Amerika yerlileri

[bullvar_katip]

Amerika yerlileri, Avrupalılar'ın gelişinden önce Amerika kıtasında yaşayan Eskimo-Aleut halkları ile Kızılderilileri kapsayan ortak ad. Bazıları bu adı İngilizce Amerindian terimin karşılığı olarak yalnızca Kızılderililer için kullanır ve Eskimo-Aleut halklarını dahil etmez. Alaska ve Kanada gibi hem Eskimo hem de Kızılderili nüfus barındıran yörelerde Amerika yerlisi adı her ikisi için kullanılırken, Kıta ABD'sinden Arjantin'e kadar Eskimo barındırmayan diğer yörelerde yalnızca Kızılderili anlamındadır. ABD Nüfus Sayım Dairesi (Amerika Birleşik Devletleri Sayım Bürosu) ülkedeki yerlileri American Indian and Alaska Native adı altında topluca ele alır ve American Indian («Amerikalı Hint») terimiyle Kıta ABDsi'ndeki yerliler (ki hepsi de Kızılderilidir) kastedilirken, Alaska Native («Alaska Yerlisi») terimi Alaska'daki yerlilerin tamamı (Aleutlar, Alaska Eskimoları, Alaska Kızılderilileri) için kullanılır. Kanada'da aboriginal peoples («yerli halklar») olarak adlandırılır ve hem Kanada Eskimolarını (Inuit), hem Kanada Kızılderililerini (First Nations), hem de melez Métisleri nitelendirir. Kanada'da Indian («Kızılderili») adı "aşağılayıcı" (pejorative) bulunduğu için resmî olarak fazla kullanılmaz. Kanada'da Indian adı resmî olarak yalnızca Hintler için kullanılır. Amerika yerlilerinin sınıflandırılması kültür bölgelerine, coğrafyası ve dillerine göre ayrı ayrı sınıflandırılır. Antropologlar genellikle akışkan sınırlı kültür bölgeleri olarak sınıflandırma eğilimindedirler. Bu kültür bölgeleri şu anki sınırlara göre değil, yerlilerin Amerika'nın keşif sürecinde Avrupalılarca karşılaştığı 15. yüzyıl başlarındaki konumları baz alınarak düzenlenir. Amerika yerli dilleri, üç ana filum olarak, Eskimo ile Aleutların konuştuğu Eskimo-Aleut dilleri, Kızılderili Na-Dene halklarının konuştuğu Na-Dene dilleri ile bunların haricindeki bütün Kızılderili halklarının konuştuğu Amerind dilleri biçiminde sınıflandırılır. Na-Dene dillerinin Asya'daki Yenisey dilleri ile Dene-Yenisey dilleri adı altında birlikte sınıflandırılması fikri 2008 yılında Edward Vajda tarafından ortaya konmuştur ve Eskimolar dışında Asya kökenli olduğu dil bilimi kriterlerine göre ortaya konan ilk ve tek Kızılderili grubu budur. Geriye kalan diğer Kızılderililerin dilleri 1960 yılında Joseph Greenberg tarafından Amerind dilleri adı altında birleştirilmesi fikri ortaya atılmıştır, fakat bu teoriyi tarihi dil bilimcilerin çoğu reddeder. Na-Dene dillerini konuşan halklar, İnuitler ve Alaska yerlileri haplogrup Q (Y-DNA) mutasyonları sergiler; bununla birlikte, diğer Kızılderililerde (Amerind dillerini konuşanlar) bulunan mtDNA mutasyonlarından farklıdır. Amerika yerlileri DNA'sına göre 12 genetik gruba ayrılır ve Eskimolar ile Na-Dene Kızılderilileri haricindeki Kızılderililerde 10 ayrı genetik gruplaşma görülür. Diller Amerika yerli dilleri, üç ana filum olarak sınıflandırılır: Eskimo ile Aleutların konuştuğu Eskimo-Aleut dilleri, Kızılderili