2023 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde adayların belirlenmesi

[bullvar_katip]

Türkiye'de çok sayıda siyasi parti, 14 Mayıs 2023 tarihinde Türkiye cumhurbaşkanını belirlemek için yapılacak olan Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminden önce aday seçim süreçlerinden geçti. TBMM'de temsil edilen en az 20 milletvekili ile temsil edilen ya da bir önceki genel seçimlerde oyların %5'ten fazlasını alan partiler doğrudan aday çıkarabildiler. Her iki kriteri de karşılamayan adayların 22-27 Mart 2023 tarihleri arasında Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarından en az 100.000 imza almaları gerekmekteydi. Mevcut cumhurbaşkanı ve Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) genel başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cumhur İttifakı'nın cumhurbaşkanı adayı olduğunu açıkladı. Cumhur İttifakı'nın diğer bileşenleri Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Büyük Birlik Partisi (BBP), Erdoğan'ın adaylığını destekledi. Cumhuriyet Halk Partisi, İYİ Parti ve Demokrat Parti'nin üyesi olduğu Millet İttifakı ve DEVA, GP ve SAADET dahil olmak üzere altı muhalefet partisinin kurduğu Altılı Masa'nın adayının 13 Şubat tarihinde yapılacak olan toplantıda kararlaştırılması bekleniyordu. Ancak 2023 Kahramanmaraş depremleri nedeniyle toplantı ertelendi. Millet İttifakı aday belirleme toplantısını 2 Mart tarihinde gerçekleştirdi. 3 Mart tarihinde Meral Akşener, İYİ Parti GİK toplantısı sonrası yaptığı açıklamada 2 Mart'taki toplantıda Millet İttifakı'nın cumhurbaşkanı adayı olarak Kemal Kılıçdaroğlu'nun adaylığının onaylandığını açıkladı ve İYİ Parti'nin masadan ayrıldığını bildirdi. 3 gün sonra İYİ Parti, CHP ile yaptığı görüşmeler sonrası Altılı Masa'ya yeniden katıldı. Millet İttifakı, 6 Mart 2023 tarihinde Kemal Kılıçdaroğlu'nun ortak cumhurbaşkanı adayı olduğunu açıkladı. Diğer iki aday olan Memleket Partisi Genel Başkanı Muharrem İnce ve ATA İttifakı'nın adayı Sinan Oğan da 100.000'den fazla imza alarak cumhurbaşkanı adayı oldular. Muharrem İnce, seçime 3 gün kala adaylıktan çekildi. Resmî adaylar Cumhurbaşkanlığı adaylarının resmî listesi 31 Mart 2023'te Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilan edildi. Adaylık süreci Cumhur İttifakı 9 Haziran 2022 tarihinde iktidarda olan Adalet ve Kalkınma Partisi'nin lideri ve mevcut cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2023 seçimlerinde de aday olacağını açıkladı. Erdoğan'ın adaylığı, Cumhur İttifakı'nın diğer üye partileri Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Büyük Birlik Partisi (BBP) tarafından destekleniyordu. MHP lideri Devlet Bahçeli, Cumhur İttifakı adayının Erdoğan olacağını birden çok kez dile getirmişti. Bazı hukukçular ve muhalif siyasetçiler, 2014 ve 2018 seçimlerinde Erdoğan iki defa cumhurbaşkanı seçildiği için yasalara göre meclisin erken seçim kararı almadıkça bir defa daha aday olamayacağını belirttiler. Mustafa Şentop, Ersan Şen, Metin Feyzioğlu ve diğer bazı hukukçular, 2018'de başkanlık sistemine geçildiği için ve isim benzerliği dışında yeni bir makamın oluştuğunu ileri sürerek 2018'deki seçimin Erdoğan'ın ilk dönemi olduğunu söyledi. Freedom House'a göre Erdoğan, ilk dönemi erken sona erdiği için 2023'te yeni sistemde tekrar aday olma hakkına sahiptir. Erdoğan'ın aday olamayacağını belirten bazı hukukçular ise Anayasa'daki maksimum görev döneminin değiştirilmediğini ve bu durumda sistemlerin değil anayasasının baz alınması gerektiğini belirterek bu görüşe karşı çıktılar. Erdoğan'ın aday olmaması durumunda İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ile Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar için de iktidarın ortak adayı olacağına dair spekülasyonlar yapıldı. Aynı şekilde Baykar Teknoloji Yönetim Kurulu başkanı Selçuk Bayraktar'ın da ortak aday olacağı iddia edildi. Bayraktar, bu iddiayı "bunlar tevatürden ibaret" diyerek reddetti. 26 Mart 2023 tarihinde Recep Tayyip Erdoğan'ın adaylığı YSK tarafından oy birliğiyle kabul edildi. Millet İttifakı ve Altılı Masa Ana muhalefet partisi Cumhuriyet Halk Partisi, İYİ Parti ve Demokrat Parti'nin kurduğu Millet İttifakı ve bu ittifaka ek olarak Saadet Partisi, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi'nin de üyesi olduğu Altılı Masa'nın “ayrım ve rekabet görüntüsü vermemek” amacıyla birden çok aday çıkarmayacağı ve ortak bir adayda anlaşacağı kaydedildi. Altılı Masa'nın 25 Ocak 2023'te yaptığı toplantıda cumhurbaşkanı adayının nasıl belirleneceği ilk kez konuşuldu. Cumhuriyet Halk Partisi, İYİ Parti ve Demokrat Parti'nin üyesi olduğu Millet İttifakı ve DEVA, GP ve SAADET dahil olmak üzere altı muhalefet partisinin kurduğu Altılı Masa'nın adayını 13 Şubat tarihinde yapılacak olan toplantıda kararlaştırması bekleniyordu. Ancak 2023 Kahramanmaraş depremleri nedeniyle toplantı ertelendi. 3 Mart tarihinde Meral Akşener, İYİ Parti GİK toplantısı sonrası yaptığı açıklamada 2 Mart'taki toplantıda Millet İttifakı'nın cumhurbaşkanı adayı olarak Kemal Kılıçdaroğlu'nun adaylığının onaylandığını açıkladı ve İYİ Parti'nin masadan ayrıldığını bildirdi. 3 gün sonra İYİ Parti, CHP ile yaptığı görüşmeler sonrası Altılı Masa'ya yeniden katıldı. 6 Mart 2023 tarihinde Millet İttifakı, Kemal Kılıçdaroğlu'nun ortak cumhurbaşkanı adayı olduğunu açıkladı. 26 Mart 2023 tarihinde Kemal Kılıçdaroğlu'nun adaylığı YSK tarafından oy birliğiyle kabul edildi. Kemal Kılıçdaroğlu Ana muhalefet partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi içinde birden çok isim hakkında cumhurbaşkanı adayı olacağı konusunda iddialar ortaya atıldı. Parti lideri Kemal Kılıçdaroğlu'nun adaylığı, TBMM CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Muhittin Böcek gibi CHP'li milletvekilleri ve belediye başkanları tarafından desteklendi. Buna rağmen seçim anketlerine ve bazı taraflara göre Kılıçdaroğlu, CHP'den çıkacak olası adaylar arasında Erdoğan karşısında İmamoğlu ve Yavaş'a göre kazanma olasılığı en düşük isimdi. CHP'nin müttefiki İYİ Parti, Kılıçdaroğlu'nun adaylığına mesafeli yaklaşmaktaydı. İttifakın dışında, normal şartlarda Kılıçdaroğlu'nun adaylığını desteklemeyen Memleket Partisi'nin lideri Muharrem İnce, Kılıçdaroğlu'nun aday olması durumunda seçimin 2. turunda Erdoğan karşısında Kılıçdaroğlu'nu destekleyeceklerini açıkladı. 4 Şubat 2023 tarihinde CHP genel merkezine "Ben Kemal, geliyorum!" yazılı pankart asılması sonrası genel merkez binasının yakınındaki karlı zemine "Kılıçdaroğlu aday olmasın" yazıldı. Aynı gün birkaç kişi elinde "Kılıçdaroğlu aday olmasın" yazılı pankartlarla genel merkez önüne giderek protesto yaptı ve gündeme girdi. CHP Gençlik Kolları Başkanı Gençosman Killik, "Birilerinin eline pankart tutuşturup, genel merkeze gönderenler fazla şaşırmasın, sabrımızı taşırmasınlar. CHP gençliği yüzbinlerle ölçülmez." diyerek protestoları eleştirdi. Yine aynı