1856 Girit depremi

[bullvar_katip]

1856 Kandiye depremi veya Rodos depremi olarak da bilinen 1856 Girit depremi, 12 Ekim sabahında yerel saatle 02.45'te meydana gelen bir depremdir. Mercalli şiddet ölçeğinde merkez üssünde XI(Aşırı) veya XII(afetsel) seviyesine ulaşan bu son derece yıkıcı deprem, Helen yayı adı verilen bir tektonik alan üzerinde meydana gelmiş olup yaklaşık 61 ile 100 kilometre derinliğinde Richter ölçeğinde tahmini olarak 7,7 ile 8,3 büyüklüğündeydi. Deprem, Sicilya, İtalya, Levant ve Kuzey Afrika'ya kadar uzanan çok geniş bir alanda hissedilmiştir. Depremin yarattığı en büyük zarar Yunanistan'ın Girit adasının Kandiye şehrinde görülmüştür. Şehirde 500'den fazla ceset bulunmuş, depremin şok dalgaları tüm Osmanlı İmparatorluğu'nda yoğun bir şekilde hissedilmiş ve günümüz Türkiye, Kıbrıs, Orta Doğu ve Malta'da hasar ve insan kayıpları bildirilmiştir. Deprem sonucunda, 1638 yılı civarında inşa edilmiş bir kıyı gözetleme kulesi olan Għajn Ħadid Kulesi yıkılmıştır. Kahire, Mısır'da yaşanan deprem, binaları yıkmış, kanallarda seşler yaratmış ve birçok kişiyi öldürmüştür. Mısır ve İtalya kıyılarında, denizciler bir denizaltı depremi hissettiklerini bildirmişlerdir. Tektonik arka plan Oniki Adalar, Rodos, Girit ve İyon Adaları'nın güney kıyıları boyunca, okyanus kabuğundan oluşan Afrika Levhası'nın kuzey kısmı, yakınsayan bir levha olarak Ege Denizi levhasına (Avrasya levhasının bir parçası) doğru kuzey-kuzeydoğu yönünde ve altına doğru yılda 5mm ile 10mm oranında batmaktadır. Aynı şekilde Ege Denizi levhası, güney-güneybatı yönüne, yani Afrika levhasına doğru yılda yaklaşık 35mm oranında genişlemekte olup bir Wadati-Benioff depremsellik bölgesi oluşturmaktadır. Helenik yitim zonunun bu arayüzleri, 365 Girit depremi ve 1303 Girit depreminde olduğu gibi büyük mega bindirmeli depremlerle zaman zaman kırılmaktadır. Tsunamiler ise büyük bir deprem sırasında fayın bir tarafının aniden yukarı doğru itilmesi dolayısıyla trilyonlarca litre deniz suyunun yerini alması nedeniyle Helen yayı boyunca üretilmektedir. Deprem 1856 Girit depremi, odak merkezi derinliği 60 ile 100km arasında değişkenlik gösteren orta derinlikte olan bir depremdi, Deprem, Ege Denizi levhası altına dalan Afrika levhası içindeki bir fay olan Helen yayı üzerinde meydana gelmiştir. Depremin merkez üssü, en güçlü izosismik konturların nerede olduğu değerlendirildiğinde, büyük olasılıkla Girit'in kuzey kıyılarında bulunduğu anlaşılmaktadır. Büyüklüğü 7.7 olan bir deprem olayı için, kırılan fayın tahmini boyutları Ege Denizi'nin 90km derinliğinde 64km × 64km olarak; 8,1-8,3 büyüklüğünde bir deprem olayında ise 130km derinliğinde 120km x 120km boyutunda daha derin bir yırtılma içermektedir. Etkileri Deprem sonrası yaygın hasar sadece Yunanistan'da değil, ilave ölüm ve hasarın bildirildiği Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da da büyük hasara neden olmuştur. Depremin meydana geliş zamanı, 02.38 veya 02.45 arasında sismologlarca tartışılmaktadır. Deprem sebebiyle toplam 11300+ bina hasar görmüş veya yıkılmıştır. Yunanistan Deprem, Girit'in orta kesiminde Mercalli şiddet ölçeğinde XI(Aşırı) seviyesine ulaşmıştır. 3620 ev bulunduran Kandiye şehrinde, sadece 18 ila 40 hane ayakta kalarak şehir neredeyse tamamen yıkılmıştır. Sitya ve Hanya sahil şehirleri de ciddi şekilde hasar görmüş ve Girit'te toplam 538 kişi ölmüş ve 637 kişi yaralanmıştır. Rodos adasında 2000 bina hasar görmüş veya yıkılmış, ayrıca 8 köy ağır hasar görmüş ve sahil şeridinde yükselmeler meydana gelmiştir. Yıkım esnasında zemin çökmeleri yaygın olarak gözlemlenmiş ve Rodos adasında altmış kişi ölmüştür. Santorini adası da bir miktar hasar bildirmiştir. Çoban Adası ve Kerpe'de 8.000 ev yerle bir olmuş ve 20 kişi ölmüştür. Yunanistan anakarasında deprem Yanya ve Kiparissia şehirlerinde hissedilmiştir. Malta [[Dosya:Ghajn_Hadid_Tower_closer_view.JPG|küçükresim|upright=1.14| Depremden sonra Għajn Ħadid Kulesi'nin kalıntıları.]] Yaşanan deprem Malta Adaları'nda hissedildiğinde Yunanistan'da yaşanan çoğu depremden çok daha güçlü hissedilmiştir, bu yaşanan durum birçok sismolog için çok sıra dışı ve ilgi çekici kılmaktadır. Deprem gecenin sessizliğini bozmuş ve adadaki herkesi uyandırmıştır. 22 ile 60 saniye arasında süren sarsıntı, çok sayıda ada sakinin dengesini kaybetmesine ve evlerdeki birçok eşyanın yere fırlamasına neden olmuştur. Valletta ve Gozo Bölgesi gibi bazı yerlerde evlerde büyük çatlaklar oluşmuştur. Birçok kilisenin duvarlarında ve kubbelerinde çatlaklar oluşmuş ve asılı duran haçlar düşmüştür. Bazı durumlarda ise hasar daha ciddiydi; bazı kiliseler tamamen yıkım yaşamıştır. Mdina'daki Aziz Paul Katedrali'nin kubbesinin içeriden çökmesi yaklaşık 1.000 sterlin hasara yol açmıştır. Başka bir kilise olan Karmelit Kilisesi'nin çan kulesi, depremden sonra çok ağır hasar görmesinden ötürü yeniden inşa edilmiştir. Yapılardaki hasar, Yunanistan'daki depremden 1.000km uzaklıkta olmasına rağmen beklenenden daha yüksek olarak Mercalli şiddet ölçeğinde VII'ye karşılık gelmiştir. Tipik bir deprem bu uzaklıkta yalnızca IV-V şiddetlerinde hissedilmelidir. Çok güçlü sarsıntının meydana gelmesi muhtemelen uzun süreli yer hareketine bağlanmıştır. Għajn Ħadid Kulesi'ni yıkan deprem ise bu depremdi. Depremden bir ay önce kulede bulunan bir görgü tanığı, kulenin etrafındaki zeminde büyük çatlakların açıldığını söylemiştir. Mısır Kahire'de sarsıntı hala hissedilebilir ve hasara yol açacak kadar güçlüydü. Mısır başkentindeki sarsıntı yoğunluğu VII-VIII'e ulaşmıştır. Süreleri bir ile iki dakika arasında olan üç farklı şok hissedilmiştir. 20 kadar cami yıkılırken, 200 ev de etkilenmiştir. Yer hareketleri sebebiyle saatler çalışmaz hale gelirken; Kanallarda meydana gelen kaymalar, suların her yere sıçramasına neden olmuştur. Şehirde en az on kişi ölmüştür. Deprem sonrasında hayatta kalanların çoğu, gece boyunca birkaç gün boyunca evlerinin çökmesi korkusuyla evlerinin dışında uyumuştur. İskenderiye'de sadece bazı eski inşaatlar yıkılmış, ancak şehre önemli bir etkisi olmamıştır. İki kişi ölmüş ve bazı insanlar yaralanmıştır. Nil Deltası çevresinde, Tanta ve Demenhur kasabalarında evlerin çökmesi ve minarelerin düşmesi daha da fazla insanı öldürmüştür. Deltanın diğer kısımlarında pek çok sakin ayakta durmakta zorlanmış ve dolayısıyla birçok kişiyi korkutmuştur. Yer hareketleri, mobilyaları kaydıracak ve tanklarda depolanan suyun etrafa sıçramasına neden olacak kadar güçlüydü. Kıyı açıklarındaki denizciler de şiddetli depremi hissettiklerini bildirmiştir. Rodos Yaşanan depremden sonra Rodos'ta bulunan Mehmet Ağa Camii ağır hasar görmüş ve 1875 yılında tadilata girerek kullanıma açılmıştır. Başka yerlerde Sarsıntı, ayrıca bazı küçük hasarların meydana geldiği Siraküza ve Pozzallo, Sicilya, İtalya'da da hissedilmiştir. Şok, Suriye ve Filistin gibi yerlerde de hasara yol açmış, Hayfa ve Lübnan kıyılarındaki görgü tanıkları küçük bir "tsunami" dalgası bildirmiştir. Depremin etkileri tüm Adriyatik Denizi bölgesi ve Kıbrıs'ta Mercalli şiddet ölçeğinde VI-VII şiddetinde hissedilmiştir. Hatırası Yazar Mary Eliza Rogers, Filistin'de Yurtiçi Yaşam adlı kitabında İsrail'in Hayfa kentindeki güçlü sarsıntılarla ilgili deneyimini anlatmıştır, ancak olayı yanlış bir şekilde 10 ve 11 Ekim gecesi arasında tarihlendirmiştir. Ayrıca bakınız Yunanistan'daki depremlerin listesi Türkiye'deki depremlerin listesi Kaynakça Kategori:Kandiye Kategori:Suriye'deki depremler Kategori:Türkiye'deki depremler Kategori:Yunanistan'daki depremler Kategori:1856'da Osmanlı İmparatorluğu Kategori:Artçı şok parametresi kullanan deprem maddeleri Kategori:Mw büyüklük skalasını kullanan maddeler Kategori:19. yüzyıldaki depremler Kategori:19. yüzyıldaki doğal afetler Kategori:19. yüzyıldaki afetler Kategori:Asya'daki depremler Kategori:Avrupa'daki afetler Kategori:Avrupa'daki depremler Kategori:Girit Kategori:Asya'daki afetler