Na-Dene halklarının konuştuğu Na-Dene dilleri ile bunların haricindeki bütün Kızılderili halklarının konuştuğu Amerind dilleri. Bu ana dil filumları yanında hiçbir dil ailesine girmeyen izole diller de bulunmaktadır. UNESCO'ya göre birçoğu ya tükenmiş ya da konuşulabilirliği tehlikededir Genetik sınıflandırma küçükresim|200px| Amerika yerlileriyle ilişkili en yaygın haplogrup olarak Haplogrup Q1a3a (Y-DNA) verilmektedir. Tıpkı mtDNA gibi Y-DNA da diğer çekirdek kromozomlardan farklıdır ve Y kromozomu çoğunluğunda benzersiz olup mayoz bölünme sırasında rekombinasyona uğramaz. Bu etkiye sahip mutasyonların tarihsel dokusu kolayca incelenebilir. Bu dokular biribirinden oldukça farklı iki genetik bölüm oluşturur: birincisi, Amerika'nın başlangıç yerlileri; ikincisi, Amerika'nın Avrupalılar tarafından sömürgeleştirilmesinden sonraki sürecin yerlileri. Eski olan, kurucu haplotip ve gen çizgisi sayısı için belirleyici faktördür ve günümüzdeki amerika yerlilerinde bulunmaktadır. Kurucu nüfus için Beringia'da ilk 20.000 yıl konaklamayla birlikte Bering Denizi kıyılarında insan yerleşimi aşamalı oluşmuştur.. Mikrosatelit çeşitliliği ve Y çizgisinin dağılımı ilk sömürgeleştirme döneminden beri izole edilmiş Güney Amerika bölgelerinde yaşayan Kızılderili gruplarına özgüdür Kültür bölgeleri Kuzey Amerika Kuzey Amerika'da Kanada, Grönland, ABD ve Meksika'nın kuzeyindeki yerli halklar etnoğraflar tarafından 10 kültür bölgesine ayrılır. Bazı kültür gruplarının kapsamı araştırıcıya göre değişkenlik gösterebilmektedir. Eskimo (Arktik) kültür bölgesi Arctic (→ Eskimo–Aleut dilleri) Subarktik Kızılderilileri kültür bölgesi Subarctic (→ Na-Dene dilleri, Algonkin–Yurok dilleri) Kuzeydoğu Kızılderilileri kültür bölgesi Northeast (→ Algonkin–Yurok dilleri, İrokua dilleri) Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür bölgesi Northwest Coast (→ Haydaca, Çimşiyan dilleri, Vakaş dilleri) Plato Kızılderilileri kültür bölgesi Plateau (→ Saliş dilleri) Büyük Havza Kızılderilileri kültür bölgesi Great Basin Ova Kızılderilileri kültür bölgesi Plains (→ Siyu dilleri) Kaliforniya Kızılderilileri kültür bölgesi California Güneydoğu Kızılderilileri kültür bölgesi Southeast Güneybatı Kızılderilileri kültür bölgesi Southwest Arktik Paleo-Eskimo, tarihöncesi kültürler, Rusya, Alaska, Kanada, Grönland, 2500 MÖ–1500 MS Arctic small tool tradition, tarihöncesi kültürü, 2500 MÖ, Bering Boğazı Pre-Dorset, doğu Arktik, 2500–500 MÖ Saqqaq kültürü, Grönland, 2500–800 MÖ) Independence I kültürü, kuzeydoğu Kanada ve Grönland, 2400–1800 MÖ Independence II kültürü, kuzeydoğu Kanada ve Grönland, 800–1 MÖ) Groswater, Labrador and Nunavik, Kanada Dorset kültürü, 500 MÖ–1500 MS, Alaska, Kanada (muhtemelen arkaik kalıntısı 1903 yılında tükenen Sallirmiut halkı) Aleutlar, Aleut Adaları, Alaska ile Kamçatka Krayı, Rusya İnuit halkları, Rusya, Alaska, Kanada, Grönland Thule kültürü, Proto-İnuit, Alaska, Kanada, Grönland, 900–1500 MS Birnirk kültürü, tarihöncesi İnuit kültürü, Alaska, 500 MS–900 MS Grönland İnuitleri, Grönland Kalaallit, batı Grönland Avanersuarmiut, kuzey Grönland Tunumiit, doğu Grönland Batı Kanada İnuitleri, batı Arktik Kanada İnyupikler, kuzey ve kuzeybatı Alaska Yupik halkları, Alaska ve Rusya Supikler, Alaska Yarımadası, güney orta Alaska'nın kıyıları ve adalar bölgesi Alaska Yupikleri, batı orta Alaska Chevak Çupikleri, Hooper Bay ve Chevak, Alaska Nunivak Çupikleri, Nunivak Adası, Alaska Sibirya Yupikleri, Rus Uzak Doğusu ve St. Lawrence Adası, Alaska Chaplino Yupikleri, Sibirya Naukan Yupikleri, Sibirya Sirenik Yupikleri, Sibirya Subarktik Kaliforniya Kaliforniya Kızılderili kültür grubu Kaliforniya eyaletinin sınırlarıyla uyumlu değildir ve buradaki bütün Kızılderilileri kapsamaz. Nevada ile birlikte doğu sınırındaki kabileler Büyük Havza Kızılderilileri kültür grubuna, Oregon sınırına yaın bazı kabileler ise Plato Kızılderilileri kültür grubuna dahildir Kuzeydoğu Büyük Havza Plato Cayuse, Oregon Celilo (Wayampam) Chinook Columbian (Dialects: Wenatchee, Sinkayuse, Chelan) Coeur d'Alene, Idaho Colville, Washington Upper Cowlitz Flathead (Selisch or Salish), Idaho and Montana Klamath, Oregon Klickitat Tribe, Washington Kootenai/Ktunaxa, British Columbia, Montana, and Idaho Lower Snake (Chamnapam, Wauyukma, Naxiyampam) Modoc, California and Oregon Molala (Molale), Oregon Nimipular, Idaho Nikola Atabaskları (extinct) Nikola Salişleri (confederacy) Nlakapamuklar, British Columbia, formerly known as the Thompson people Okanaganlar (Syilx), British Columbia and Washington Palus (Palouse) Pend'Oreilles (Kalispel), Washington Rock Creek Sanpoil (tribe) Secwepemc (Shuswap), British Columbia Sinixt (Lakes), British Columbia, Washington, Idaho Spokane, Washington St'at'imc (Lillooet) Lil'wat In-SHUCK-ch Tenino (Warm Springs), Oregon Dalles Tenino Dock-Spus Tygh Wyam Umatilla, Oregon Upper Nisqually (Mishalpan) Walla Walla, Oregon Wanapum Wasco-Wishram, Oregon Yakama, Washington Pasifik Kuzeybatısı Büyük Ovalar Büyük Ovalar'daki yerliler Kuzey ve Güney Ova Kızılderilileri olmak üzere iki ana grupta toplanırlar. Güneydoğu Güneybatı Bazen Oasisamerica olarak adlandırılır ve Arizona, Colorado, New Mexico, Utah, Chihuahua ile Sonora bölgelerini kapsar. Meksika ve Mezoamerika Meksika, Mezoamerika ve Karayipler'deki yerli halklar genellikle, dil, çevre ve kültürüne göre sınıflandırılırlar. Aridoamerika Mezoamerika Circum-Caribbean Partially organized per Handbook of South American Indians. Karayip Anthropologist Julian Steward defined the Antilles cultural area, which includes all of the Antilles ve Bahamalar, except for Trinidad and Tobago. Arawak Taino, Greater Antilles, northern Lesser Antilles Lucayan, Bahamas Igneri, Lesser Antilles, 400—1000 MS Nepoya, Trinidad Suppoya, Trinidad Caquetio, Aruba, Bonaire, Curaçao, and Venezuela Carib, Lesser Antilles Garifuna ("Black Carib"), Originally Dominika ve Saint Vincent, currently Belize, Guatemala, Honduras and Nicaragua Ciboney, Greater Antilles, ca. 1000—300 MÖ Guanahatabey (Guanajatabey), Cuba, 1000 MÖ Ciguayo, Hispaniola Garifuna ("Black Carib"), Originally Dominika ve Saint Vincent, currently Belize, Guatemala, Honduras and Nicaragua Ortoiroid, ca. 5500—200 MÖ Coroso culture, Puerto Rico, 1000 MÖ–200 MS Krum Bay culture, Virgin Islands, St. Thomas, 1500—200 MÖ Saladoid culture, 500 MÖ—545 MS Orta Amerika Orta Amerika kültürü El Salvador, Honduras, Nikaragua, Kosta Rika ve Panama ile Kolombiya ve Ekvador'un Pasifik Kıyılarında görülür. Kolombiya ve Venezuela Kolombiya ve Venezuela kültürü bugünkü Kolombiya ile Venezuela topraklarını içerir. Güney Kolombiya And kültür sahasına girer. Doğu Venezuela Guyanalar kültür sahasındadır ve güneydoğu Kolombiya ile güneybatı Venezuela Amazonya kültür sahasına dahildir. Guyanalar Kolombiya'nın kuzey kısımları, Fransız Guyanası, Guyana, Surinam, Venezuela ve Brezilya'daki Amazonas, Amapá, Pará, Roraima eyaletleri. Doğu Brezilya Brezilya'nın doğusundaki Ceará, Goiás, Espírito Santo, Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, Pará ve Santa Catarina eyaletleri. Andlar Andean Hunting-Collecting Tradition, Arjantin, 11,000–4,000 MS Awa-Kwaiker, northern Ecuador, southern Colombia Aymaralar, Bolivya, Chile, Peru Callawalla (Callahuaya), Bolivya Cañari, Ecuador Capulí culture, Ecuador, 800—1500 MS Cerro Narrio (Chaullabamba) (Precolumbian culture) Chachapoyas, Amazonas, Peru Chachilla (Cayapas) Chanka (Chanca), Peru Chavín, northern Peru, 900–200 MÖ Chincha people, Peru (Precolumbian culture) Chipaya, Oruro Department, Bolvia Chuquibamba culture (Precolumbian culture) Conchucos Diaguita Amaicha, Arjantin Calchaquí, Arjantin Chicoana, Salta, Arjantin Quilmes (Precolumbian culture), Arjantin Guangaia (Precolumbian culture) Ichuña microlithic tradition (Precolumbian culture) Inca Empire (Inka), based in Peru Jama-Coaque (Precolumbian culture) Killke culture, Peru, 900–1200 MS Kogi Kolla (Colla), Arjantin, Bolivya, Chile La Tolita (Precolumbian culture) Las Vegas culture, coastal Ecuador, 8000 MÖ–4600 MÖ Lauricocha culture, Peru, 8000–2500 MÖ Lima culture, Peru, 100–650 MS Maina, Ecuador, Peru Manteño-Huancavilca (Precolumbian culture) Milagro (Precolumbian culture) Mollo culture, Bolivya, 1000–1500 MS Muisca, Colombian highlands (Precolumbian culture) Pachacama (Precolumbian culture) Paez (Nasa culture), Colombian highlands (Precolumbian culture) Panzaleo (Precolumbian culture) Pasto Pijao, Colombia Keçuvalar (Kichua, Kichwa), Bolivya Chankas Wankas (Huancas) Quitu culture, 2000 MÖ—1550 MS Salinar (Precolumbian culture) Saraguro Tiwanaku culture (Tiahuanaco), 400-1000 MS, Bolivya Tsáchila (Colorado), Ecuador Tuza-Piartal (Precolumbian culture) Uru, Bolivya, Peru Uru-Murato, Bolivya Wari culture, central coast and highlands of Peru, 500–1000 MS Pocra culture, Ayacucho Province, Peru, 500–1000 MS Pasifik Ovaları Amotape complex, northern coastal Peru, 9,000–7,1000 MÖ Atacameño (Atacama, Likan Antaí), Chile Awá, Colombia and Ecuador Bara, Colombia Cara culture, coastal Ecuador, 500 MÖ-1550 MS Bahía, Ecuador, 500 MÖ–500 MS Casma culture, coastal Peru, 1000–1400 MS Chancay, central coastal Peru, 1000–1450 MS Chango, coastal Peru, northern Chile Chimú, north coastal Peru, 1000–1450 MS Cupisnique (Precolumbian culture), 1000-200 MÖ, coastal Peru Lambayeque (Sican culture), north coastal Peru, 750–1375 MS Machalilla culture, coastal Ecuador, 1500–1100 MÖ Manteño civilization, western Ecuador, 850–1600 MS Moche (Mochica), north coastal Peru, 1-750 MS Nazca, south coastal Peru, 1-700 MS Norte Chico civilization (Precolumbian culture), coastal Peru Paiján culture, northern coastal Peru, 8,700–5,900 MÖ Paracas, south coastal Peru, 600-175 MÖ Recuay culture, Peru (Precolumbian culture) Tallán (Precolumbian culture), north coastal Peru Valdivia culture, Ecuador, 3500–1800 MÖ Virú culture, Piura Region, Peru, 200 MÖ–300 MS Wari culture (Huari culture), Peru, 500–1000 MS Yukpa (Yuko), Colombia Yurutí, Colombia Amazon Kuzeybatı Amazon This region includes Amazonas in Brezilya; the Amazonas ve Putumayo Departments in Kolombiya; Cotopaxi, Los Rios, Morona-Santiago, Napo, and Pastaza Provinces and the Oriente Region in Ekvador; and the Loreto Region in Peru. Arabelalar, Loreto Region, Peru Arapasolar (Arapaco), Amazonas, Brezilya Baniwa Barbudolar, Loreto Region, Peru Bora, Loreto Region, Peru Candoshi-Shapra (Chapras), Loreto Region, Peru Carútana (Arara), Amazonas, Brezilya Chayahuita (Chaywita) Loreto Region, Peru Cocama, Loreto Region, Peru Cofán (Cofan), Putumayo Department, Kolombiya and Ecuador Cubeo (Kobeua), Amazonas, Brezilya and Kolombiya Dâw, Rio Negro, Brezilya Flecheiro Huaorani (Waorani, Waodani, Waos), Ekvador Hupda (Hup), Brezilya, Kolombiya Jibito, Loreto Region, Peru Jivaroan peoples, Ekvador ve Peru Achuar, Morona-Santiago Province ve Oriente Region, Ekvador ve Loreto Region, Peru Aguaruna (Aguarana), Ecuador, Peru Huambisa, Peru Shuar, Morona-Santiago Province ve Oriente Region, Ekvador ve Loreto Region, Peru Kachá (Shimaco, Urarina), Loreto Region, Peru Kamsá (Sebondoy), Putumayo Department, Kolombiya Kanamarí, Amazonas, Brezilya Kichua (Quichua) Cañari Kichua (Canari) Canelo Kichua (Canelos-Quichua), Pataza Province, Ekvador Chimborazo Kichua Cholos cuencanos Napo Runa (Napo Kichua, Quijos-Quichua, Napo-Quichua), Ekvador ve Peru Saraguro Sarayacu Kichua, Pastaza Province, Ekvador Korubu, Amazonas, Brezilya Kugapakori-Nahua Macaguaje (Majaguaje), Río Caquetá, Kolombiya Machiguenga, Peru Marubo Matsés (Mayoruna, Maxuruna), Brezilya ve Peru Mayoruna (Maxuruna) Miriti, Amazonas Department, Kolombiya Murato, Loreto Region, Peru Mura, Amazonas, Brezilya Pirahã (Mura-pirarrã), Amazonas, Brezilya Nukaklar (Nukak-Makú), doğu Kolombiya Ocaina, Loreto Region, Peru Omagua (Cambeba, Kambeba, Umana), Amazonas, Brezilya Orejón (Orejon), Napo Province, Ekvador Panoan, western Brezilya, Bolivya, Peru Sharpas Sionalar (Sioni), Amazonas Department, Kolombiya Siriano, Brezilya, Kolombiya Siusi, Amazonas, Brezilya Tarianolar (Tariana), Amazonas, Brezilya Tsohom Djapá Tukano (Tucano), Brezilya, Kolombiya Barasana (Pareroa, Taiwano), Amazonas, Brezilya ve Vaupés, Kolombiya Eastern Tukanoan (Tucanoan) Makuna (Buhagana, Macuna), Amazonas, Brezilya ve Vaupés, Kolombiya Waikino (Vaikino), Amazonas, Brezilya Waimiri-Atroari (Kinja, Uaimiri-Atroari), Amazonas ve Roraima, Brezilya Wanano (Unana, Vanana), Amazonas, Brezilya Witoto Murui Witoto, Loreto Region, Peru Yagua (Yahua), Loreta Region, Peru Yaminahua (Jaminawa, Yamanawa, Yaminawá), Pando Department, Bolivya Yora Záparo (Zaparo), Pastaza Province, Ekvador Zuruahã (Suruahá, Suruwaha), Amazonas, Brezilya Doğu Amazon This region includes Amazonas, Maranhão, and parts of Pará States in Brezilya. Amanayé (Ararandeura), Brezilya Araweté (Araueté, Bïde), Pará, Brezilya Awá (Guajá), Brezilya Chuncho, Peru Ge Guajajára (Guajajara), Maranhão, Brezilya Guarani, Paraguay Ka'apor, Maranhão, Brezilya Kuruaya, Pará, Brezilya Marajoara, Precolumbian culture, Pará, Brezilya Panará, Mato Grosso and Pará, Brezilya Parakanã (Paracana) Suruí do Pará, Pará, Brezilya Tembé (Tembe) Turiwára (Turiwara) Wayampi Zo'é people, Pará, Brezilya Güney Amazon This region includes southern Brezilya (Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, parts of Pará, and Rondônia) and Eastern Bolivya (Beni Department). Apiacá (Apiaká), Mato Grosso and Pará, Brezilya Assuriní do Toncantins (Tocantin) Aweti (Aueto), Mato Grosso, Brezilya Bakairí (Bakairi) Chácobo (Chacobo), northwest Beni Department, Bolivya Chiquitano (Chiquito, Tarapecosi), Brezilya and Santa Cruz, Bolivya Cinta Larga, Mato Grosso, Brezilya Enawene Nawe, Mato Grosso, Brezilya Gavião of Rondônia Guarayu (Guarayo), Bolivya Ikpeng (Xicao), Mato Grosso, Brezilya Itene, Beni Department, Bolivya Irántxe (Iranche) Juma (Kagwahiva), Rondônia, Brezilya Jurúna (Yaruna, Juruna, Yudjá), Mato Grosso, Brezilya Kaiabi (Caiabi, Cajabi, Kajabi, Kayabi), Mato Grosso, Brezilya Kalapálo (Kalapalo), Mato Grosso, Brezilya Kamayurá (Camayura), Mato Grosso, Brezilya Kanoê (Kapixaná), Rondônia, Brezilya Karipuná (Caripuna) Karitiâna (Caritiana), Brezilya Kayapo, Mato Grosso, Brezilya Kuikuro, Mato Grosso, Brezilya Matipu, Mato Grosso, Brezilya Mehináku (Mehinacu, Mehinako), Mato Grosso, Brezilya Moxo (Mojo), Bolivya Nahukuá (Nahuqua), Mato Grosso, Brezilya Nambikuára (Nambicuara, Nambikwara), Mato Grosso, Brezilya Pacahuara (Pacaguara, Pacawara), northwest Beni Deparmtent, Bolivya Pacajá (Pacaja) Panará, Mato Grosso and Pará, Brezilya Parecís (Paressi) Rikbaktsa (Erikbaksa), Mato Grosso, Brezilya Rio Pardo people, Mato Grosso, Brezilya Sateré-Mawé (Maue), Brezilya Suyá (Kisedje), Mato Grosso, Brezilya Tacana (Takana), Beni and Madre de Dios Rivers, Bolivya Tapajó (Tapajo) Tapirapé (Tapirape) Tenharim Terena, Mato Gross and Mato Grosso do Sul, Brezilya Trumai, Mato Grosso, Brezilya Tsimané (Chimané, Mosetén, Pano), Beni Department, Bolivya Uru-Eu-Wau-Wau, Rondônia, Brezilya Wari' (Pacanawa, Waricaca'), Rondônia, Brezilya Wauja (Waurá, Waura), Mato Grosso, Brezilya Wuy jugu (Mundurucu, Munduruku) Yawalapiti (Iaualapiti), Mato Grosso, Brezilya Güneybatı Amazon This region includes the Cuzco, Huánuco Junín, Loreto, Madre de Dios, and Ucayali Regions of eastern Peru, parts of Acre, Amazonas, and Rondônia, Brezilya, and parts of the La Paz ve Beni Departments of Bolivya. Aguano (Santacrucino, Uguano), Peru Aikanã, Rondônia, Brezilya Akuntsu, Rondônia, Brezilya Amahuaca, Brezilya, Peru Asháninka (Campa, Chuncha), Acre, Brezilya and Junín, Pasco, Huánuco, and Ucayali, Peru Banawá (Jafí, Kitiya), Amazonas, Brezilya Cashibo (Carapache), Huánuco Region, Peru Conibo (Shipibo-Conibo), Peru and Amazonas, Brezilya Ese Ejja (Chama), Beni Department, Bolivya Harakmbut, Madre de Dios, Peru Amarakaeri, Madre de Dios Region, Peru Kareneri, Madre de Dios Region, Peru Huachipaeri, Madre de Dios Region, Peru Arasairi, Madre de Dios Region, Peru Manuquiari, Madre de Dios Region, Peru Puikiri (Puncuri), Madre de Dios Region, Peru Sapiteri, Madre de Dios Region, Peru Toyeri, Madre de Dios Region, Peru Hi-Merimã, Himarimã, Amazonas, Brezilya Jamamadi, Acre and Amazonas, Brezilya Kaxinawá (Cashinahua, Huni Kuin), Peru and Acre, Brezilya Kulina (Culina), Peru Kwaza (Coaiá, Koaiá), Rondônia, Brezilya Latundê, Rondônia, Brezilya Machinere, Bolivya and Peru Mashco-Piro, Peru Matís (Matis), Brezilya Matsés (Mayoruna, Maxuruna), Brezilya, Peru Parintintin (Kagwahiva’nga), Brezilya Shipibo, Loreto Region, Peru Ticuna (Tucuna), Brezilya, Colombia, Peru Toromono (Toromona), La Paz Department, Bolivya Yanesha' (Amuesha), Cusco Region, Peru Yawanawa (Jaminawá, Marinawá, Xixinawá), Acre, Brezilya; Madre de Dios, Peru; and Bolivya Yine (Contaquiro, Simiranch, Simirinche), Cuzco Region, Peru Yuqui (Bia, Yuki), Cochabamba DepartmentBolivya Yuracaré (Yura), Beni and Cochabamba Departments, Bolivya Gran Chaco Abipón, Arjantin, historic group Angaite (Angate), northwestern Paraguay Ayoreo (Ayoré, Moro, Morotoco, Pyeta, Yovia, Zamuco), Bolivya and Paraguay Chamacoco (Zamuko), Paraguay Chané, Arjantin and Bolivya Chiquitano (Chiquito, Tarapecosi), eastern Bolivya Chorote (Choroti, Iyo'wujwa, Iyojwa'ja Chorote, Manjuy), Arjantin, Bolivya, and Paraguay Guana (Kaskihá), Paraguay Guaraní, Arjantin, Bolivya, Brezilya, and Paraguay Bolivyan Guarani Chiriguano, Bolivya Guarayo (East Bolivyan Guarani) Chiripá (Tsiripá, Ava), Bolivya Pai Tavytera (Pai, Montese, Ava), Bolivya Tapieté (Guaraní Ñandéva, Yanaigua), eastern Bolivya Yuqui (Bia), Bolivya Guaycuru peoples, Arjantin, Bolivya, Brezilya, and Paraguay Mbayá (Caduveo), historic Kadiweu, Brezilya Mocoví (Mocobí), Arjantin Pilagá (Pilage Toba) Toba (Qom, Frentones), Arjantin, Bolivya, and Paraguay Kaiwá, Arjantin and Brezilya Lengua people (Enxet), Paraguay North Lengua (Eenthlit, Enlhet, Maskoy), Paraguay South Lengua, Paraguay Lulé (Pelé, Tonocoté), Arjantin