Adalet Ağaoğlu

bullvar_katip · 23 Mayıs 2024

Adalet Ağaoğlu (23 Ekim 1929, Ankara - 14 Temmuz 2020, İstanbul), Türk yazar. 20. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli romancılarından biri kabul edilir. Eserlerinde Türkiye'nin değişik dönemlerini ve bu dönemlerin insan hayatlarına etkisini inceledi. İlk romanı Ölmeye Yatmak'tan başlayarak yazdığı tüm romanlar Türkiye'de önemli edebiyat ve edebiyat dışı tartışmalara yol açtı. Romanları dışında hikâye, oyun, deneme ve anı türünde eserler verdi. Hayatı 23 Ekim 1929'da Nallıhan'da dünyaya geldi. Babası, kumaş tüccarı Hafız Mustafa Sümer'dir. Dört çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu ve tek kızıdır. Kardeşleri Dr. Cazip Sümer (1925-1975), oyun yazarı, oyuncu Güner Sümer (1936-1977) ve iş insanı Ayhan Sümer (1930-2020)'dir. İlköğrenimini Nallıhan'da tamamladıktan sonra 1938'de ailesi ile birlikte Ankara'ya yerleşti. Ortaöğrenimini Ankara Kız Lisesi'nde tamamladıktan sonra 1950 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. Edebiyata ilgisi lise yaşamında şiirlerle başladı, kısa bir süre sonra oyun yazarlığına yöneldi. İlk defa 1946'da Ulus gazetesinde tiyatro eleştirileri yayımlayarak yazarlığa başladı. 1948-50 arasında Kaynak Dergisi'nde şiirleri yayımlandı. 1951-1970 yılları arasında TRT’de çeşitli görevlerde bulundu. Ankara Radyosu'nda göreve başladığı yıl ilk radyo oyunu olan "Aşk Şarkısı"nı yazdı. Radyo'da görev yaparken tiyatro oyuncusu ve yönetmen dört arkadaşı (Kartal Tibet, Üner İlsever, Çetin Köroğlu, Nur Sabuncu) ile birlikte Ankara'nın ilk özel tiyatrosu olan "Ankara Meydan Sahnesi"ni kurdu. Meydan Sahne Dergisi'ni çıkardı. 1953 yılında tiyatro konusunda görgü ve bilgisini artırmak üzere Paris'e gitti. 1953'te Sevim Uzungören'le birlikte yazdığı "Bir Piyes Yazalım" tiyatro oyunu aynı yıl Ankara'da sahnelendi. 1954 yılında mühendis Halim Ağaoğlu ile evlenen sanatçı, ilk romanını yazana kadar oyun yazarlığını sürdürdü. Üst üste yazdığı oyunlarla altmışlı ve yetmişli yılların önde gelen oyun yazarlarından oldu. Çatıdaki Çatlak oyunu 1965 yılında Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahnelenirken yasaklandı; bu olay onu roman yazmaya yöneltti. TRT'nin özerkliğine el konulması gerekçesiyle TRT Radyo Dairesi Başkanlığı'ndan 1970'te istifa eden sanatçı o tarihten sonra yazarlıktan başka bir işle uğraşmadı. Edebiyat yaşamının bazı dönemlerinde "Remüs Tealada" ve "Parker Quinck" gibi takma adlar kullanmıştır. İlk romanı Ölmeye Yatmak, 1973’te yayımlandı. Türkiye toplumunun yakın tarihindeki çalkantı ve değişikliklerini irdeleyen bu ilk romanından itibaren tüm eserleri yoğun tartışmalara konu oldu. Ölmeye Yatmak, daha sonra yazdığı Bir Düğün Gecesi (1979) ve Hayır (1989) adlı romanlarla bir üçleme oluşturdu ve birçok ödül kazandı (Bu üçleme, Yapı Kredi tarafından yapılan yeni basımlarda yazarın isteği doğrultusunda "Dar Zamanlar" üst başlığı ile sunulmuştur). Bir Düğün Gecesi ve Hayır romanları yayınlanır yayınlanmaz, ikinci romanı olan Fikrimin İnce Gülü, dördüncü basımında toplatıldı. Fikrimin İnce Gülü romanı hakkında, "Askeri kuvvetleri tahkir ve tezyif (küçük düşürmek)" suçlamasıyla hakkında 1981 yılında dava açılan Ağaoğlu, iki yıl süren davanın ardından aklandı. Düğün Gecesi ise soruşturma aşamasında kaldı. Dönemin üç önemli roman ödülüne layık görülmüş olan Bir Düğün Gecesi adlı roman için ayrıca Aldous Huxley'den aşırma olduğu suçlaması ortaya atıldı ve uzun tartışmalara sebep oldu. 1983 yılından sonra İstanbul'da yaşamaya başladı. 1985'te anı-roman niteliğindeki Göç Temizliği'ni yayımladı. 1991 yılında Çok Uzak Fazla Yakın'la oyun yazarlığına döndü. Bu eser, ertesi yıl Edebiyat alanı Tiyatro dalında Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü'ne layık görüldü. 1996'da ciddi bir trafik kazası geçiren ve iki yıl hastanede yatan Adalet Ağaoğlu için Can Yücel'in söylediği "Sen Türkiye'nin en güzel kazasısın" sözü, Feridun Andaç'ın Adalet Ağaoğlu ile yaptığı nehir söyleşi tarzında bir kitabın adı oldu. Kitap, 2006'da basıldı. Adalet Ağaoğlu ile ilgili yazıları bir araya getiren arşiv eşi Halim Ağaoğlu tarafından hazırlandı ve 2003'te Adalet Ağaoğlu'nun yazarlığının 55. yılı anısına Herkes Kendi Kitabının İçini Tanır adı ile basıldı. Ağaoğlu, 1986'da kurulan İnsan Hakları Derneği'nin kurucuları arasında yer aldı ancak Temmuz 2005'te İHD'nin tek yanlı ırkçı-milliyetçi bir tutum takındığını belirterek ve "PKK yanlısı politika izliyorlar" diyerek istifa etti. 2008'de Özür Diliyorum kampanyasını desteklemiştir. 2010 Anayasa Referandumu sırasında Yetmez Ama Evet Platformu tarafından düzenlenen bir panelde Öğrenci Kolektifleri adlı bir grubun yumurtalı saldırısına maruz kalmıştır. Eşi Halim Ağaoğlu'nun 2018 yılında ölümünün ardından yazmayı bıraktığını açıkladı. Türkçe roman alanındaki özgün ve öncü eserleri ile Türkiye'nin kültürel ve düşünsel dünyasına yaptığı katkılarından dolayı 2018'de Boğaziçi Üniversitesi tarafından kendisine fahri doktora unvanı verildi. Ölümü Yoğun bakım tedavisi gören Ağaoğlu, çoklu organ yetmezliği sebebiyle 14 Temmuz 2020'de öldü. Cenazesi 15 Temmuz günü Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verildi. Eserleri Tiyatro ve radyo oyunları 1953: Bir Piyes Yazalım - oynanmış, basılmamış 1955: Yaşamak - radyo oyunu, yayınlanmış, basılmamış 1964: Evcilik Oyunu 1967: Tombala 1969: Çatıdaki Çatlak 1969: Sınırlarda 1973: Üç Oyun: Bir Kahramanın Ölümü, Çıkış, Kozalar 1976: Kendini Yazan Şarkı 1991: Çok Uzak - Fazla Yakın 1992: Duvar Öyküsü - Çocuklar ve Büyükler için Müzikli Danslı Oyun 1996: Fikrimin İnce Gülü 2011: Çağımızın Tellalı Roman 1973: Ölmeye Yatmak 1976: Fikrimin İnce Gülü 1979: Bir Düğün Gecesi 1980: Yazsonu 1984: Üç Beş Kişi 1987: Hayır... 1991: Ruh Üşümesi 1993: Romantik Bir Viyana Yazı 2014: Dert Dinleme Uzmanı Öykü 1974: Yüksek Gerilim 1978: Sessizliğin İlk Sesi 1982: Hadi Gidelim 1997: Hayatı Savunma Biçimleri Deneme 1986: Geçerken 1993: Karşılaşmalar 1996: Başka Karşılaşmalar 2002: Öyle Kargaşada Böyle Karşılaşmalar 2011: Yeni Karşılaşmalar Mektup 2005: Mektuplaşmalar (Memet Baydur ile birlikte) Anı 1985: Göç Temizliği 1981: Gece Hayatım Günce 2004: Damla Damla Günler 2007: Damla Damla Günler I-II-III Seçkiler 10/1993: Seçmeler (Kendi Seçtikleri) Ödülleri 1970: Sanat Sevenler Derneği, Tombala ile 1974: TDK Tiyatro Ödülü 1975: Sait Faik Hikâye Armağanı, Yüksek Gerilim ile 1979: Sedat Simavi Edebiyat Ödülü, Bir Düğün Gecesi ile 1980: Orhan Kemal Roman Armağanı, Bir Düğün Gecesi ile 1980: Madaralı Roman Ödülü, Bir Düğün Gecesi ile 1991: Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü, Çok Uzak Fazla Yakın ile 1992: Lebon Kültür Merkezi (Lebon Cinema Clup) Edebiyat Ödülü, Ruh Üşümesi ile 1995: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü 1997: Aydın Doğan Roman Ödülü, Romantik Bir Viyana Yazı ile 2018: Erdal Öz Edebiyat Ödülü Kaynakça Dış bağlantılar BBC Türkçe ile 1993 yılında yapılan röportaj Kategori:1929 doğumlular Kategori:Nallıhan doğumlular Kategori:Ankara doğumlu yazarlar Kategori:2020 yılında ölenler Kategori:Organ yetmezliğinden ölenler Kategori:İstanbul'da hastalıktan ölenler Kategori:20. yüzyıl Türk oyun yazarları Kategori:21. yüzyıl Türk oyun yazarları Kategori:Türk ateistler Kategori:Ateist yazarlar Kategori:20. yüzyıl Türk roman yazarları Kategori:21. yüzyıl Türk roman yazarları Kategori:20. yüzyıl Türk hikâye yazarları Kategori:21. yüzyıl Türk hikâye yazarları Kategori:Sait Faik Hikâye Armağanı sahipleri Kategori:Orhan Kemal Roman Armağanlı yazarlar Kategori:Türkiye Yazarlar Sendikası Kategori:Ankara Lisesinde öğrenim görenler Kategori:Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde öğrenim görenler Kategori:Sedat Simavi Ödülü sahipleri Kategori:Resim aranan yazarlar Kategori:Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:Erdal Öz Edebiyat Ödülü sahipleri Kategori:21. yüzyıl kadın yazarları Kategori:20. yüzyıl Türk yazarları Kategori:20. yüzyıl Türk kadın yazarları

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Adalet Ağaoğlu

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi