31 Ocak

[bullvar_katip]

Olaylar küçükresim|upright=1.36|Apollo 14 ekibinden Alan Shepard ay yüzeyinde. 1729 - Türkiye'de ilk kitap, Mehmet Bin Mustafa'nın (Vanlı) kaleme aldığı Sıhahı Cevheri (Vankulu) adlı sözlük basıldı. İbrahim Müteferrika, ilk Türk matbaasını İstanbul'da Sultanselim'deki konağında kurmuştu. 1747 - İlk zührevi hastalıklar kliniği, Londra'da açıldı. 1790 - Osmanlı-Prusya ittifakı. 1865 - ABD Temsilciler Meclisi, köleliği yasaklayan yasayı onayladı. 1876 - ABD'de ülkedeki tüm Kızılderililer, Kızılderili rezervasyonu olarak adlandırılan, kendilerine ayrılmış özel bölgelerde yaşamaya zorlandılar. 1915 - I. Dünya Savaşı: Almanya, Ruslara karşı zehirli gaz kullandı. 1927 - Müttefiklerin Almanya üzerindeki denetimi sona erdi; bundan sonra Almanya'nın yeniden silahlanmasını Milletler Cemiyeti denetleyecek. 1928 - Türk Eğitim Derneği (TED) Ankara'da kuruldu. 1928 - Sovyetler Birliği'nde 30 muhalefet lideri Almatı'ya sürgüne gönderildi. Sürgüne gidenler arasında Lev Troçki de vardı. 1930 - Seloteyp, 3M şirketi tarafından pazara sürüldü. 1931 - Gümrük ve Tekel Bakanlığı kuruldu. 1931 - Kültür magazin dergisi, Resimli Ay kapandı. 1931 - Yarın gazetesi Başyazarı Arif Oruç ve Sorumlu Müdürü İzmit'te birer yıldan fazla hapse mahkûm oldular. 1934 - Nâzım Hikmet, Nail Vahtedi, Tosun Ömer ve Yonga Ömer beş yıl hapis cezasına mahkûm edildi. 1938 - Atatürk, Gemlik'te sun'i ipek fabrikasını açtı. 1942 - Öğrencilere sigara içme ve nişan yüzüğü takma yasağı getirildi. 1943 - Stalingrad Muharebesi'nde Nazi Almanyası'nın 6. Ordu Komutanı Generalfeldmarschall Friedrich Paulus, Sovyet Birlikleri'ne teslim oldu. 1946 - SSCB'den esinlenen yeni Yugoslavya Anayasasına göre ülke, altı cumhuriyetten oluşuyor: Bosna-Hersek, Hırvatistan, Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Slovenya. 1950 - Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Harry S. Truman, hidrojen bombası geliştirme programı yürüttüklerini açıkladı. 1952 - Yunanistan Dış İşleri Bakanı Sofoklis Venizelos'un Türkiye'ye yaptığı resmî gezi sırasında, Türk-Elen Dostluk Derneği'nin kurulması kararlaştırıldı. 1953 - Kuzey Denizi taşkınlarında sadece Hollanda'da 1800'den fazla kişi öldü. 1956 - "Nesebi sahih olmayan çocukların tescili" hakkındaki kanun Meclis'te kabul edildi. 1956 - Guy Mollet, Fransa Başbakanı oldu. 1958 - İlk başarılı Amerika Birleşik Devletleri uydusu Explorer 1, Dünya çevresindeki yörüngesine oturdu. 1961 - İsrail Başbakanı David Ben Gurion istifa etti. 1961 - Ahmet Emin Yalman, Vatan gazetesinden ayrıldı. 1964 - 15 Ocak günü Kıbrıs sorununu görüşmek üzere toplanan III. Londra Konferansı, 19 günlük çalışmanın ardından bir sonuç alınamadan dağıldı. 1965 - Sağlık Bakanlığı bir açıklama yaptı; Türkiye'de ortalama insan ömrü 33 yıl. 1966 - Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası'nda 2400 işçi greve başladı. 1968 - Vietkong büyük bir saldırıya geçti; Saygon'daki Amerikalı Elçiliği 6 saat işgal edildi. 1968 - TRT Ankara Televizyonu, deneme yayınına başladı. 1971 - İnsanlı ay yolculuklarında bir adım daha; Apollo 14 fırlatıldı. Görevli astronotlar: Alan Shepard, Edgar Mitchell ve Stuart Roosa. 1973 - Çetin Altan'ın 4,5 yıl hapsi istendi; karikatürist Turhan Selçuk'u döven 3 polis hapse mahkûm edildi. 1973 - Devlet Güvenlik Mahkemeleri'nin kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi. 1974 - Seyfi Demirsoy'un ölümüyle boşalan Türk-İş Genel Başkanlığına Halil Tunç seçildi. 1976 - İlerici Kadınlar Derneği (İKD), Ankara'da "Evlat acısına son" mitingi düzenledi. Mitinge 5 bin kişi katıldı. 1978 - Zonguldak'ta ikramiyesi ödenmeyen 20 bin maden işçisi direnişe geçti. 1980 - Tariş olayları: Tariş'te direniş bitti, işçiler işbaşı yaptılar. 22 Ocak'ta güvenlik güçleri arama yapma gerekçesiyle Tariş işletmelerine girmek istemiş, 600 işçi gözaltına alınmıştı. 1985 - Başbakan Turgut Özal, Gökova'da termik santral kurulacağını açıkladı. 1986 - İşkence konusunda itiraflarda bulunan polis memuru Sedat Caner, Ankara Cumhuriyet Savcılığı'na teslim oldu. 1986 - Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) İçel Milletvekili Fikri Sağlar, Türkiye'de 5 yılda 800'den fazla insanın "kayıp" olduğunu söyledi. 1990 - Atatürkçü Düşünce Derneği ve Türk Hukuk Kurumu Başkanı Muammer Aksoy, 73 yaşında Ankara'da evinin önünde kurşunlanarak öldürüldü. 1990 - SSCB satranç şampiyonu Gary Kasparov, vatandaşı Anatoli Karpov'u yenerek dünya satranç şampiyonu oldu. 1990 - Moskova'da ilk McDonald's açıldı. 1996 - Patlayıcı yüklü bir kamyon Kolombo'da (Sri Lanka) Merkez Bankasının kapılarına çarparak infilak etti: en az 86 kişi öldü, 1400 kişi yaralandı. 2000 - Alaska Havayollarına ait bir yolcu uçağı, Büyük Okyanus'a düştü: 88 kişi öldü. 2004 - TL'den 6 sıfır atılması ve Türkiye Devleti para biriminin Yeni Türk Lirası olmasını öngören yasa, Resmi Gazete'de yayımlandı. 2005 - Dünyaca ünlü pop yıldızı Michael Jackson hakkında, 13 yaşındaki bir çocuğa tacizde bulunduğu gerekçesiyle dava açıldı. 2005 - Afganistan'daki Türk birlikleri, Kabil'deki uluslararası hava alanının sorumluluğunu üstlendi. 2006 - Abdullah Öcalan'ın avukatlarından İrfan Dündar, müvekkilinin yeniden yargılanmaya ilişkin dilekçesini, bu konuda yetkili olan Ankara 11. Ağır Ceza Mahkemesine göndererek başvuruda bulunduğunu bildirdi. 2008 - İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinde ruhsatsız bir binada maytapların yanarak doğalgaz kazanını patlatmasıyla oluşan olayda 23 kişi öldü, 120 kişi yaralandı. 2019 - Wrapped Bitcoin piyasaya sürüldü. 2020 - Birleşik Krallık Avrupa Birliği'nden ayrıldı. (bknz: Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden ayrılması) Doğumlar 1543 - Tokugawa İeyasu, Orta Çağ Japonya'sının en önemli shōgunlarından (askeri hükümdar) biri (ö. 1616) 1620 - Georg Friedrich, Almanya ve Hollanda kökenli mareşal (ö. 1692) 1624 - Arnold Geulincx, Fransız Descartesçı düşünür (ö. 1669) 1763 - Jens Esmark, Danimarkalı-Norveçli mineraloji profesörü (ö. 1839) 1769 - André-Jacques Garnerin, Fransız havacı ve çerçevesiz paraşütün mucidi (ö. 1823) 1797 - Franz Schubert, Avusturyalı besteci (ö. 1828) 1799 - Rodolphe Töpffer, İsviçreli yazar, öğretmen, ressam, karikatürist ve çizgi romancı (ö. 1846) 1858 - André Antoine, Fransız oyuncu, film yönetmeni, yazar, eleştirmen (ö. 