Ambon Valiliği

[bullvar_katip]

Ambon, Ambon Adası ve komşusu olan on adadan oluşan bir Hollanda Doğu Hindistan Şirketi valiliğiydi. Şirketin amirallerinden birisi olan Steven van der Hagen'in adanın merkezi olan Fort Victoria'yı 22 Şubat 1605'te Portekizlilerden ele geçirmesiyle valilik idaresi oluşturulmuştur. 1619 yılına kadar Ambon, Doğu Asya'daki Hollanda topraklarının başkenti olarak görev yaptı. 1619'da Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin Asya'daki ana limanı olması planlanan Batavia kuruldu ve merkez oraya taşındı. Ada, 19. yüzyıla kadar dünyanın karanfil üretim merkeziydi. Hollandalılar, Ambon'un karanfil tekelini güvence altına almak için, kendi yönetimlerine tabi diğer tüm adalarda karanfil ağacının yetiştirilmesini yasaklamışlardır. Tarihi küçükresim|Fort Victoria'nın burçlarından birisi 1513'te Portekizliler, Ambon Adası'na çıkan ilk Avrupalılar oldular ve Ternate'den sürülmelerinin ardından bölge Maluku Adalarındaki Portekiz faaliyetlerinin yeni merkez üssü haline geldi. Ancak Portekizliler, adanın kuzey kıyısındaki yerli Müslümanlarca, bilhassa Cava'nın kuzey kıyısındaki büyük liman kentleriyle ticaret yapan Hitular tarafından düzenli olarak saldırıya uğradılar. 1521'de bir ticaret karakolu kurdular ancak 1580'e kadar mülkiyetini tam manasıyla elde edemediler. Portekizliler hiçbir zaman yerel baharat ticaretini kontrol etmeyi başaramadılar ve adanın yakınlarında bulunan küçük hindistan cevizi üretim merkezi Banda Adaları üzerinde otorite tesis etme teşebbüsleri de başarısızlıkla sonuçlandı. Bununla birlikte Portekizlilerin mirası olarak kreol ticaret dili Portugis, 19. yüzyıla kadar yaygın bir şekilde konuşuldu. Bölgede yaşayan birçok ailenin hala Portekizce isimleri var ve bu aileler Portekiz soyundan geldiğini iddia etmektedirler. Portekizliler, 22 Şubat 1605'te amiral Steven van der Hagen komutasındaki Hollandalılar Fort Victoria'yı tek bir kurşun dahi sıkmadan ele geçirdiklerinde adanın yeni sahipleri tarafından mülksüzleştirildiler. Ambon, 1610'dan 1619'a kadar Hollandalılar tarafından Batavia'nın, günümüzdeki adıyla Jakarta'nın kuruluşuna kadar Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin (VOC) Doğu Hint Adaları genel merkezi oldu. 1615 civarında İngilizler, adada 1623'e kadar sürecek olan bir yerleşim kurdular. Amboyna Olayı 1623'te Hollandalılar, adada yerleşim kuran İngilizleri ve VOC emrindeki Japon askerleri tutuklayıp sorguladılar. Sorgulama sırasında şüphelilere Waterboarding işkencesi yapıldı. Japon şüpheliler İngilizlerle birlikte Hollanda valisine suikast düzenlenmek ve Fort Victoria'yı silah zoruyla ele geçirmek istediklerini itiraf ettiler. İngiliz ve Japon suçlular yerel Hollanda mahkemesinin verdiği hüküm doğrultusunda idam edildiler. İngiltere'nin talebi üzerine, kararı alan yargıçlar Hollanda'ya geri çağrıldı ve yargılandılar, yıllar süren soruşturmanın sonunda (1632'de) İngilizlerin suçsuz olduklarına karar verildi. Yıllar sonra, Oliver Cromwell hem Birinci İngiliz-Hollanda Savaşı'nı (1652'de) hem de İkinci İngiliz-Hollanda Savaşı'nı (1665'te) başlatmak için bahanelerden biri olarak, Amboyna katliamı olarak adlandırılan bu olayı kullandı. John Dryden olayın anısına Amboyna: Hollandalıların İngiliz Tüccarlara zulümleri adlı bir trajedi kaleme aldı. İngilizlerin masum tüccarların kasıtlı ve korkunç bir şekilde katledilmesine ilişkin 17. yüzyılda yaptıkları propaganda, modern popüler tarihsel anlatılarda bile su yüzüne çıkmaktadır. İngilizlerin Adayı İşgali 1795'te Hollanda Cumhuriyeti topraklarının Fransız kuvvetlerince işgal edilmesinden sonra Fransız kuklası Batavya Cumhuriyeti kuruldu. Son Stadhouder, Orange Prensi V. William mektup aracılığıyla İngilizlerden Hollanda kolonilerini geçici olarak işgal etmelerini istedi. Nitekim 1796'da İngiliz Amirali Rainier, koloniyi işgal etmek için Ambon'a yelken açtı. Ambon'un valisi Alexander Cornabé de İngilizlerin işgaline müsaade etti. Bölge, 1802'de Amiens Barışı ile Hollandalılara iade edildi ancak bu arada Hollanda Doğu Hindistan Şirketi kamulaştırıldı, bu da Ambon'un Batavya Cumhuriyeti'nin ve daha sonra Hollanda Krallığı'nın doğrudan kolonisi olmasına neden oldu. Ambon, 1810'da İngilizler tarafından yeniden işgal edildi ancak 1814 İngiliz-Hollanda Antlaşması sayesinde bir kez daha Hollandalılara iade edildi. Daha sonra, Hollanda Krallığı'nın bir kolonisi olan Hollanda Doğu Hint Adaları'nın bir parçası olarak 1949'a kadar yönetildi. 1949'da Maluku adaları, Endonezya'ya transfer edildi. Fakat yapılan antlaşmalar uyarınca Maluku adaları halkının bağımsız bir ülke kurma hakkı vardı. 1950'de Güney Maluku Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etmesiyle ada Güney Maluku'ya katıldı. Fakat aynı yıl ada Endonezya ordusu tarafından istila edildi. Valilerin Listesi 1605–1611: Frederick de Houtman 1611–1615: Caspar Janszoon 1615–1616: Adriaen Maertensz Block 1616–1618: Steven van der Hagen 1618–1625: Herman van Speult 1625–1628: Jan van Gorcum 1628–1631: Philip Lucaszoon 1631–1634: Artus Gysels 1634–1635: Antoni van den Heuvel 1635–1637: Joachim Roelofsz van Deutekom 1637–1641: Johan Ottens 1642–1642: Antoni Caan 1642–1647: Gerard Demmer 1647–1651: Arnold de Vlaming van Outshoorn 1651–1654: Willem Verbeek 1654–1656: Arnold de Vlaming van Outshoorn 1656–1662: Jacob Hustaert 1662–1664: Simon Cos 1664–1665: Johan van Dam 1666–1667: Pieter Marville 1669–1672: Jacob Cos 1672–1678: Anthonio Hurdt 1678–1682: Robbert de Vicq 1682–1687: Robbert Padbrugge 1687–1691: Dirk de Haas 1691–1696: Joan Paul Schaghen 1697–1701: Willem van Wijngaarden 1701–1706: Balthasar Coyett 1706–1720: Adriaan van der Stel 1721–1725: Pieter Gabrij 1725–1727: Stephanus Versluys 1727–1733: Johannes Bernard 1733–1738: David Johan Bake 1738–1743: Jacob de Jong 1743–1748: Nathaniël Steinmetz 1748–1750: Cornelis Roosenboom 1750–1752: Nicolaus Jongma 1752–1757: Gerard Cluysenaar 1757–1763: Meyert Johan van Idsinga 1763–1763: Goderd Ludolf van Beusechem 1764–1767: Willem Fockens 1767–1770: Hendrik Breton 1770–1775: Johan Abraham van der Voort 1775–1785: Bernardus van Pleuren 1785–1788: Adriaan de Bock 1788–1794: Johan Adam Schilling 1794–1796: Ayrıca bakınız Ambon İstilası Kaynakça Kaynaklar Kategori:Asya'nın kolonileştirilmesi Kategori:Hollanda Doğu Hindistan Şirketi