gün Kılıçdaroğlu İstanbul'da bir etkinlik konuşması yaparken salondaki bir kişi "Kılıçdaroğlu aday olma" diye bağırdı, orada bulunanlar kişiyi susturmaya çalıştı. Altılı Masa 2 Mart 2023 tarihinde adayı belirlemek için toplandı. Aday ismi o gün belirlense de adayın adı daha sonra açıklanacaktı. Toplantıda İYİ Parti hariç tüm partilerin Kemal Kılıçdaroğlu'nun adaylığına onay verdiği iddia edildi ve o gün bazı İYİ Partili isimler partinin Kılıçdaroğlu'nun adaylığına karşı olduklarını belirtmek için bazı paylaşımlar yaptı. 3 Mart 2023 tarihinde İYİ Parti, Kemal Kılıçdaroğlu'nun cumhurbaşkanlığı adaylığını desteklemediği için resmen Altılı Masa'dan ayrılma kararı aldı. 3 gün sonra İYİ Parti, CHP ile yaptığı görüşmeler sonrası Altılı Masa'ya yeniden katıldı. Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş 2019 yerel seçimlerinde ve yenilenen İstanbul seçimlerinde iki kez AK Parti adayı Binali Yıldırım karşısında kazanan ve AK Parti'nin 2004'ten beri elinde bulundurduğu İstanbul büyükşehir belediye başkanlığını alan Ekrem İmamoğlu ismi de cumhurbaşkanı adaylığı için tartışıldı. İmamoğlu, Erdoğan'ın karşısında seçimlerde yarışacak en güçlü adaylardan biri olarak kabul edilmekteydi. Kendi yaptığı açıklamada "cumhurbaşkanlığı ile ilgili bir gündemim yok" dedi ve sürecin Altılı Masa tarafından belirleneceğini belirtti. İYİ Parti Gençlik Politikaları Koordinatörü Orhun Ertürkmen, İmamoğlu ya da Yavaş'ın adaylığını desteklediklerini söyledi. 2019 yerel seçimlerinde iktidar partisinin adayına karşı kazanmış Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş da, olası adaylar arasındaydı. Yavaş da Ekrem İmamoğlu gibi Erdoğan'a karşı kazanabilecek güçlü bir aday olarak kabul edilmekteydi. Cumhurbaşkanlığı seçimi için yapılan anketlerin çoğunda Erdoğan'ın önünde çıkmıştır. 6 Aralık 2022'de Yavaş, kendisine adaylıkla ilgili sorulan soruya, "Altılı Masa ne derse ona uyacağız" diyerek yanıt verdi. Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ, Mansur Yavaş'ın aday gösterilmesini istedi. Özdağ ayrıca Altılı Masa'nın Yavaş'ı aday göstermemesi durumunda kendilerinin Yavaş'a adaylık teklif edeceklerini açıkladı. HDP TBMM Grup Başkanvekili Meral Danış Beştaş, Mansur Yavaş'ın adaylığına karşı olduklarını söyledi. 3 Mart 2023 tarihinde İYİ Parti, Kemal Kılıçdaroğlu'nun cumhurbaşkanlığı adaylığını desteklemediği için Meral Akşener yaptığı basın açıklamasında Altılı Masa'yı eleştirdi. Aynı açıklamada Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş'a aday olmaları için çağrıda bulundu. Bu çağrıdan sonra, Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş dahil 5 CHP belediye başkanı, Kemal Kılıçdaroğlu ile görüştü. Görüşme sonrasında Akşener'in çağrısı, İmamoğlu ve Yavaş tarafından reddedildi. 3 gün sonra İYİ Parti, CHP ile yaptığı görüşmeler sonrası İmamoğlu ve Yavaş'ın cumhurbaşkanı yardımcısı olması şartıyla Altılı Masa'ya yeniden katıldı. CHP'den diğer olası adaylar Area Araştırma başkanı Murat Karan, Kılıçdaroğlu aday olmazsa Altılı Masa'nın İlhan Kesici'yi aday göstereceğini iddia etti. Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş ve Bolu Belediye Başkanı Tanju Özcan, cumhurbaşkanı adaylığı teklifi gelirse kabul edeceklerini açıkladı. Altılı Masa'daki diğer olası adaylar İYİ Parti lideri Meral Akşener cumhurbaşkanı adayı olmayacağını ve ana muhalefetin desteklediği parlamenter sisteme geçilirse başbakan adayı olacağını açıkladı. Demokrasi ve Atılım Partisi lideri Ali Babacan, cumhurbaşkanı adayı olarak gösterilirse kabul edeceğini söyledi. 