1943) 1865 - Henri Desgrange, Fransız bisiklet yarışçısı ve spor muhabiri (ö. 1940) 1868 - Theodore Richards, Amerikalı kimyacı (ö. 1928) 1869 - Henri Carton de Wiart, Belçika'nın 23'üncü Başbakanı (ö. 1951) 1869 - Wilhelm Heye, Alman asker (ö. 1947) 1881 - Irving Langmuir, Amerikalı Nobel Kimya ödülüne sahip kimyager (ö. 1957) 1884 - Mehmed Emin Resulzade, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin kurucusu (ö. 1955) 1884 - Theodor Heuss, Batı Almanya'nın ilk Cumhurbaşkanı (ö. 1963) 1892 - Eddie Cantor, Amerikalı şarkıcı, komedyen, dansçı ve oyuncu (ö. 1964) [[Dosya:Arkady Aleksandrovich Plastov (1).jpg|küçükresim|sağ|upright=0.91|Arkadiy Plastov (1893-1972)]] 1893 - Arkadiy Plastov, sosyalist gerçekçilik akımının öncülerinden olan Rus Sovyet ressam (ö. 1972) 1894 - Kurt Blome, Nazi bilim insanı (ö. 1969) 1896 - Sofya Yanovskaya, Sovyet matematikçi ve tarihçi (ö. 1966) 1902 - Tallulah Bankhead, Amerikalı oyuncudur (ö. 1968) 1902 - Alva Myrdal, İsveçli diplomat ve siyasetçi (ö. 1986) 1905 - John O'Hara, Amerikalı yazar (ö. 1970) 1910 - Faruk Kenç, Türk film yönetmeni (ö. 2000) 1911 - Baba Vanga, Bulgar kadın kâhin (ö. 1996) 1918 - Kerim Korcan, Türk yazar (ö. 1990) 1919 - Jackie Robinson, ilk Afrikalı Amerikalı profesyonel bir beyzbol oyuncusuydu (ö. 1972) 1921 - Carol Channing, Amerikalı stand-up komedyen, oyuncu, şarkıcı, dansçı ve seslendirme sanatçısıdır (ö. 2019) 1921 - Mario Lanza, Amerikalı tenor ve oyuncu (ö. 1959) 1923 - Norman Mailer, Amerikan romancı ve Pulitzer Ödülü sahibi (ö. 2007) 1923 - Adela Forestello, Arjantinli insan hakları aktivisti 1929 - Rudolf Mössbauer, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2011) 1929 - Jean Simmons, İngiliz asıllı Amerikalı aktris ve seslendirme sanatçısı (ö. 2010) 1931 - Ernie Banks, Amerikalı efsanevi profesyonel beyzbolcudur (ö. 2015) 1933 - Bernardo Provenzano, İtalyan suç ögrütü lideri (ö. 2016) 1934 - Muhammed Taki Misbah Yezdi, İranlı siyasetçi (ö. 2021) 1935 - Kenzaburo Oe, Japon romancı ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 2023) 1936 - Can Bartu, Türk futbolcu (Fenerbahçeli efsanevi futbolcu) (ö. 2019) 1937 - Philip Glass, Amerikalı besteci 1937 - Suzanne Pleshette, Amerikalı aktris (ö. 2008) 1938 - Beatrix, Hollanda Kraliçesi 1938 - Lynn Carlin, Amerikalı eski bir aktris 1941 - Jessica Walter, Amerikalı aktris (d. 2021) 1942 - Daniela Bianchi, İtalyan aktris 1942 - Derek Jarman, İngiliz sinema yönetmeni (ö. 1994) 1942 - Zeynep Kerman, Türk edebiyat araştırmacısı ve akademisyen 1945 - Temel Gürsu, Türk yönetmen, yapımcı, senarist, oyuncu ve seslendirme sanatçısı 1947 - Jonathan Banks, Amerikalı oyuncudur 1947 - Bernard Guignedoux, Fransız futbolcu ve teknik direktör (ö. 2021) 1947 - Glynn Turman, Amerikalı aktör, yazar, yönetmen ve yapımcıdır 1951 - Selma Güneri, Türk sinema ve ses sanatçısı 1956 - Guido van Rossum, Hollandalı bir bilgisayar programcısıdır 1956 - John Lydon, İngiliz müzisyen 1959 - Anthony LaPaglia, Avustralyalı oyuncu 1959 - Kelly Lynch, ABD doğumlu oyuncu 1960 - Ekber Genci, İranlı yazar ve gazeteci 1960 - Grant Morrison, çizgi roman yazarı 1960 - Željko Šturanović, Karadağ'lı siyasetçi (ö. 2014) 1961 - Fatih Kısaparmak, Türk besteci ve yorumcu 1961 - Filiz Kerestecioğlu, Türk hukukçu ve siyasetçi 1961 - Latif Demirci, Türk karikatürist 1963 - Ergün Poyraz, Türk araştırmacı yazar 1964 - Jeff Hanneman, Amerikalı müzisyen ve Slayer grubunun gitaristi (ö. 2013) 1964 - Ofra Harnoy, Kanadalı çellist'tir 1966 - Anne Berge, Norveçli kayakçı 1968 - John Collins, İskoç millî futbolcu ve tekni direktördür 1970 - Minnie Driver, İngiliz oyuncu ve şarkıcı 1971 - Patricia Velásquez, Venezuelalı aktris ve model 1973 - Amanda Lee Rogers, Avusturyalı eski aktris 1975 - Preity Zinta, Bollywood'un (Hint Sineması) oyuncularından biriq 1976 - Traianos Dellas, Yunan millî futbolcu ve teknik direktör 1977 - Kerry Washington, Amerikalı oyuncudur 1978 - Fabián Caballero, Arjantinli eski futbolcudur 1980 - James Adomian, İngiltere doğumlu Amerikalı oyuncudur 1981 - Justin Timberlake, Amerikalı pop şarkıcısı ve aktör 1982 - Salvatore Masiello, İtalyan futbolcu 1982 - Allan James McGregor, İskoç kaleci 1982 - Elena Paparizou, Yunan şarkıcı 1983 - Fabio Quagliarella, İtalyan futbolcudur 1984 - Jeremy Wariner, Amerikalı atlet 1985 - Adam Federici, Avustralyalı eski millî futbolcudur 1986 - Walter Dix, Amerikan kısa mesafe koşucusudur 1986 - Megan Ellison, Amerikalı yapımcı 1988 - Taijo Teniste, Eston millî futbolcudur Ölümler 1398 - Sukō, Japonya'da Nanboku-chō dönemi sırasında üçüncü Kuzey Talibi (d. 1334) 1435 - Xuande, Çin'in Ming Hanedanı'nın beşinci imparatoru (d. 1399) 1606 - Guy Fawkes, İngiliz isyancı asker (d. 1570) 1644 - Kemankeş Kara Mustafa Paşa, Osmanlı devlet adamı (d. ?) 1788 - Charles Edward Stuart, İngiltere, İskoçya, Fransa ve İrlanda tahtlarının ikinci jakobit talibi (d. 1720) 1828 - Aleksandros İpsilantis, Yunan komutan (d. 1792) 1854 - Silvio Pellico, İtalyan yurtsever, şair ve oyun yazarı (d. 1788) 1882 - James Spriggs Payne, Liberyalı siyasetçi (d. 1819) 1888 - Giovanni Bosco, İtalyan eğitimci, yazar ve Katolik rahip (d. 1815) 1914 - Recaizade Mahmud Ekrem, Türk edebiyatçı (d. 1847) 1915 - ‎Alan Lomax‎‎, Amerikalı tarihçi, yazar ve akademisyen‎ (d. 2002) 1945 - Eddie Slovik, Amerikalı er rütbesinde asker (II. Dünya Savaşı sırasında firardan dolayı idam edilen tek ABD askeri) (d. 1920) 1946 - İsmail Hakkı İzmirli, Türk felsefeci ve İslam felsefesi tarihçisi (d. 1869) 1954 - Edwin Armstrong, Amerikalı elektrik mühendisi ve mucit (d. 1890) 1956 - A. A. Milne, İngiliz yazar (d. 1882) 1969 - Stoyan Zagorçinov, Bulgar yazar (d. 1889) 1973 - Ragnar Anton Kittil Frisch, Norveçli ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (d. 1895) 1974 - Samuel Goldwyn, Amerikalı film yapımcısı (d. 1882) 1974 - Ekrem Cemilpaşa, Kürt siyaset adamı (d. 1891) 1982 - Melih Vassaf, Türk eleştirmen ve oyun yazarı (d. 1927) 1984 - Pembe Marmara, Kıbrıs Türk şair (d. 1925) 1990 - Muammer Aksoy, Türk hukukçu ve siyasetçi (d. 1917) 2005 - İsmail Hakkı Şen, Türk oyuncu (d. 1927) 2006 - Moira Shearer, İskoç oyuncu ve balerin (d. 1926) 2006 - George Koval, Amerikalı casus, bilim insanı ve kandidat (d. 1913) 2012 - Dorothea Tanning, Amerikalı ressam, matbaacı, heykeltıraş, yazar ve şairdi (d. 1910) 2013 - Hasan Habibi, İranlı siyasetçi, avukat ve akademisyen (d. 1937) 2014 - Miklós Jancsó, Macar sinema yönetmenidir (d. 1921) 2015 - Tomás Bulat, Arjantinli ekonomist, gazeteci ve yazar (d. 1964) 2016 - Celal Aliyev, Azeri akademisyen, biyolog ve siyasetçi (d. 1928) 2016 - Ülkü Ülker, Türk oyuncu ve şarkıcı (d. 1950) 2016 - Terry Wogan, İrlandalı radyo ve televizyon sanatçısı (d. 1938) 2017 - Thomas Barlow, Amerikalı siyasetçidir (d. 1940) 2017 - John Wetton, İngiliz şarkıcı, müzisyen, basçı ve gitaristtir (d. 1949) 2017 - Tokitenkū Yoshiaki, Moğol sumo güreşçisidi (d. 1979) 2018 - Rasual Butler, Amerikalı basketbolcudur (d. 1979) 2018 - Erwin de Vries, Surinamlı ressam ve heykeltıraştır (d. 1929) 2018 - Ann Gillis, Amerikalı oyuncudur (d. 1927) 2018 - Leonid Kadenyuk, Bağımsız Ukrayna'nın ilk astronotu unvanına sahip test pilotu (d. 1951) 2018 - Olavi Mäenpää, Fin siyasetçi ve eski parti başkanıdır (d. 1950) 2019 - Candice Earley, Amerikalı oyuncudur (d. 1950) 2019 - A. Ernest Fitzgerald, Amerikalı mühendis ve yazar (d. 1926) 2019 - Kálmán Ihász, Macar eski millî futbolcudur (d. 1941) 2019 - Ron Joyce, Kanadalı milyarder iş insanı ve hayırseverdir (d. 1930) 2019 - Johnny Lion, Hollandalı şarkıcı, gazeteci ve oyuncu (d. 1941) 2019 - Pierre Nanterme, Fransız yönetici ve iş insanı (d. 1959) 2019 - Georges Sarre, Fransız siyasetçidir (d. 1935) 2020 - Mary Higgins Clark, Amerikalı hikâye yazarı ve romancı (d. 1927) 2020 - Halid Bişara, Mısırlı yönetici ve iş insanı (d. 1971) 2020 - Mirza Hazar, Azeri yazar, siyasi analist, spiker, radyocu, yayıncı (d. 1947) 2020 - Dalip Kaur Tiwana, Hint romancı, akademisyen ve kısa hikâye yazarı (d. 1935) 2021 - Zoila Águila Almeida, Kübalı devrimci ve siyasi hükümlüdür (d. 1939) 2021 - Douglas Bravo, Venezuelalı siyasetçi ve direnişçi örgüt lideridir (d. 1932) 2021 - Alejandro Gómez, İspanyol uzun mesafe koşucusu (d. 1967) 2021 - Andrej Hryc, Slovak aktör (d. 1949) 2021 - Tozama Mantashe, Güney Afrikalı siyasetçi (d. 1960) 2021 - Michel Murr, Lübnanlı iş insanı ve siyasetçi (d. 1932) 2021 - Yitzchok Scheiner, Amerika Birleşik Devletleri doğumlu İsrailli haham (d. 1922) 2021 - Meshulam Dovid Soloveitchik, Belarus doğumlu İsrailli Haredi hahamı ve rosh yeshivası (d. 1921) 2021 - Abraham J. Twerski, Amerika Birleşik Devletleri doğumlu Hasidik hahamı ve bilim insanı (d. 1930) 2022 - Ekkehardt Belle, Alman aktör (d. 1954) 2022 - Pierre Bellon, Fransız milyarder iş insanı (d. 1930) 2022 - Carleton Carpenter, Amerikalı aktör, sihirbaz, dansçı, söz yazarı ve romancı (d. 1926) 2022 - Onésimo Cepeda Silva, Meksikalı Roma Katolik piskopos (d. 1937) 2023 - Cleonice Berardinelli, Brezilyalı akademisyen (d. 1916) 2023 - Anna Czerwińska, Polonyalı dağcı (d. 1949) 2023 - Alan Hurst, İngiliz siyasetçi (d. 1945) 2023 - Jan Kudra, Polonyalı eski bisikletçi (d. 1937) 2023 - Kadriye Nurmambet, Romanyalı Kırım Tatarı azınlıktan halk müziği sanatçısı ve folklorist (d. 1933) 2023 - Luigi Pasinetti, Keynes sonrası ekolün İtalyan bir ekonomistidir (d. 1930) Tatiller ve özel günler Fırtına: Balık Fırtınası Kaynakça 0131 31