[[Dosya:Newton Cannon.svg|küçükresim|sağ|Değişik yörünge-altı ve yörünge olasılıklarını gösteren yörünge topu.]] [[Dosya:Orbits around earth scale diagram.svg|küçükresim|Farklı çaptaki Dünya merkezli yörüngeler; cam göbeği alan alçak Dünya yörüngesini, sarı alan orta Dünya yörüngesini, siyah kesikli çizgi jeosenkron (Yer eş zamanlı) yörüngeyi, yeşil kesikli noktalı çizgi Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS) uydularının yörüngesini ve cam göbeği alanın içerisinde kalan kırmızı kesikli çizgi Uluslararası Uzay İstasyonu'nun yörüngesini gösterir.]] Alçak Dünya Yörüngesi (ADY), Dünya'nın etrafında (Yörünge süresi 88 dakika olan) 160km (99 mi) yüksekliğinden (Yörünge süresi 127 dakika olan) 2000km (1200mi) yüksekliğine kadar olan aralığa denk gelen bir yörüngedir. 160km yüksekliğin altındaki nesneler çok hızlı bir şekilde yörüngesel çöküşe ve irtifa kaybına maruz kalırlar. Alçak Dünya yörüngesinde dengeli bir konum elde edebilmek için gerekli olan hız 7.8km/s değerindedir ancak yörüngenin yüksekliğinin artmasıyla dengeli konum için gerekli bu hızın miktarı azalmaktadır. Apollo projesindeki Ay uçuşlarındaki istisnaî durum dışında şimdiye kadarki tüm insanlı uzay uçuşları ya Alçak Dünya yörüngesinde ya da yörünge-altı uzay uçuşu (İng
olarak gerçekleştirildi. ADY içinde gerçekleşen uzay uçuşları içerisindeki irtifa rekoru 1.374,1km ile Gemini 11'nindir. Günümüze kadarki tüm insanlı uzay istasyonları ve yapay uyduların büyük çoğunluğu ADY içerisinde konumlandırılmıştır. Yörünge özellikleri ADY'deki nesneler yörünge yüksekliğine bağlı olarak termosfer (yaklaşık 80–500km) veya ekzosferdeki (yaklaşık 500km ve üzeri) gaz formundaki atmosferik sürükleme ile karşılaşırlar. Alçak Dünya yörüngesi, Dünya çevresinde atmosfer ile Van Allen radyasyon kuşağı iç bölgesi arasındaki yörüngedir. Yapay uydular için ADY yüksekliği genellikle 300km'den daha az değildir çünkü daha az yüksekliklerde atmosferik sürüklenmeye karşı yörüngeyi sabitlemek fazladan yakıt harcanması gerekeceğinden uygun olmaz. Alçak Dünya yörüngesinde dengeli bir konum elde edebilmek için gerekli olan hız 7.8km/s değerindedir ancak yörüngenin yüksekliğinin artmasıyla dengeli konum için gerekli bu hızın miktarı azalır. Örneğin 200km yükseklikteki dairesel bir yörünge için gerekli hız 7.79km/s ve 1500km yükseklikteki dairesel bir yörünge için gerekli hız 7.12km/s olarak hesaplanır. Alçak Dünya yörüngesine erişmek için gerekli olan delta-v (hız değişimi) 9.4km/s civarında başlar. ADY yörünge hızı olan 7.8km/s (28,080km/h) değerine ulaşmak için gerekli olan, fırlatma aracının delta-v değerinde Atmosferik ve sürüklenme sebebiyle 1.5–2.0km/s kadar artış olur. orta|700px Ekvatoral alçak Dünya yörüngeleri (EADY- İng: ELEO) ADY'nin alt kümesidir. Ekvator ile aralarında çok düşük eğim bulunan bu yörüngeler, çok hızlı tekrar-ziyaret sürelerine olanak tanır ve en az delta-v gereksinimlerine (Örn:yakıt harcaması) sahiptir. Ekvator ile aralarında çok yüksek eğim açısı bulunan yörüngelere genellikle kutup yörüngesi denir. Daha yüksek yörüngeler arasında Orta Dünya yörüngesi (ODY) ve daha da yukarıda olan Yer sabit yörünge/Jeostatik Yörünge (YSY/JSY) vardır. ADY'nin yukarısındaki yörüngelerde elektronik bileşenlerde, yoğun radyasyon ve elektrik-yükü birikmesi sonucunda erken arıza olabilir. ADY kullanımı [[Dosya:Sunrise To Sunset Aboard The ISS.OGG|küçükresim|sağ|Kabaca UUİ'nin yarı-yörüngesi.]] Yerçekimi nedeniyle Dünya'nın ADY'deki nesneler üzerindeki çekimi dünya yüzeyindeki çekiminden çok da az olmamasına rağmen, bu yörüngedeki insanlar ve nesneler serbest düşüşte olduklarından dolayı ağırlıksızlığı yaşarlar. Alçak Dünya yörüngesi yapay uydu konumlandırmanın en kolayı ve en ucuzudur. Geniş bant aralığı ve az iletişim gecikme süresi (gecikme süresi- İng: ) vardır ama ADY'deki yapay uydular dünyadaki herhangi bir noktadan her zaman görünür değildir. Örnekler Uluslararası Uzay İstasyonu, yaklaşık ila arasında bir ADY'de Dünya yüzeyinin üzerindedir, ve yörüngesel bozulma nedeniyle yılda birkaç kez yeniden takviye yapılması gerekir. Iridium telefon sisteminin de bulunduğu bazı iletişim uyduları ADY'yi kullanır. Iridium telekom uyduları yaklaşık yörüngededir. Uzaktan algılama uyduları olarak da bilinen casus uydular ve diğer Dünya görüntüleme uyduları da dahil olmak üzere Dünya gözlem uyduları, Dünya'ya daha yakın olarak daha net yüzeyini görebildikleri için ADY'ni kullanır. Yapay uyduların çoğu ADY'ye yerleştirilmiştir. Uydular ayrıca yaklaşık yükseklikte ve kutup eğimine yakın Güneşle eşzamanlı ADY yörüngeleri aracılığıyla aşağıdaki yüzeyin tutarlı aydınlatmasından da yararlanabilir. Envisat (2002–2012) bunlara bir örnektir. ADY içerisinde konumlandırılan yapay uyduların çoğu yörüngede Dünya etrafındaki bir tam dönüşü yaklaşık 90 dakikada tamamlar. ADY'ye yapay uyduları yerleştirmek için daha az enerji gerektiğinden ve ADY uydularının iyi iletişim için daha az güçlü yükselticilere gerek duyduğundan ADY hala pek çok iletişim uygulamasında kullanılır. ADY yörüngeleri yer-sabit türünde olmadıklarından devamlı kapsama sağlanabilmesi yapay uydu ağı (İng: ) gerekir. Pek çok iletişim uydusunun çalışabilmesi için yer sabit yörünge türündeki yörüngelerde olmaları ve Dünya ile aynı açısal hızda hareket etmeleri gerekir. Hubble Uzay Teleskobu Dünya'nın yaklaşık üzerinde yörüngede döner. Çin Tiangong uzay istasyonu, 2021 yılının Nisan ayında fırlatıldı ve halen yaklaşık ile arasında yörüngede dönmektedir. Kurguda 2001: Bir Uzay Destanı filminde, Dünya'nın geçiş istasyonu ("Uzay İstasyonu V") "Dünya'nın 300 km yukarısı yörüngedeydi." Öncekiler Çin Tiangong 1 istasyonu 2018'de yörüngeden ayrılana kadar yaklaşık , yörüngedeydi. Çin Tiangong-2 istasyonu, 2019'da yörüngeden ayrılana kadar yaklaşık yörüngedeydi. Dünyanın yerçekimi alanını en yüksek hassasiyette ölçmek için (İng: (türkçe:Yerçekimi Alanı ve Kararlı Durum Okyanus Sirkülasyonu Kaşifi) gibi gravimetri görevleri için yaklaşık 'de yörüngede döndü. Görev ömrü, atmosferik sürüklenme nedeniyle sınırlıydı. ve , yaklaşık 'de yörüngede dönüyordu. Uzaydaki enkazlar/teknolojik çöpler ADY ortamı, nesnelerin uzaya fırlatılışı çoğaldığından, uzaydaki enkazlarla ve teknolojik çöplerle dolmaya başlamıştır. Bu durum geçtiğimiz yıllarda sürekli artan bir endişeye sebep olmuştur, çünkü yörüngesel hızlardaki çarpışmalar kolayca çok tehlikeli hatta ölümcül olabilmektedir. Ayrıca çarpışmalar bu sırada daha çok uzay enkazı oluşturup Kessler Etkisi olarak da bilinen bir çeşit domino etkisine sebep olur. Birleşik Devletler İzlemsel Komutanlığının (İng bir parçası olan Ortak Uzay Operasyonları Merkezi (İng, halen ADY'de bulunan 10cm'den büyük 8500'den fazla nesneyi izlemektedir. Ancak sınırlı bir Arecibo Gözlemevi çalışması 2mm'den büyük olan nesnelerin sayısının yaklaşık olarak 1 milyon'dan fazla olabileceğini, bunların çoğunluğunun Dünya yüzeyindeki gözlemevleri tarafından gözlenemeyecek kadar küçük olduğunu belirtmiştir. Ayrıca bakınız Aquarius (roket) Kaynakça Notlar Ayrıca bakınız Dairesel yörünge Eliptik yörünge Orta Dünya yörüngesi Uluslararası Uzay İstasyonu Yörüngeler listesi Kategori:Yer merkezli yörüngeler Kategori:Astrofizik Kategori:Gök mekaniği
olarak gerçekleştirildi. ADY içinde gerçekleşen uzay uçuşları içerisindeki irtifa rekoru 1.374,1km ile Gemini 11'nindir. Günümüze kadarki tüm insanlı uzay istasyonları ve yapay uyduların büyük çoğunluğu ADY içerisinde konumlandırılmıştır. Yörünge özellikleri ADY'deki nesneler yörünge yüksekliğine bağlı olarak termosfer (yaklaşık 80–500km) veya ekzosferdeki (yaklaşık 500km ve üzeri) gaz formundaki atmosferik sürükleme ile karşılaşırlar. Alçak Dünya yörüngesi, Dünya çevresinde atmosfer ile Van Allen radyasyon kuşağı iç bölgesi arasındaki yörüngedir. Yapay uydular için ADY yüksekliği genellikle 300km'den daha az değildir çünkü daha az yüksekliklerde atmosferik sürüklenmeye karşı yörüngeyi sabitlemek fazladan yakıt harcanması gerekeceğinden uygun olmaz. Alçak Dünya yörüngesinde dengeli bir konum elde edebilmek için gerekli olan hız 7.8km/s değerindedir ancak yörüngenin yüksekliğinin artmasıyla dengeli konum için gerekli bu hızın miktarı azalır. Örneğin 200km yükseklikteki dairesel bir yörünge için gerekli hız 7.79km/s ve 1500km yükseklikteki dairesel bir yörünge için gerekli hız 7.12km/s olarak hesaplanır. Alçak Dünya yörüngesine erişmek için gerekli olan delta-v (hız değişimi) 9.4km/s civarında başlar. ADY yörünge hızı olan 7.8km/s (28,080km/h) değerine ulaşmak için gerekli olan, fırlatma aracının delta-v değerinde Atmosferik ve sürüklenme sebebiyle 1.5–2.0km/s kadar artış olur. orta|700px Ekvatoral alçak Dünya yörüngeleri (EADY- İng: ELEO) ADY'nin alt kümesidir. Ekvator ile aralarında çok düşük eğim bulunan bu yörüngeler, çok hızlı tekrar-ziyaret sürelerine olanak tanır ve en az delta-v gereksinimlerine (Örn:yakıt harcaması) sahiptir. Ekvator ile aralarında çok yüksek eğim açısı bulunan yörüngelere genellikle kutup yörüngesi denir. Daha yüksek yörüngeler arasında Orta Dünya yörüngesi (ODY) ve daha da yukarıda olan Yer sabit yörünge/Jeostatik Yörünge (YSY/JSY) vardır. ADY'nin yukarısındaki yörüngelerde elektronik bileşenlerde, yoğun radyasyon ve elektrik-yükü birikmesi sonucunda erken arıza olabilir. ADY kullanımı [[Dosya:Sunrise To Sunset Aboard The ISS.OGG|küçükresim|sağ|Kabaca UUİ'nin yarı-yörüngesi.]] Yerçekimi nedeniyle Dünya'nın ADY'deki nesneler üzerindeki çekimi dünya yüzeyindeki çekiminden çok da az olmamasına rağmen, bu yörüngedeki insanlar ve nesneler serbest düşüşte olduklarından dolayı ağırlıksızlığı yaşarlar. Alçak Dünya yörüngesi yapay uydu konumlandırmanın en kolayı ve en ucuzudur. Geniş bant aralığı ve az iletişim gecikme süresi (gecikme süresi- İng: ) vardır ama ADY'deki yapay uydular dünyadaki herhangi bir noktadan her zaman görünür değildir. Örnekler Uluslararası Uzay