11 Mart 2022'de Kemal Kılıçdaroğlu, Altılı Masa'daki liderlerden birinin aday olabileceğini söylemişti. 6 Eylül 2022'de Kemal Kılıçdaroğlu, eski cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün adaylığı için "Herkes aday olma hakkına sahiptir" açıklamasını yaptı. 2018 cumhurbaşkanlığı seçiminde muhalefetin adaylık görüşmelerinde Abdullah Gül'ün de adı geçmişti. Gazeteci Nihat Genç, muhalefetin adayının eski Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kılıç olacağını iddia etti. İYİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz ve CHP milletvekili Gürsel Tekin bu iddiayı yalanladı. Tekin, adayın CHP'li olacağını söyledi. Gazeteci Emin Çapa, Halk TV'de yaptığı açıklamada adayın belli olduğunu ve siyasetle bir bağının olmadığını söyledi. Bu açıklamanın üzerine Muhtar Kent ya da Özgür Demirtaş'ın aday olacağı iddia edildi. CHP tarafından bu iddialar yalanlanarak iki ismin de aday olmayacağı ve böyle bir potansiyele sahip olmadıkları belirtildi. Emek ve Özgürlük İttifakı TİP Genel Başkanı Erkan Baş ve HDP Eş Genel Başkanı Mithat Sancar, Kemal Kılıçdaroğlu'nun adaylığını destekleyecekleri yönünde beyanda bulundu. 2014 ve 2018 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olan ve şu anda tutuklu durumdaki eski HDP eş genel başkanı Selahattin Demirtaş, HDP yöneticileri ile yapılan adaylık görüşmesinde hukuki durumunun adaylık için uygun olmadığını söyledi. Gazeteci İsmail Saymaz, eski BDP eş genel başkanı ve Diyarbakır büyükşehir belediye başkanı Gültan Kışanak ve eski AİHM yargıcı Rıza Türmen'in adaylık olasılığının olduğunu iddia etti. Gültan Kışanak, kendisine cumhurbaşkanı adaylığı hakkında sorulan soruya, "Cumhurbaşkanlığı adaylığı ile ilgili süreç, partimiz HDP tarafından yürütülmektedir" dedi. 22 Mart 2023'te Emek ve Özgürlük İttifakı cumhurbaşkanı aday çıkarmayacağını açıkladı. Diğer adaylar Ahmet Özal Türkiye İttifakı'nın bir bileşeni olan Tek Parti'nin genel başkanı Ahmet Özal, ittifakın ortak cumhurbaşkanı adayı olarak açıklandı. Ahmet Özal aday olası için gereken 100.000 imzayı toplayamadı. Doğu Perinçek Vatan Partisi lideri Doğu Perinçek, 2023 seçimlerinde cumhurbaşkanı adayı olduğunu açıkladı. Doğu Perinçek Aday olması için gereken 100.000 imzayı toplayamadı. Fatih Erbakan Yeniden Refah Partisi lideri Fatih Erbakan, Eylül 2021'de partisinin çalışmaları için ziyaret ettiği Konya'da, kendi cumhurbaşkanı adaylığına ilişkin sorulan soruya "Potansiyel cumhurbaşkanı adayıyım" diyerek yanıt verdi. 3 Mart 2023'te Yeniden Refah Partisi'nin resmî sosyal medya hesaplarından yaptığı açıklamada, Fatih Erbakan'ın cumhurbaşkanı adayı olacağı belirtildi. 24 Mart 2023 tarihinde Fatih Erbakan partisinin Cumhur İttifakı'na katıldığını ve Recep Tayyip Erdoğan lehine cumhurbaşkanlığı adaylığından çekildiğini açıkladı. Muharrem İnce Memleket Partisi lideri ve bir önceki seçimde cumhurbaşkanı adayı olan Muharrem İnce, 2023 seçimlerinde de cumhurbaşkanı adayı olduğunu açıkladı. Zafer Partisi lideri Ümit Özdağ, öncelikli tercihleri olan Mansur Yavaş'ın aday olmaması durumunda İnce'yi destekleyeceklerini açıkladı. İnce, "Kimsenin yedek adayı olmadığını" söyleyerek Özdağ'ın açıklamasını "siyasi nezaketsizlik" olarak niteledi. Ayrıca Memleket Partisi; Zafer Partisi, Doğru Parti ve Adalet Partisi'nin kurması planlanan ittifaktan da ayrıldığını açıkladı. 