Adigece, (Çerkesçe: Адыгабзэ, Adığabze), Adığece veya Batı Çerkesçesi özegeçişli, polisentetik, eylem-son yapısında ve eylem biçimbilimi zengin ve bir Kuzeybatı Kafkas dilidir. Adigey Cumhuriyeti'nde resmî dil olarak kullanılmakta ve bunun dışında ülke dışında yaşayan Çerkesler tarafından konuşulmaktadır. Dil, Kiril alfabesini kullanır. Günümüzde dünya yüzünde çoğunluğu Türkiye'de olmak üzere, Adigeceyi anadili olarak kullanan insan sayısı, bir milyonun üzerindedir. İsim İsmin durumları Çoğulluk '-хэ' sonekiyle gösterilir. кIалэ ('çocuk'), кIалэхэ ('çocuklar') olur. шы ('at'), шыхэ ('atlar') olur. Adigece ayrıca adları dört durumda tanımlar. Bunlar yalın, özgeçişli (ergative), araç, and evirgen'dir. Yalın durum - р sonekini alır. (Örnek: кIалэр 'çocuk', кIалэхэр ('çocuklar'), шыр 'at'). Bu durumun iki ana işlevi vardır: Geçişsiz fiillerin öznesini belirtir. Geçişli fiillerin direkt nesnesini belirtir Ergatif durum (Eşişlevsel durum) -м sonekini alır. (örneğin кIалэм 'çocuğun', кIалэхэмэ 'çocukların', шым 'atın). Çoğul olduğunda -мэ (-ma) sonekini alır. Bu durumun birkaç işlevi vardır: Geçişli fiillerin öznesini belirtir Geçişsiz fiillerin direkt nesnesini belirtir. Eylemin durumunu belirtirken, mesela konumun özelliği, eylemin züresi чылэ /t͡ʃəɮa/ köy → чылэм /t͡ʃəɮam/ köyde мэзахэ /mazaːxa/ karanlık (ay karanlığı) → мэзахэм /mazaːxam/ karanlıkta чэщы /t͡ʃəɕə/ gece → чэщым /t͡ʃəɕəm/ geceleyin пчэдыжьы /pt͡ʃadəʑə/ sabah → пчэдыжьым /pt͡ʃadəʑəm/ sabahleyin зэман /zamaːn/ geçmiş zaman → зэманым /zamaːnəm/ geçmiş zamanda Araç - yön durumu -мкIэ veya -кIэ eklerini alır. (örneğin кIалэмкIэ '(belirli bir) çocukla / (belirli bir) çocuğu kullanarak', кIалэкIэ 'bir çocukla / bir çocuğu kullanarak', кIалэхэмкIэ '(belirli) çocuklarla / (belirli) çocukları kullanarak', кIалэхэкIэ 'çocuklarla / çocukları kullanarak', тхалъэмкIэ '(belirli bir) kalemle / (belirli bir) kalemi kullanarak', тхалъэкIэ 'kalemle / kalemi kullanarak'); Bu ek Şapsığ diyalekinde -мгьэ veya - гьэ ve Bjeduğ diyalektinde -мджэ veya -джэ şeklinde kullanılır. Bu durumun birkaç işlevi vardır: Eylemin aracı veya aletini belirtirken: тхалъэм /txaɬem/ kalem → тхалъэкIэ /txaɬet͡ʃʼa/ kalemle / kalemi kullanarak тхалъэм /txaɬem/ kalem → тхалъэмкIэ /txaɬemt͡ʃʼa/ (belirli bir) kalemle / (belirli bir) kalemi kullanarak уатэ /waːta/ çekiç → уатэкIэ /waːtat͡ʃʼa/ çekiçle / çekici kullanarak уатэ /waːta/ çekiç → уатэмкIэ /waːtamt͡ʃʼa/ (belirli bir) çekiçle / (belirli bir) çekici kullanarak Kullanılan dili belirtmek адыгэбзэ /aːdəɣabza/ Çerkesçe → адыгэбзэкIэ /aːdəɣabzat͡ʃʼa/ Çerkesçeyle адыгэбзэ /aːdəɣabza/ Çerkesçe → адыгэбзэмкIэ /aːdəɣabzamt͡ʃʼa/ Çerkesçeyle. Hareketin yönünü belirtmek: гъогу /ʁwaɡw/ yol → гъогумкIэ /ʁwaɡwəmt͡ʃʼa/ yoldan унэ /wəna/ ev → унэмкIэ /wənamt͡ʃʼa/ evden хы /xə/ deniz → хымкIэ /xəmt͡ʃʼa/ denizden Америкэ /aːmerika/ Amerika → АмерикэмкIэ /aːmerikamt͡ʃʼa/ Amerika'dan Evirgen -эу sonekini alır. (örneğin кIалэу 'çocuk'), шэу 'at'). Kfar Kama Çerkes diyalektinde -ыу son ekini alır. Bu durumun birkaç işlevi vardır: Özne tarafından farklı bir kalitenin özne tarafından belirtilmesi: İnsanların belirli mesleklerini belirtir: Özne ve nesne eksikliği Günlük konuşma dilinde gergeften (sözün gelişinden) özne de nesne de düşürülebilir. Özne ve nesnenin ikisi de ifade edilirse: Direkt nesne ifade edilirse: Özne ifade edilirse: Özne ve nesnenin ikisi de ifade edilmezse: İsim ve sıfat Çerkesçe'de bir ismin yanına sıfat gelirse sıfat daima isimden hemen sonra gelir ve ayrıca ismin durumunu belirten sonekleri alır. Yalın durum Ergatif durum Araç durumu Evirgen durum Bu durumda bütün cümlenin sadece bir isim ve bir sıfattan oluşur, sıfat ayrıca isimden önce de gelebilir. Bu durumda sıfat isimden sonra veya önce geldiğinde sonek almaz. Fiillerden isim üretme макIо /maːkw'a/ - gidiyor → макIорэ /maːkw'ara/ - giden (kişi) машхэх /maːʃxax/ - yiyorlar → машхэхэрэ /maːʃxaxara/ - yiyen kişiler мэлэжагъ /malaʒaːʁ/ - çalıştı → мэлэжагъэ /malaʒaːʁa/ - çalışan kişi Sıfattan isim türetme дахэ /daːxa/ - güzel → дахэр /daːxar/ - güzel kişi (yalın durum). IашIу /aːʃwʼə/ - tatlı → IашIухэр /aːʃwʼəxar/ - tatlı olanlar (yalın durum). мэзахэ /mazaːxa/ - karanlık → мэзахэм /mazaːxam/ - karanlıkta (ergatif durum). чъыIэ /t͡ʂəʔa/ - soğuk → чъыIэм /t͡ʂəʔam/ - soğukta (ergatif durum). Çerkesçe'de ölçülebilir veya karşılaştırılabilir her sıfat -агъэ /-aːʁa/ soneki eklenerek isme dönüştürülebilir. Örneğin: дахэ /daːxa/ - güzel → дахагъэ /daːxaːʁa/ - güzellik кIуачIэ /kwʼaːt͡ʃʼa/ - güçlü → кIуачIагъэ /kwʼaːt͡ʃʼaːʁa/ - dayanıklılık псао /psaːwa/ - bütün, sağlam → псэуагъэ /psawaːʁa/ - sağlık durumu делэ /dajla/ - deli → делагъэ /dajlaːʁa/ - delilik псынкIэ /psənt͡ʃʼa/ - hızlı → псынкIагъэ /psənt͡ʃʼaːʁa/ - hız Iазэ /ʔaːza/ - yetenekli → Iэзагъэ /ʔazaːʁa/ - yetenek Fiiller Çerkesçe'de diğer Kuzeybatı Kafkas dilleri gibi, fiil konuşmaın en çok çekim gören kısmıdır. Fiiller genellikle zaman, kişi, rakam vb ile çekimlenir. Geçişkenlik Fiil çekimi sağ|küçükresim|350 px Diğer örnekler : Gövde duruşu Örnekler: кIалэр щыт, пшъашъэр щыс, лIэр щылъ - Çocuk ayakta, kız oturuyor ve adam uzanıyor. кIалэм ицуакъо ежь щэфэ - Çocuğun ayakkabısı ona uyuyor. (щэфэ = uymak) кIалэм ицуакъо щэхы - Çocuk ayakkabısını çıkarıyor. Üzerinde Bir çatı, bir sandalye, bir dağ, bir masa veya bir yatak gibi bir şeyin üzerindeki nesneler veya onların üzerinde yapılan fiiller. Örnekler: кIалэр унашъхьэм тет - Çocuk çatıda duruyor. дэшхынэр анэм телъ - Yiyecek masada. кIалэр пIэм тапкIэ - Çocuk yatakta zıplıyor. телевижынэр анэм тафэ - Televizyon masaya uyuyor. анэм кIалэр тэкIы - Çocuk masadan iniyor. Altında Bir ağaç, mağara veya masa gibi bir şeyin üzerindeki nesneler veya onların üzerinde yapılan fiiller. Örneğin: кIалэр унэчIэгъым чIэт - Çocuk evin altında duruyor. машинэр гьэраджым чIэт - Araba garajda. кIалэр чъыгым чIэлъ, пшъашъэр чъыгым чIэс - Çocuk ağacın altında uzanıyor ve kız oturuyor. машинэр гьэраджым чIафэ - Araba garaja sığıyor. пшъашъэр гьэраджым чIахьэ - Kız garaja giriyor. кIалэр анэм чIэкIы - Çocuk masanın altından çıkıyor. Arasında İnsanlar, deniz, su, orman, mezarlık gibi diğer nesnelerin arasındaki nesneler veya bunların arasında gerçekleşen fiiller. Örnekler: кIалэр хым хэт, пшъашъэр рсым хэт - Çocuk denizde, kız suda. кIалэр хым хапкIэ, пшъашъэр хым хэхьэ - Çocuk denizin içinde zıplıyor, kız denize giriyor. кIалэр хым хаплъэ, пшъашъэр хым хэплъы - Çocuk denize bakıyor, kız denizden bakıyor. кIалэр мэзым хэт - Çocuk ormanda. кIалэр дыухэмэ яхэт - Çocuk şunların arasında. кIалэр дыу цIыфхэмэ яхафэ - Çocuk şu insanlara uyuyor (uyum sağlıyor). кIалэр хэхалъэм хэлъ - Çocuk mezarda uzanıyor. кIалэр къещхырэм хэкIы - Çocuk yağmurdan kaçıyor. Bir bölgenin içinde Birisinin bahçesi, köyü, şehri gibi bazı aralardaki nesneler veya buralarda gerçekleşen fiiller. Örnekler: кIалэр койым дэс - Çocuk köyde. кIалэр къалэм дэлъыщт - Çocuk kasabada kalacak. кIалэр сищагу дахьэ - Çocuk bahçeme giriyor. машинэр койым дэт - Araba köyde. кIалэр щагум дэкIы - Çocuk bahçeden çıkıyor. Arkasında veya yakında veya etrafında Bir şeyin yakınındaki nesneler veya bunların üzerinde gerçekleşen fiiller. Örnekler: кIалэр чъыгым идэжь Iут - Çocuk ağacın etrafında duruyor. (идэжь = onun yakınında). о Iус гьэу - Sen oraya otur. цIыфхэр чъыгым Iофэх - İnsanlar ağacın etrafına sığıyorlar. кIалэр чъыгым Iуахьэ - Çocuk ağacın yakınına gidiyor. кIалэр чъыгым IокIы - Çocuk ağaçtan uzaklaşıyor. İçinde Binalar, evler, arabalar, klozetler, kutular, odalar, roketler gibi şeylerin içindeki nesneler veya bunların üzerinde yapılan fiiller. Örnekler: кIалэр унэм ис - Çocuk evin içinde oturuyor. - Çocuk evin içinde. тхьапэхэ машинэм илъых - Kâğıtlar arabanın içindeler. кIалэр унэм ехьэ - Çocuk eve giriyor. кIалэр унэм епкIэ - Çocuk evin içinde zıplıyor. цIыфхэр унэм ефэщтых - İnsanlar evin içine sığacaklar. кIалэр унэм екIы - Çocuk evden çıkıyor. Asılı veya bağlı Ağaçlar, elbiseler, kloset gibi şeyler veya kişiler üzerinde asılı duran nesneler veya bunların üzerinde gerçekleşen fiiller. Örnekler: кIалэр къутамэм пыс - Çocuk dalın üzerinde oturuyor. мыехэр чъыгым пытых - Elmalar ağacın üzerinde (asılı). машинэм гъунджэхэ пытых - Arabanın (asılı olan) camları var. кIалэр чъыгым пэпкIэ, пшъашъэр чъыгым пэплъэ - Çocuk ağaçta zıplıyor, kız ağaca bakıyor. хъэзаным джанэр пылъ - Gömlek dolapta (asılı). кIалэм иджанэ Iашэхэ пылъых - Çocuğun gömleğinde silah var (asılı). кIалэр пекIы бэнанэ - Çocuk (asılı olan) muz topluyor. Gövde üzerinde İnsanlar, hayvanlar, bitkiler gibi birinin/bir şeyin vücuduna/gövdesine bağlı nesneler veya bunların üzerindeki eylemler. Örnekler: уцым къэсхэ готых - Bitkinin dikenleri var (üzerinde). цум бжъэхэ готых - Öküzünboynuzları var (üzerinde). кIалэм Iэ гот - Çocuğun kolu var (üzerinde). кIалэр шым гос - Çocuk at üzerinde oturuyor. кIалэр шым гозы - Çocuk attan düşüyor. кIалэр гокIы шым - Çocuk attan iniyor. кIалэр цум ибжъэхэ гуекIы - Çocuk öküzün boynuzunu koparıyor. Köşede Örnekler: кIалэр удэ къот - Çocuk orada (ayakta) duruyor. кIалэр къурнэм къохьэ - Çocuk köşeye doğru yaklaşıyor. кIалэр къурнэм къот - Çocuk köşede duruyor. кIалэр къурнэм къокIы - Çocuk köşeden çıkıyor. Yanında Örnekler: кIалэм бгъодэт пшъашъэр - Kız çocuğun yanında (ayakta) duruyor. унэхэ зыбгъодэтых - Evler birbirleriyle yan yana duruyorlar. машинэм къыбгъодахь - Arabanın yanından gir. кIалэм бгъодэкI - Çocuğun yanından uzaklaş (onun vücudundan ayrıl). Zaman Geçmiş zaman 1. tip : Fiillerin 1. tip geçmiş zamanını oluşturmak için -aгъ /-aːʁ/ ekleriz. Bu eylemin gerçekleştirildiğini gösterir fakat süresini veya bitirilme durumunu göstermez. Örnekler : кIо /kwʼa/ git → мэкIуагъ /makwʼaːʁ/ gitti къакIу /qaːkwʼ/ gel → къэкIуагъ /qakwʼaːʁ/ geldiler шхэ /ʃxa/ ye! → мэшхагъ /maʃxaːʁ/ yediler Iо /ʔwa/ söyle → иIуагъ /jəʔwaːʁ/ söyledi еплъ /japɬ/ bak → еплъэгъ /japɬaʁ/ baktı шхы /ʃxə/ (onu) ye → ишхэгъ /jəʃxaʁ/ (onu) yedi 2. tip : Bu geçmiş zamanın hikâyesi veya sürekli geçmiş zamanın hikâyesidir. Bu -эгъагъ /-aʁaːʁ/ sonekiyle oluşturulur. Eylemin geçmiş belirli bir zamanda yaşanmış olduğunu gösterir. Örnekler : кIо /kwʼa/ git → мэкIогъагъ /makwʼaʁaːʁ/ gitmişti къакIу /qaːkwʼ/ gel → къэкIогъагъ /qakwʼaʁaːʁ/ gelmişti шхэ /ʃxa/ ye! → мэшхэгъагъ /maʃxaʁaːʁ/ yemişti Iо /ʔwa/ söyle → иIогъагъ /jəʔwaʁaːʁ/ söylemişti еплъ /japɬ/ bak → еплъыгъагъ /japɬəʁaːʁ/ bakmıştı шхы /ʃxə/ ye → ишхыгъагъ /jəʃxəʁaːʁ/ yemişti Geniş zaman Örneğin: кIо /kwʼa/ git → макIо /makwʼa/ gidiyor къакIу /qaːkwʼ/ gel → къакIо /qakwʼa/ geliyor шхэ /ʃxa/ ye! → машхэ /maʃxaʁ/ yiyiyor Iо /ʔwa/ söyle → еIо /jəʔwa/ söylüyor еплъ /japɬ/ bak → еплъы /japɬə/ bakıyor шхы /ʃxə/ (onu) ye → ешхы /jəʃxə/ (onu) yiyiyor Gelecek zaman Gelecek zaman genellikle ~(э)щт /(a)ɕt/ ekiyle oluşturulur. Bjeduğ, Şapsığ ve Nathuay gibi bazı diyalektlerde ise ~(э)т /(a)t/ olarak kısaltılmış olarak kullanılır. Örnekler : кIо /kwʼa/ git → мэкIощт /makwʼaɕt/ gidecek къакIу /qaːkwʼ/ gel → къэкIощт /qakwʼaɕt/ gelecek шхэ /ʃxa/ ye! → мэшхэщт /maʃxaɕt/ yiyecek Iо /ʔwa/ söyle → иIощт /jəʔwaɕt/ söyleyecek еплъ /japɬ/ bak → еплъыщт /japɬəɕt/ bakacak шхы /ʃxə/ ye (onu) → ишхыщт /jəʃxəaɕt/ (onu) yiyecek Zaman örnekleri Sayılar Sıfırdan ona kadar olan sayılar özel kelimelerdir. 0 зиI 1 зы 2 тIу 3 щы 4 плIы 5 тфы 6 хы 7 блы veya 8 и 9 бгъу 10 пшIы Onbirden ondokuza kadar olan sayılar "on" kelimesinden sonra кIу eki ve birim sayıyla oluşturulur: 11 пшIыкIуз 12 пшIыкIутIу 13 пшIыкIущ 14 пшIыкIуплI 15 пшIыкIутф 16 пшIыкIух 17 пшIыкIубл 18 пшIыкIуй 19 пшIыкIубгъу Onun katlarında kırktan sonra elli hariç "yirmilik sayı sistemi" ile oluşturulur: 20 тIокIы (20) 21 тIокIырэ зырэ (20 ve 1) 22 тIокIырэ тIурэ (20 ve 2) 23 тIокIырэ щырэ (20 ve 3) ... 30 щэкIы (30) 31 щэкIырэ зырэ (30 ve 1) 32 щэкIырэ тIурэ (30 ve 2) ... 40 тIокIитIу (20 × 2) 41 тIокIитIурэ зырэ (20 × 2 ve 1) 42 тIокIитIурэ тIурэ (20 × 2 ve 2) ... 50 шъэныкъо (yarım-yüz) 51 шъэныкъорэ зырэ (yarım-yüz ve 1) 52 шъэныкъорэ тIурэ (half-hundred ve 2) ... 60 тIокIищ (20 × 3) 61 тIокIищырэ зырэ (20 × 3 ve 1) 62 тIокIищырэ тIурэ (20 × 3 ve 2) ... 70 тIокIищырэ пшIырэ (20 × 3 ve 10) 71 тIокIищырэ пшIыкIузырэ (20 × 3 ve 11) 72 тIокIищырэ пшIыкIутIурэ (20 × 3 ve 12) ... 80 тIокIиплI (20 × 4) 81 тIокIиплIырэ зырэ (20 × 4 ve 1) 82 тIокIиплIырэ тIурэ (20 × 4 ve 2) ... 90 тIокIиплIырэ пшIырэ (20 × 4 ve 10) 91 тIокIиплIырэ пшIыкIузырэ (20 × 4 ve 11) 91 тIокIиплIырэ пшIыкIутIурэ (20 × 4 ve 12) Yüzlükler kelime kökünü takiben (шъ (ʂ)) -и- (-i-) eki ve sonrasında çarpan sayı köküyle oluşturulur. 100 шъэ (ʂa) 101 шъэрэ зырэ (ʂara zəra) (100 ve 1) 110 шъэрэ пшIырэ (ʂara pʃʼəra) (100 ve 10) 200 шъитIу (ʂitwʼ) (100 × 2) 201 шъитIурэ зырэ (ʂitwʼəra zəra) (200 × 2 ve 1) 300 шъищ (ʂiɕ) (100 × 3) 400 шъиплI (ʂipɬʼ) (100 × 4) 500 шъитф (ʂitf) (100 × 5) 600 шъих (ʂix) (100 × 6) 700 шъибл (ʂibl) (100 × 7) 800 шъий (ʂij) (100 × 8) 900 шъибгъу (ʂibʁw) (100 × 9) Bin мин (min)'dir. Binler kelime kökünü takiben (мин (məjn)) -и- (-i-) eki ve çarpan sayı köküyle oluşturulur. 1000 мин (min) 1001 минрэ зырэ (minra zəra) (1000 ve 1) 1010 минрэ пшIырэ (minra pʃʼəra) (1000 ve 10) 1100 минрэ шъэрэ (minra ʂara) (1000 ve 100) 2000 минитIу (minitwʼ) (1000 × 2) 3000 минищ (miniɕ) (1000 × 3) 4000 миниплI (minipɬʼ) (1000 × 4) 5000 минитф (minitf) (1000 × 5) 6000 миних (minix) (1000 × 6) 7000 минибл (minibl) (1000 × 7) 8000 миний (minij) (1000 × 8) 9000 минибгъу (minibʁw) (1000 × 9) 10000 минипшI (minipʃʼ) (1000 × 10) 11000 минипшIыкIуз (minipʃʼəkwʼəz) (1000 × 11) 12000 минипшIыкIутIу (minipʃʼəkwʼətwʼ) (1000 × 12) 20000 минитIокIы (minitwʼat͡ʃə) (1000 × 20) 100000 минишъэ (miniʂa) (1000 × 100) 200000 минишъитIу (miniʂitwʼ) (1000 × 200) Oluşturulduğunda yüz kelimesi varsa onluk ve birim kelimeleriyle -рэ (-ra) sonekini alır. Örneğin: шъэрэ зырэ (ʂara zəra) [101], шъэрэ тIурэ (ʂara twʼəra) [102], шъэрэ пшIыкIузырэ (pʃʼəkwʼətwʼəra) [111], шъитIурэ щэкIырэ плIырэ (ʂitwʼəra ɕat͡ʃəra pɬʼəra) [234]). Bin мин (min)'dir. Diğer binler -и- (-i-) ekiyle ve çarpan birim köküyle oluşturulur: минитIу (minitwʼə) [2,000], минищ (miniɕ) [3,000]... минищ шъэ (miniɕ ʂa) [3,100], минищ шъитIу (miniɕ ʂitwʼə) [3,200], миниплI (minipɬʼ) [4,000], миниплIы шъэ (minipɬʼəra ʂa) [4,100], минишъиплIтIу (miniʂipɬʼətwʼ) [4,200], минишъиплIщ (miniʂipɬʼəɕ) [4,300], минитфы шъэ (minitfə ʂa) [5,100], минишъитфтIу (miniʂitfətwʼ) [5,200]... İsmin belirli bir miktarı olduğunda, isim -и (-i) eki ve çarpan sayı kökünü alır. Örneğin: Зы кIалэ - Bir çocuk (zə t͡ʃaːla), КIалитIу - iki çocuk (t͡ʃaːlitwʼ), КIалиплI - dört çocuk (t͡ʃaːlipɬʼ), КIалишъэ - 100 çocuk (t͡ʃaːliʂa), Зы мафэ - bir gün (zə maːfa), МафитIу - iki gün (maːfitwʼ), Мафищы (мафищ) - üç gün (maːfiɕ). Sıra sayıları апэрэ/япэрэ (aːpara/jaːpara) - ilk hariç sıra sayıları я- (jaː-) öneki ve –нэрэ (-nara) sonekiyle oluşturulur. Örneğin: ятIунэрэ (jaːtwʼənara) - ikinci , ящынэрэ (jaːɕənara) - üçüncü , яплIынэрэ (jaːpɬʼənara) - dördüncü. birinci - япэрэ ikinci - ятIунэрэ üçüncü - ящынэрэ dördüncü - яплIынэрэ beşinci - ятфынэрэ altıncı - яхынэрэ yedinci - яблынэрэ sekizinci - яинэрэ dokuzuncu - ябгъунэрэ onuncu - япшIынэрэ onbirinci - япшIыкIузынэрэ onikinci - япшIыкIутIунэрэ yirminci - ятIокIынэрэ yüzüncü - яшъэнэрэ Япэрэ мафэ - birinci gün (jaːpara maːfa), ЯтIонэрэ мафэ - ikinci gün (jaːtwʼənara maːfa), ЯтIонэрэ цуакъо - ikinci ayakkabı (jaːpara t͡ʃwaːqwa), Яхэнэрэ классым щэгъэжьагъу тутын сешъо~Altıncı sınıftan beri sigara içiyorum. Ayrık sayılar Sayının ~ы (~ə) son sesli harfi ~эрэ (~ara) olur: О плIэрэ къосIогъах - Sana zaten dört kere söyledim. Sayı ayrıca paylaşımın ölçüsün tanımlar: "Bir" ve "iki" sayıları псау (psaw) (tüm), ренэ (pena) (tüm, süreyle/zamanla alakalı), ныкъо (nəqwa) (yarım) kelimeleriyle oluşturulur. Kesirli sayılar sayma sayılarına -(а)нэ /aːna/ anlambirimi eklenerek oluşturulur: щы /ɕə/ "üç" - щанэ /ɕaːna/ "üçte biri", плIы /pɬʼə/ "dört" - плIанэ /pɬʼaːna/ "dörtte biri", хы "altı" - ханэ /xaːna/ "altıda biri" diye devame ediyor. cümle içinde kullanırsak: ЧIыгоу къытатыгъэм изыщанэ картоф хэдгъэтIысхьа́гъ "Tahsis edilmiş olan arazinin üçte birine patates ektik", Хатэм изыщанэ помидор хэдгъэтIыцсхагъ - "Sebze tarlasının üçte birine domates ektik", Ахщэ къыратыгъэм ыпIланэ чыфэ ритыгъ – "O paranın dörtte birini borç olarak verdi." harım (1÷2) - ныкъо üçte biri (1÷3) - щанэ üçte ikisi (2÷3) - щанитIу (1÷3 × 2) dörtte biri (1÷4) - плIанэ dörtte ikisi (2÷4) - плIанитIу (1÷4 × 2) dörtte üçü (3÷4) - плIанищ (1÷4 × 3) beşte biri (1÷5) - тфанэ altıda biri (1÷6) - ханэ yedide biri (1÷7) - бланэ yedide biri (1÷8) - янэ dokuzda biri (1÷9) - бгъуанэ onda biri (1÷10) - пшIанэ onbirde biri (1÷11) - пшIыкIузанэ onikide biri (1÷12) - пшIыкIутIуанэ yirmide biri (1÷20) - тIокIанэ yüzde biri (1÷100) - шъанэ Üleştrme sayıları -ры /-rə/ anlambiriminin yardımıyla uygun sayma sayısının tekrarı sonucu elde edilir: зырыз /zərəz/ "birer", тIурытIу /twʼərətwʼ/ "ikişer", щырыщ /ɕərəɕ/ "üçer", плIырыплI /pɬʼərəplʼ/ "dörder", тфырытф /tfərətf/ "beşer" diye devam ediyor. Cümle içinde örneklersek: ЕджакIохэр экзаменым тIурытIоу чIахьэщтыгъэх "Öğrenciler sınava ikişer ikişer girdiler". Sayılardan ikileme ana yapıcı sayının genellikle зы "one" olduğu üç sayma sayısının birleştirilmesiyle oluşturulur. Örneğin: зыхыбл /zəxəbl/ зы-хы-бл "altı yedi kadar", зытIущ /zətwʼəɕ/ зы-тIу-щ "iki üç kadar" . Cümle içinde: Непэ садэжь нэбгырэ зытIущ къыIухьагъ "Bugün iki üç kadar kişi bana geldi.". Kaynakça Konuyla ilgili yayınlar Аркадьев, П. М.; Ландер, Ю. А.; Летучий, А. Б.; Сумбатова, Н. Р.; Тестелец, Я. Г. Введение. Основные сведения об адыгейском языке в кн.: "Аспекты полисинтетизма: очерки по грамматике адыгейского языка" под ред.: П. М. Аркадьев, А. Б. Летучий, Н. Р. Сумбатова, Я. Г. Тестелец. Москва: РГГУ, 2009 (Arkadiev, P. M.; Lander, Yu. A.; Letuchiy, A. B.; Sumbatova, N. R.; Testelets, Ya. G. Introduction. Basic information about Adyghe language in "Aspects of polysyntheticity: studies on Adyghe grammar" edited by: P. M. Arkadiev, A. B. Letuchiy, N. R. Sumbatova, Ya. G. Testelets. Moscow, RGGU, 2009) (Rusça) ISBN 978-5-7281-1075-0 Ranko Matasović,A SHORT GRAMMAR OF EAST CIRCASSIAN (KABARDIAN): . Dış bağlantılar Adigece Dilbilgisi - Giriş Çerkesçe öğrenmek için faydalı bir site Adigece Dilbilgisi - Ayrıntılı (Rusça) Adigece Dilbilgisi - Çevrimiçi Adigece dersleri Adigece dilbilgisi öğrenimi Kategori
ilbilim taslakları Kategoriillerine göre dilbilgisi
ilbilim taslakları Kategoriillerine göre dilbilgisi