Maká (Towolhi), Paraguay Nivaclé (Ashlushlay, Chulupí, Chulupe, Guentusé), Arjantin and Paraguay Sanapaná (Quiativis), Paraguay Vilela, Arjantin Wichí (Mataco), Arjantin and Tarija Department, Bolivya Güney Cone küçükresim|Patagonian languages at the time of European/African contact Aché, southeastern Paraguay Alacaluf (Kaweshkar, Halakwulup), Chile Chaná (extinct), formerly Uruguay Chandule (Chandri) Charrúa, southern Brezilya and Uruguay Chono (Precolumbian culture), formerly Chiloé Archipelago, Chile Comechingon (Henia-Camiare), Arjantin Haush (Manek'enk, Mánekenk, Aush), Tierra del Fuego Het (Querandí) (extinct), formerly Argentinian Pampas Chechehet Didiuhet Taluhet Huarpe (Warpes) (extinct), Strait of Magellan, Chile Allentiac (Alyentiyak) Millcayac (Milykayak) Oico Mapuche (Araucanian), southwestern Arjantin and Chile Huilliche (Huillice, Hulliche), Chile Lafquenche Mapuche, southwestern Arjantin and Chile Pehuenche, south central Chile and Arjantin Picunche, formerly Chile Promaucae, formerly Chile Mbeguá (extinct), formerly Paraná River, Arjantin Minuane (extinct), formerly Uruguay Puelche (Guenaken, Pampa) (extinct), Argentinian and Chilean Andes Tehuelche, Patagonia Künün-a-Güna (Gennakenk, Gennaken) Küwach-a-Güna Mecharnúekenk Aónikenk (Zuidelijke Tehuelche) Teushen (Tehues, extinct), Tierra del Fuego Selk'nam (Ona), Tierra del Fuego Yaghan (Yamana), Tierra del Fuego Yaro (Jaro) Ayrıca bakınız Alaska yerlileri kabile birlikleri Amerika yerlisi yazarlar listesi Dipnotlar Kaynakça D'Azevedo, Warren L., volume editor. Handbook of North American Indians, Volume 11: Great Basin. Washington, DC: Smithsonian Institution, 1986. ISBN 978-0-16-004581-3. Hann, John H. "The Mayaca and Jororo and Missions to Them", in McEwan, Bonnie G. ed. The Spanish Missions of "La Florida". Gainesville, Florida: University Press of Florida. 1993. ISBN 0-8130-1232-5. Hann, John H. A History of the Timucua Indians and Missions. Gainesville, Florida: University Press of Florida, 1996. ISBN 0-8130-1424-7. Hann, John H. (2003). Indians of Central and South Florida: 1513-1763. University Press of Florida. ISBN 0-8130-2645-8. Heizer, Robert F., volume editor. Handbook of North American Indians, Volume 8: California. Washington, DC: Smithsonian Institution, 1978. ISBN 978-0-16-004574-5. Pritzker, Barry M. A Native American Encyclopedia: History, Culture, and Peoples. Oxford: Oxford University Press, 2000. ISBN 978-0-19-513877-1. Steward, Julian H., editor. Handbook of South American Indians, Volume 4: The Circum-Caribbean Tribes. Smithsonian Institution, 1948. Sturtevant, William C., genel editör ve Bruce G. Trigger, cildin editörü. Handbook of North American Indians: Northeast. Volume 15. Washington DC: Smithsonian Institution, 1978. ASIN B000NOYRRA. Sturtevant, William C., general editor and Raymond D. Fogelson, volume editor. Handbook of North American Indians: Southeast. Volume 14. Washington DC: Smithsonian Institution, 2004. ISBN 0-16-072300-0.