Agnostisizm

[bullvar_katip]

[[Dosya:ThomasHenryHuxley.jpg|küçük|İngiliz biyolog Thomas Henry Huxley'in 1860'larda çekilmiş fotoğrafı. Huxley, agnostisizm terimini kararlı bir şekilde ortaya atan ilk kişiydi.]] Agnostisizm ya da , en yaygın ve bilinen tanımıyla, tanrı veya tanrısal varlıkların bilinemez veya varlığı ile birlikte yokluğunun da kanıtlanamaz olduğunu savunan bir felsefi görüştür. Agnostik düşünce, agnostik teizm ve agnostik ateizm örneklerinde olduğu gibi farklı felsefi düşüncelerle iç içe geçebilir. Bununla birlikte agnostik felsefe varsayımların, özellikle tanrı gibi daha yüksek bir otoritenin varlığına veya yokluğuna ilişkin teolojik varsayımların bilimsel olarak hiçbir zaman açıklanamayacağı görüşündedir. Bu fikir akımının destekçilerine agnostik (veya bilinemezci) denir. Agnostisizm kendi içinde de farklı görüşlere ayrılır. Bilinen tanımların birincisi, "Tanrı'nın ve ruhani, metafizik ve doğaüstü bir varlığın veya varlıkların bilimsel olarak hiçbir zaman kanıtlanamayacağını ve gözlemlenemedikleri için hiçbir zaman bilinemeyeceğini savunan bir görüştür." şeklindeyken ikincisi, "İnsan aklının, Tanrı'nın var olduğu inancını veya Tanrı'nın olmadığı inancını haklı çıkarmak için yeterli rasyonel gerekçeler sağlayamadığının öğretisidir." ve üçüncüsü, "maddesel fenomenlerin ötesinde herhangi bir varlığın veya 'varoluşsal ilk neden'in hiçbir zaman bilinemeyeceği ve bu nedenle de bilinemeyecek şeyin de üzerine yoğunluk vermenin gereksiz olduğunun doktrini veya öğretisidir." şeklindedir. Tarihçe Agnostik (Antik Yunanca ἀ- (a-) 'yok' ve γνῶσις (gnōsis) 'bilgi') terimi ilk kez İngiliz doğa bilimci Thomas Henry Huxley tarafından 1869'da Metafizik Cemiyeti'nin bir toplantısında yaptığı konuşmada, her türlü manevi veya mistik bilgi iddiaları reddeden felsefesini tanımlamak için kullanıldı. Huxley, "Bu basitçe bir insanın, bilmek veya inanmak konusunda bilimsel bir temeli olmadığını, yani bildiğini veya inandığını söyleyemeyeceği anlamına gelir." diyerek agnostisizmi özetlemiştir. Bununla birlikte eski kuşkucu filozoflar, herhangi bir ölüm sonrası yaşam hakkında agnostisizm ifade eden, MÖ 5. yüzyıldan kalma bir Hint filozofu Sanjaya Belatthaputta gibi agnostik bakış açısını destekleyen yazılar yazmışlardı. MÖ 5. yüzyılda yaşamış Protagoras "Tanrıların" varlığı hakkında agnostik bir bakış açısı gösteren eden ilk Yunan filozofudur. Agnostisizmin tanımı Agnostisizm, ateizm ile aynı şey değildir. Ateizm, tanrının var olmadığını veya var olamayacağını savunur. Fakat agnostisizm, tanrının var olup olmadığının bilinmediğini veya asla bilinemeyeceğini savunur. Demografik araştırmalar için ise ateizm ve agnostisizm, diğer bütün dinsiz felsefelerle aynı kategoridedir. Bazı kaynaklar ise agnostisizmi "tarafsızlık" olarak açıklar. T. H. Huxley ise agnostisizm hakkında şunları söylemiştir: Etimolojisi "Agnostik" sözcüğü Eski Yunanca olumsuz öneki olan "an+" ve yine aynı dilden "bilen, bilgisi olan" anlamına gelen "gnōstikós (γνωστικός)" sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur. Anlamı kabaca "bilgisi olmayan" demektir. Bu sözcük ise yine Eski Yunanca "bilmek" anlamına gelen "gignōskō, gnō- (γιγνωσκω, γνω-)" sözcüğünden türemiştir. İlk kullanımı T. H. Huxley tarafından 1869 yılında gerçekleştirilmiş ve Türkçeye Fransızca "agnostique" sözcüğünden geçmiştir. Agnostisizm (Fr. agnosticisme, İng. agnosticism) bilinemezcilik demektir. En sık kullanım biçimi dini inançlara agnostik yaklaşımdır. Bertrand Russell'ın tarif ettiği agnostik bakış açısına göre, Tanrı'nın varlığı ve dünya sonrası hayat hakkında mevcut dinlerin öne sürdüğü iddiaların günümüzde doğrulanması mümkün değildir. Dolayısıyla herhangi bir dine mensup olmak anlamsız görülebilir. Diğer taraftan agnostisizm, kendini "Tanrı kesinlikle yoktur" diyen ateizmden de ayrı tutar. Farklı agnostik düşünceler Agnostik teizm Agnostik teizm, bir yaratıcının var olma ihtimalini daha yüksek gören ve yaratıcının varlığına inanan ama yaratıcının var olduğunun kanıtlanmasının mümkün olmadığını kabul eden bir felsefi görüştür. Bir deist kişi, yaratıcının varlığının akıl ve gözlem yoluyla anlaşabileceğini söyler ama agnostik teist ise yaratıcının varlığının bilinmesinin hiçbir yolunun olmadığını ama yaratıcının var olduğunu söyler. Agnostik ateizm Agnostik ateizm, bir yaratıcının var olmadığını düşünen ama yaratıcının yokluğunun kesin olarak bilinemeyeceğini savunan felsefi bir görüştür. Bir agnostik ateist yaratıcının yokluğuna dair net olarak bir yorumda bulunmaz. Zayıf agnostisizm Zayıf agnostisizm herhangi bir yaratıcının varlığının ya da yokluğunun şu anda bilinmediğini ancak tümüyle bilinmez olmadığını savunur; bu nedenle kişi herhangi bir kanıt öne sürülene kadar bir yargıda bulunmaz. Ayrıca bakınız Agnostikler listesi Ateizm Septisizm Teizm Deizm Apateizm Panteizm Gnostisizm Kaynakça Kategoriinden vazgeçmek