İstasyonu, yaklaşık ila arasında bir ADY'de Dünya yüzeyinin üzerindedir, ve yörüngesel bozulma nedeniyle yılda birkaç kez yeniden takviye yapılması gerekir. Iridium telefon sisteminin de bulunduğu bazı iletişim uyduları ADY'yi kullanır. Iridium telekom uyduları yaklaşık yörüngededir. Uzaktan algılama uyduları olarak da bilinen casus uydular ve diğer Dünya görüntüleme uyduları da dahil olmak üzere Dünya gözlem uyduları, Dünya'ya daha yakın olarak daha net yüzeyini görebildikleri için ADY'ni kullanır. Yapay uyduların çoğu ADY'ye yerleştirilmiştir. Uydular ayrıca yaklaşık yükseklikte ve kutup eğimine yakın Güneşle eşzamanlı ADY yörüngeleri aracılığıyla aşağıdaki yüzeyin tutarlı aydınlatmasından da yararlanabilir. Envisat (2002–2012) bunlara bir örnektir. ADY içerisinde konumlandırılan yapay uyduların çoğu yörüngede Dünya etrafındaki bir tam dönüşü yaklaşık 90 dakikada tamamlar. ADY'ye yapay uyduları yerleştirmek için daha az enerji gerektiğinden ve ADY uydularının iyi iletişim için daha az güçlü yükselticilere gerek duyduğundan ADY hala pek çok iletişim uygulamasında kullanılır. ADY yörüngeleri yer-sabit türünde olmadıklarından devamlı kapsama sağlanabilmesi yapay uydu ağı (İng: ) gerekir. Pek çok iletişim uydusunun çalışabilmesi için yer sabit yörünge türündeki yörüngelerde olmaları ve Dünya ile aynı açısal hızda hareket etmeleri gerekir. Hubble Uzay Teleskobu Dünya'nın yaklaşık üzerinde yörüngede döner. Çin Tiangong uzay istasyonu, 2021 yılının Nisan ayında fırlatıldı ve halen yaklaşık ile arasında yörüngede dönmektedir. Kurguda 2001: Bir Uzay Destanı filminde, Dünya'nın geçiş istasyonu ("Uzay İstasyonu V") "Dünya'nın 300 km yukarısı yörüngedeydi." Öncekiler Çin Tiangong 1 istasyonu 2018'de yörüngeden ayrılana kadar yaklaşık , yörüngedeydi. Çin Tiangong-2 istasyonu, 2019'da yörüngeden ayrılana kadar yaklaşık yörüngedeydi. Dünyanın yerçekimi alanını en yüksek hassasiyette ölçmek için (İng: (türkçe:Yerçekimi Alanı ve Kararlı Durum Okyanus Sirkülasyonu Kaşifi) gibi gravimetri görevleri için yaklaşık 'de yörüngede döndü. Görev ömrü, atmosferik sürüklenme nedeniyle sınırlıydı. ve , yaklaşık 'de yörüngede dönüyordu. Uzaydaki enkazlar/teknolojik çöpler ADY ortamı, nesnelerin uzaya fırlatılışı çoğaldığından, uzaydaki enkazlarla ve teknolojik çöplerle dolmaya başlamıştır. Bu durum geçtiğimiz yıllarda sürekli artan bir endişeye sebep olmuştur, çünkü yörüngesel hızlardaki çarpışmalar kolayca çok tehlikeli hatta ölümcül olabilmektedir. Ayrıca çarpışmalar bu sırada daha çok uzay enkazı oluşturup Kessler Etkisi olarak da bilinen bir çeşit domino etkisine sebep olur. Birleşik Devletler İzlemsel Komutanlığının (İng bir parçası olan Ortak Uzay Operasyonları Merkezi (İng, halen ADY'de bulunan 10cm'den büyük 8500'den fazla nesneyi izlemektedir. Ancak sınırlı bir Arecibo Gözlemevi çalışması 2mm'den büyük olan nesnelerin sayısının yaklaşık olarak 1 milyon'dan fazla olabileceğini, bunların çoğunluğunun Dünya yüzeyindeki gözlemevleri tarafından gözlenemeyecek kadar küçük olduğunu belirtmiştir. Ayrıca bakınız Aquarius (roket) Kaynakça Notlar Ayrıca bakınız Dairesel yörünge Eliptik yörünge Orta Dünya yörüngesi Uluslararası Uzay İstasyonu Yörüngeler listesi Kategori:Yer merkezli yörüngeler Kategori:Astrofizik Kategori:Gök mekaniği