Afet İnan

bullvar_katip · 21 Mayıs 2024

Afet İnan (d. 30 Ekim 1908, Selanik - ö. 8 Haziran 1985, Ankara), Türk sosyolog, tarihçi ve akademisyen. Mustafa Kemal Atatürk'ün manevi kızıdır. Cumhuriyetin ilk tarih profesörlerinden olan Afet İnan, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde Türk devrim tarihi kürsüsünü kurmuştur. Türk medeniyeti ve devrim tarihine ait 50 kadar kitabı ile çok sayıda makalesi bulunur. Türk Tarih Tezi'ni ortaya koyan tarihçilerdendir. Cumhuriyet döneminin yeni tarih anlayışının temellerinin atılması ve kadın kimliğinin kurgulanmasında bir ideolog gibi hizmet etmiş bir cumhuriyet kadınıdır. Hayatı Ailesi ve öğrenimi 30 Ekim 1908 günü Makedonya'da Doyran kasabasında doğdu. Babası orman memuru İsmail Hakkı Uzmay, annesi Doyran Müderrisi Emrullah Efendi’nin torunu olan Şehzane Hanım’dır. Ailesi Balkan Savaşları'ndan sonra Anadolu'ya göçtü. Afet İnan, ilköğrenimine Eskişehir'in Mihalıççık ilçesinde başladı. Annesini 1915 yılında verem hastalığı sonucu yitirdi. Öğrenimini Ankara ve Biga'da sürdürdü, 1920'de altı yıllık ilkokul diplomasını aldı. Âile, 1921'de Alanya'ya taşındı. Afet Hanım, 1922'de Elmalı'da öğretmenlik ehliyeti aldı ve Elmalı Kızokulu'na başöğretmen olarak atandı. Babasının görevi nedeniyle sürekli yer değiştirdi; 1925 yılında Bursa Kız Muallim Mektebi'ni bitirerek İzmir'de Redd-i İlhak İlkokulu'nda göreve başladı. Atatürk ile tanışması sonucu ileriki yıllarda öğrenimine devam etme fırsatı buldu. Atatürk ile tanışması ve öğretmenlik yılları [[Dosya:RukiyeSabihaAfetZehra.jpg|küçükresim|upright=0.91|Rukiye, Sabiha, Afet (İnan) ve Zehra.]] Afet Hanım, 1925 yılında Redd-i İlhak İlkokulu'nda yeni göreve başladığı sırada bir çay ziyaretinde Cumhurbaşkanı Atatürk ile tanışma fırsatı buldu. Âilesinin Selanik Doyranlı olması nedeniyle cumhurbaşkanının ilgisini çekti ve Atatürk ertesi gün ailesiyle tanıştı. Atatürk'e öğrenimini sürdürmek ve yabancı dil öğrenmek istediğini açıklayan Âfet Hanım, kısa bir süre sonra Ankara'ya tâyin oldu. Bakanlığın izniyle İsviçre'nin Lozan şehrine Fransızca öğrenmek için gönderildi. 1927'de yurda döndüğünde bir süre Notre Dame de Sion Fransız Lisesi'nde öğrenim gördü. Bu arada ortaöğrenim tarih öğretmenliği sınavına girerek öğretmenlik ehliyeti aldı ve Ankara Musiki Muallim Mektebi’ne tarih ve yurt bilgisi öğretmeni olarak atandı. (1929-1930) Göreve başladığı zaman, yurt bilgisi için okutacağı kitabı Atatürk yetersiz bulmuştu. Bunun üzerine Fransız lisesinde okuduğu Instruction Civique başlıklı kitaptan çeviriler yaptı. Afet Hanım'ın çevirileri, Tevfik Bıyıklıoğlu'nun Almanca eserlerden yaptığı çeviriler ve bizzat Atatürk'ün bazı konularda yazıları birleştirilerek Vatandaş için medenî bilgiler kitabı oluşturuldu. Kitap, ortaokullarda ders kitabı olarak okutuldu ve 1935 yılına kadar çeşitli defalar basıldı. 1932'den sonra öğretmenliğe Ankara Kız Lisesi'nde devam etti. Kadınlara siyasî hakların tanınması Kadın hakları üzerinde çalışmaya ilgi duyan Âfet Hanım, Atatürk'ün isteği üzerine 3 Nisan 1930'da Türk Ocağı'nda Türk kadınlarının seçim haklarına ilişkin bir konferans verdi. Bu, Âfet İnan'ın verdiği ilk konferanstı. Bu konferans için zamanın en ünlü hatibi Hamdullah Suphi Bey'den dersler alan Afet Hanım'ın giyeceği elbiseyi bizzat Atatürk çizmiş ve gömleği için kendi pırlanta kol düğmelerini hediye etmişti. Türk Tarih Kurumu kuruculuğu Atatürk, kendisinden Türk Ocakları Yasası'nın 2'inci ve 3'üncü maddelerinin açıklanması konusunda çalışma yapmasını isteyince Afet Hanım, 27 - 28 Nisan 1930 tarihlerinde gerçekleşen Türk Ocakları Kongresi'nde Aksaray delegesi olarak söz aldı. Türk Ocaklarının amacını, işlevini açıklayan bir nutuk okudu ve sonradan Türk Tarih Tezi olarak nitelenecek bir tezi dile getirdi ve Türk tarih ve medeniyetini bilimsel olarak incelemek üzere bir heyet kurulması için önerge verdi. Bu önerge üzerine kongreden sonra oluşturulan Türk Tarih Heyeti'nin 16 kişilik kurucu üyeleri arasında yer aldı. Türk Ocakları, Atatürk’ün emriyle 10 Nisan 1931'de kapatıldıktan sonra heyet, aynı kurucularla dernek olma kararı alarak ve "Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti" adını almış, 3 Ekim 1935'te ise adı Türk Tarih Kurumu olmuştur. Âfet Hanım, 1935-1952 ve 1957-1958 yılları boyunca kurumun başkanlığını yaptı. Tarih alanında çeşitli çalışmaları Türk Tarihinin ana hatları Afet Hanım, heyetin kurulmasından sonra Türk Tarih Heyeti'nin bilimsel çalışmalarına katıldı. Heyet, Türk Tarih Tezi'nin temelini oluşturacak Türk Tarihinin Ana Hatları adlı kitabı kaleme aldı. 1931-1941 yılları arasında liselerde okutulan kitabın yazımında Âfet Hanım da yer aldı. Pîrî Reis haritası 1929'da Topkapı Sarayı'nı müzeye dönüştürme çalışmaları sırasında bulunan Pîrî Reis haritasını inceleyen Türk Tarih Cemiyeti heyetinin içinde yer aldı ve haritanın dünyada tanıtılmasına çalıştı. Mimar Sinan'ın kafatası 1930'lu yılların başlarında "Türk ırkının kafatasını tespit etme" çalışmaları yürüttü. Bu çalışmalar doğrultusunda Türkiye’nin pek çok yerinde mezarlar açıldı ve kafatasları ölçüldü. Tarihçiler arasında Mimar Sinan'ın Türk mü yoksa Ermeni veya Rum asıllı mı olduğu konusunda tartışma çıkınca Afet Hanım, Türk olduğunu iddia etti ve mezarının açılarak kafatasının ölçülmesini, sonucun Atatürk’e sunulmasını önerdi. Tartışmaları izleyen Atatürk ise bir kâğıt üstüne Sinan'ın bir heykelinin yaptırılmasını istediği notunu düşerek Mimar Sinan'a sahip çıkmıştı. (2 Temmuz 1935) (Bakınız: Mimar Sinan Anıtı). 1 Ağustos 1935 günü bu ölçüm yapıldı ve sonuç Mimar Sinan'ın brakisefal kafatasına sahip olduğunu gösterdi. DTCF'de ilk ders Afet Hanım, 9 Ocak 1936 günü Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin açılışında Türk Tarih Kurumu asbaşkanı sıfatıyla ilk dersi verdi. Kendisine yeni kurulan Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nde öğretim görevliliği teklif edilince bu görevin ancak yüksek lisans ve doktora öğreniminden sonra kabul edebileceğini bildirdi. Akademik yaşamı 14 Ekim 1935 tarihinde 40390 sayılı yazı ile Cenevre'de öğrenim görmek üzere görevlendirilen Afet Hanım, Cenevre Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Bilimler Fakültesi'nin yakın çağ ve modern tarih bölümünde İsviçreli antropolog Eugene Pittard’ın öğrencisi oldu; "Türk Osmanlı devrinin ekonomik tarihi" başlıklı tezini sunarak Temmuz 1938'de lisans öğrenimini, Temmuz 1939'da ise "Türk halkının ve Türk