2023 Çin casus balonu krizi

[bullvar_katip]

2023 Çin casus balonu krizi, ABD ile Çin arasında yaşanmış olan casusluk faaliyeti krizidir. Şubat 2023 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri hava sahasına Çin'den hareket eden şüpheli bir balonun Kanada üzerinden girişinin tespit edilmesi üzerine Pekin Büyükelçiliği kanalıyla ABD, Çin hükûmetinden bilgi istemiştir. Çin yetkilileri "meteorolojik faaliyetler için kullanılan bir sivil hava aracı" şeklinde durumu açıklamıştır. Bunun üzerine ABD yetkilileri, Çin'in meteorolojik faaliyetler açıklamasını, balonun "manevra yapabilmesi" sebebiyle reddetmiştir. Bir süre sonra Latin Amerika'da ikinci bir gözetleme balonu daha görülmüştür. ABD Başkanı Joe Biden'ın "İcabına bakacağız" açıklamasının ardından balon, ABD ordusuna bağlı bir F-22 Raptor savaş uçağı tarafından vurularak düşürüldü. Arka plan Montgolfier Kardeşler'in geliştirdiği yöntemler ile askerî kullanımı Fransız Devrimi ve Amerikan İç Savaşı'na kadar uzanan sıcak hava balonları, II. Dünya Savaşı dönemi ve sonrasında keşif ve bombardıman faaliyetlerini yürütmek amacıyla sık sık kullanılmıştır. Çin'in casus balon faaliyetleri yakın zamanlarda kamuoyunun dikkatini çekmiştir. Casus balonlar Haziran 2020'de Japonya'da ve Ocak 2022'de Nikobar Adaları'nda gözlemlenmiştir. Krizin gelişimi Balonların tespiti 2 Şubat 2023 tarihinde başlayan kriz, 3 Şubat 2023 tarihinde NBC'nin yapmış olduğu "ABD ordusu son birkaç gündür ülkenin kuzey kesiminde bir keşif balonunu takip ediyor. Yetkililer balonun Çin'e ait olduğundan emin olunca, durum Biden'a bildirildi. Pentagon sözcüsü Brig: "ABD hükûmeti şu anda üzerimizde bulunan yüksek irtifa bir gözetleme balonunu tespit etti ve takip ediyor" dedi." içerikli haberle dünya kamuoyunda geniş yankı bulmuştur.küçükresim|Çin'den hareket edip Kanada üzerinden Amerika Birleşik Devletleri hava sahasına giren balonun izlediği rotaKrizin patlak vermesi üzerine Çin, ABD hava sahası üzerinde ve yaklaşık 60.000 feet irtifada seyreden balonun meteoroloji balonu olduğunu ve hava şartları gerekçesiyle ABD hava sahasına sürüklendiğini açıklamışsa da ABD Savunma Bakanlığı sözcüsü Tuğgeneral Patrick Ryder: “Çin’in açıklamasının farkındayız ancak bunun bir gözetleme balonu olduğunu biliyoruz. Bu bir meteoroloji balonu değil, manevra yapabiliyor.” diyerek Çin'in açıklamasını reddetti. Bu olayın hemen ardından ABD Dışişleri Bakanı Tony Blinken, 5-6 Şubat tarihlerinde Pekin'e yapacağı ziyaretin "koşulların uygun olmadığı" gerekçesiyle ötelendiğini açıklamıştır. ABD'li bir senatörün, bir casus balonun daha var olduğunu ve B-2 Spirit hayalet bombardıman uçaklarının konuşlu olduğu Whiteman Hava Üssü'ne yaklaştığını belirterek attığı tweet üzerine tansiyon daha da yükselmiş, balonların izlediği rota üzerindeki ABD hava üslerine dikkat çekilmiştir. Bu gelişmelerin akabinde ABD yetkilileri, balonları güvenlik nedeniyle düşürmeyi tercih etmediklerini ancak Pekin Büyükelçiliği aracılığıyla Çinli muhataplarına durumun ciddiyetini bildirdiklerini ifade eden açıklamalar yapmışlardır. Balonun düşürülmesi 4 Şubat 2023 tarihinde casus balon hakkında ilk açıklamasını yapan Joe Biden, "icabına bakacağız." ifadesini kullandı. Açıklamanın ardından Kuzey Karolina ve Güney Carolina ile bazı eylaletlerin hava sahaları sivil uçuşlara kapatıldı. Balon, 4 Şubat 2023 tarihinde, ABD saati ile 14:39'da Güney Karolina açıklarında Atlantik okyanusu üzerinde seyrederken Amerikan Hava Kuvvetleri'ne bağlı bir F-22'nin attığı AIM-9-X füzesi ile vurularak düşürüldü.[[Dosya:2023 Chinese surveillance balloon diagram.svg|küçükresim|Çin gözetleme balonu]] Balonun yapısı Balonlar, II. Dünya Savaşı dönemi ve sonrasında keşif ve bombardıman faaliyetlerini yürütmek amacıyla sık sık kullanılmıştır. Stratosferik balonlar, genelde 80.000-120.000 feet irtifada, hava trafiğinin çok üzerinde seyrederler. En yeni nesil savaş uçakları bile genel olarak 65.000 feet irtifanın üzerinde faaliyet göstermez. (U-2 gibi yüksek irtifa keşif uçakları 70.000-80.000 feet civarında görevlerini icra ederler.) Bu tip balonlarda güneş plakaları ve güneş panelleri, ana performans kaynaklarıdır. Taban kısımlarında ise muhtelif ekipmanlar ve kamera sistemleri bulunur. Tepkiler Amerika Birleşik Devletleri ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin: "Bugünkü planlı ve meşru eylem, Başkan Biden ve onun ulusal güvenlik ekibinin, Çin'in egemenliğimizi kabul edilemez ihlaline etkili bir şekilde yanıt verirken, Amerikan halkının asayiş ve güvenliğini her zaman ön planda tutacağını gösteriyor." ABD Ticaret Bakanlığı, gözetleme balonu programını destekledikleri gerekçesiyle 6 Çinli şirketi ihracat kara listesine aldı. Çin Halk Cumhuriyeti Çin Savunma Bakanlığı Sözcüsü Tan Kıfey: "Müdahalenin aşırı tepki olduğu açık. ABD'nin hamlesini kınıyor, benzer durumlarda gereken tepkileri verme hakkımızı saklı tutuyoruz." Çin Dışişleri Bakanlığı: "Çin, ABD'nin sivil insansız hava aracına güç kullanması karşısında derin hoşnutsuzluk içindedir ve saldırıyı protesto etmektedir. ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü, balonun yerdeki personele askeri veya fiziksel tehdit oluşturmadığını söyledi. Bu şartlar altında, ABD tarafı güç kullanmakta ısrar ederek aşırı bir tepki verdi ve uluslararası kural ve teamülleri açıkça ihlal etti." Çin iktidar partisi propaganda gazetesi China Daily: "Şimdi casus balonu numarası yapma zamanı. Bu bir casus balon değil, Antony Blinken'ın çok beklenen Çin ziyaretinden önce Washington'daki taraftarlarına şov yapmak için uydurduğu siyasi bir balon." Tayvan Tayvan Dışişleri Bakanlığı: "Çin balon olayının uygar uluslararası toplum tarafından tolere edilmemesi gerekiyor. Çin Komünist Partisi hükümetinin bu hareketi uluslararası hukuka aykırıdır. Bu tür eylemler diğer ülkelerin hava sahasını ve egemenliklerini ihlal eder, ülke ve bölge bazında istikrarsızlığa neden olur.” Galeri Kaynakça Kategori:Amerika Birleşik Devletleri-Çin ilişkileri Kategori:Hava aracı düşürme olayları