12 Mart 2023'te Memleket Partisi üyeleriyle yapılan ön seçim sonrası Muharrem İnce'nin cumhurbaşkanı adayı olduğu resmen açıklandı. Muharrem İnce 25 Mart günü 100.000 imzayı toplayarak aday olmaya hak kazandı. 11 Mayıs 2023'te Muharrem İnce, adaylıktan çekildiğini açıkladı. Mustafa Sarıgül Türkiye Değişim Partisi lideri Mustafa Sarıgül, Ocak 2021'de kendi cumhurbaşkanı adaylığına ilişkin yaptığı açıklamada, partisinin adaylık konusunda tartışacağını ve kararı vereceğini söylemişti. 6 Mart 2023'te Millet İttifakı'nın adayının Kemal Kılıçdaroğlu olarak belirlenmesinden sonra Sarıgül, "Bu geçiş dönemi için en uygun aday o masada Kemal Kılıçdaroğlu’dur” diyerek Kılıçdaroğlu'nun adaylığını destekledi. Öztürk Yılmaz Yenilik Partisi lideri Öztürk Yılmaz, Kemal Kılıçdaroğlu'nun cumhurbaşkanı adayı olmasının ardından kendi adaylığını açıkladı. Açıklamasında Altılı Masa'yı eleştirdi ve aday olabilmek için gereken 100 bin imzayı istedi. 20 Mart 2023'te adaylıktan çekildiğini açıkladı. Cem Uzan Eski Genç Parti lideri ve iş insanı Cem Uzan, 2023 seçimlerinde cumhurbaşkanı adayı olduğunu açıkladı. 21 Mart 2023 tarihinde Cem Uzan, Genç Parti lideri Hakan Uzan ve Hürrem Ayaz'ın adaylıkları, YSK tarafından başvurularını kendileri yapmamaları nedeniyle reddedildi. Ersan Şen 3 Mart 2023 tarihinde İYİ Parti, Kemal Kılıçdaroğlu'nun adaylığını kabul etmeyerek Altılı Masa'dan ayrılma kararı almıştı. Ertesi gün hukukçu Ersan Şen, katıldığı bir televizyon programında cumhurbaşkanı adaylığı için talebini dile getirdikten sonra reklam arasında İYİ Parti lideri Meral Akşener tarafından arandığını ve kendisi ile görüşme gerçekleştirmek istediğini söyledi. İYİ Parti’nin kendisine teklif etmesi durumunda aday olabileceğini açıkladı. Parti sözcüsü Kürşad Zorlu, görüşmelerin "istişare amacıyla" yapılacağını söyledi. İYİ Parti Milletvekili Ümit Dikbayır, Akşener'in Şen'i adaylık teklif etmek için aramadığını söyledi. İYİ Parti, 2 gün sonra CHP ile anlaşarak Altılı Masa'ya yeniden katıldı ve Kılıçdaroğlu'nun adaylığını destekledi. Ersan Şen'in bu açıklamaları, Kılıçdaroğlu’nun adaylığının açıklanması sonrası sosyal medyada espri konusu oldu. Serdar Savaş COVID-19 salgını sırasında Sağlık Bakanlığı'na karşı yaptığı eleştirilerle gündeme gelen Serdar Savaş, 7 Temmuz 2020'de bağımsız cumhurbaşkanı adayı olacağını açıkladı. 20 Mart 2023 tarihinde adaylıktan çekildiğini açıkladı. Sinan Oğan Eski MHP milletvekili Sinan Oğan, Kemal Kılıçdaroğlu'nun aday olması durumunda kendisinin de bağımsız cumhurbaşkanı adayı olacağını açıkladı. 2017 yılında MHP milletvekili iken Sinan Oğan, bir önceki cumhurbaşkanlığı seçimi için de aday olacağını bildirmişti ancak olmamıştı. Zafer Partisi, Adalet Partisi, Ülkem Partisi ve Türkiye İttifakı Partisinin kurduğu ATA İttifakı, Oğan'ın adaylığını destekledi. Sinan Oğan 26 Mart gününde 100.000 imzayı geçti. İmza toplama süreci 21 Mart 2023 tarihinde Muharrem İnce, Doğu Perinçek, Fatih Erbakan, Sinan Oğan, Ahmet Özal, Davut Turan, Erkan Trükten, Yakup Türkal, İrfan Uzun ve Halil Murat Ünver'in adaylıkları YSK tarafından kabul edildi. Başvuru evraklarındaki eksiklikler nedeniyle Duran Güvenilir, Handan Yalçıntaş, Levent Akyollu ve Selami Karagöz'ün adaylıkları reddedildi. YSK tarafından kabul görenlerin cumhurbaşkanlığı adayı olması için 22 Mart'tan 27 Mart saat 20.00'ye kadar kadar 100.000 imza toplamaları gerekmekteydi. Notlar Kaynakça Adaylar