Ajax Operasyonu

[bullvar_katip]

sağ|küçükresim|upright=0.91|19 Ağustos 1953 günü, askerler Tahran'daki Parlamento Binası'nı kuşattı Ajax Operasyonu (resmi adı: TP-AJAX), Birleşik Krallık ve ABD tarafından, İran'ın demokratik olarak seçilen milliyetçi kabine ve başbakan Muhammed Musaddık'ı devirmek ve Pehlevi ailesini yeniden iktidara getirmek amacıyla düzenlenen örtülü harekâttır. Operasyon ayrıca ABD'nin barış zamanında yabancı bir hükûmeti devirmek için giriştiği ilk gizli eylemdi. Musaddık, İngiliz şirketi (şimdi BP'nin bir parçası) olan Anglo-İran Petrol Şirketi'nin belgelerini denetlemeye ve şirketin İran petrol rezervleri üzerindeki kontrolünü sınırlamaya çalışmıştı. Şirketin İran hükûmeti ile işbirliği yapmayı reddetmesi üzerine, parlamento İran petrol endüstrisini millileştirmeye ve yabancı şirket temsilcilerini ülkeden ihraç etmeye karar verdi. Parlamentonun bu kararından sonra Birleşik Krallık, İran'ı ekonomik olarak baskı altına almak için dünya çapında bir İran petrol boykotu başlattı. Başlangıçta Birleşik Krallık, daha sonra dünyanın en büyük rafinerisi olacak olan, İngiliz yapımı Abadan petrol rafinerisinin kontrolünü ele geçirmek için ordusunu seferber etti, ancak Başbakan Clement Attlee, İranlı ajanları Musaddık hükûmetininin altını oymak için kullanırken, ekonomik boykotu sıkılaştırmayı tercih etti. Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nın (CIA) katılımının emsal teşkil etmesinden korktuğu için darbeye karşı çıkan önceki Truman yönetiminin aksine, Musaddık'ın güvenilmez olduğuna karar veren ve İran'ın komünistlerce ele geçirilmesinden korkan İngiltere Başbakanı Winston Churchill ve Eisenhower yönetimi İran hükûmetini devirmeye karar verdi. 1952'deki ABD hükûmetinin Musaddık hükûmetine yardımcı olmak için tek taraflı eylemi (Birleşik Krallık desteği olmadan) düşünmesine rağmen, İngiliz istihbarat yetkililerinin vardıkları hükümler ve Birleşik Krallık hükûmetinin talepleri darbeyi başlatma ve planlamada etkili oldu. Kaynakça Kategori:CIA Operasyonları Kategori:Birleşik Krallık'ta siyaset Kategori:İran tarihi Kategori:Soğuk Savaş Kategori:Amerika Birleşik Devletleri'nin dış ilişkileri Kategori:Amerika Birleşik Devletleri tarihi Kategori:İran'ın savaşları Kategori:BP Kategori:Muhammed Rıza Pehlevi Kategori:Amerika Birleşik Devletleri-İran İlişkileri Kategori:Birleşik Krallık-İran ilişkileri Kategori:1953'te çatışmalar Kategori:1953'te Amerika Birleşik Devletleri Kategori:1953'te Birleşik Krallık Kategori:1953'te İran Kategori:1950'lerde darbeler ve darbe teşebbüsleri