tarihinin antropolojik karakteri üzerine" başlıklı tezi ile doktorasını tamamlayarak sosyoloji doktoru unvanını aldı. Doktora çalışması için Anadolu'da 64 bin iskelet kalıntısı üzerinde inceleme yapan Afet Hanım, öğrenim yılları boyunca Cenevre ve Bükreş'te konferanslar vermiş; Türk Tarih Kurumu kongrelerine bildiriler sunarak katılmıştır. Yurda döndükten sonra Ankara Kız Lisesi'nde derslerine devam etmesinin yanı sıra Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne doçent vekili olarak atandı. 1942'de doçent, 1950'de profesör oldu. 1940 yılında kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olan Rıfat İnan ile evlenip İnan soyadını alan Afet Hanım, Arı ve Demir adında iki çocuk sahibi oldu. Afet İnan, 1950'den sonra Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi konularında Ankara Fen Fakültesi'nde, Hacettepe Üniversitesi'nde, Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi'nde, Ankara Harp Okulu'nda dersler verdi. 1961-1962 yıllarında Birleşik Krallık'ta incelemeler yaptı. 1955-1979 arasında da UNESCO Türkiye Milli Komisyonu'nda Türk Tarih Kurumu'nu temsil etti. Ankara Üniversitesi Türkiye Cumhuriyeti ve Türk devrim tarihi kürsüsü başkanlığını yaptı, 1977 yılında bu görevde iken kendi isteğiyle emekli oldu. Emekliliğinde anılarını kaleme almaya başladı. [[Dosya:Afet İnan'ın mezarı, Cebeci Asri Mezarlığı, 2022 Mart.jpg|küçükresim|upright=1.16|Afet İnan'ın mezarı, Cebeci Asri Mezarlığı.]] Ölümü Afet İnan 8 Haziran 1985 tarihinde, 76 yaşında Ankara'daki evinde geçirdiği kalp krizi sonucu yaşamını kaybetti Cenazesi Ankara'da defnedildi. Eserleri Türk Tarihinin Ana Hatları (1930), Medeni Bilgiler ve M.Kemal Atatürk'ün El Yazıları (1968), Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri ve Türkiye Tarihi (1947), Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti (1956) gibi tarih ve sosyoloji çalışmaları yanında Atatürk’e ilişkin araştırmalar da yapan İnan, bunları Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (1950) gibi yapıtlarla yayımladı. Kurucusu ve üyesi olduğu dernekler Türk Tarih Kurumu (kurucu ve yönetici) Çocuk Haklarını Koruma Derneği (kurucu) Türk Kadının Sosyal Hayatı Tetkik Kurumu Milli Kütüphane’ye Yardım Derneği Kaynakça Dış bağlantılar Afet İnan'ın konuk olduğu Atatürk'ten Anılar programı, 45. bölüm, TRT Arşivi, 1981 Kategori:1908 doğumlular Kategori:Selanik doğumlular Kategori:20. yüzyıl Türk tarihçileri Kategori:Türk sosyoloji akademisyenleri Kategori:Kurgusal olmayan eserler veren Türk yazarlar Kategori:Notre Dame de Sion Fransız Lisesinde öğrenim görenler Kategori:Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi öğretim üyeleri Kategori:Atatürk'ün yakınları Kategori:Türk öğretmenler Kategori:Selanik Vilayeti Kategori:UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Yönetim Kurulu Üyeleri Kategori:20. yüzyıl tarihçileri Kategori:Makedonya Türkleri Kategori:Cenevre Üniversitesinde öğrenim görenler Kategori:1985 yılında ölenler Kategori:Ankara'da kalp krizinden ölenler Kategori:Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:Türk kadın akademisyenler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Afet İnan

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi