Arnavut edebiyatı

[bullvar_katip]

Arnavutça, ait olduğu Hint-Avrupa Dil Ailesi'ne ait özellikler barındırmasına rağmen bulunduğu grup içinde yalıtılmış bir haldedir. Arnavutça'nın dahil olduğu bu grupta konuşulmaya devam eden diğer diller Ermenice ve Yunanca'dır. Dilin kökeni hakkındaki ilk çalışmaları yapan ve Arnavutça'nın Hint-Avrupa Dil Ailesi'ne mensup olduğunu kanıtlayan kişi Alman filolog Franz Bopp'dur. Arnavutça'nın, eski zamanlarda Balkanlar'da konuşulan bir dil olan İlir diliyle bağlantısı olup olmadığı sıklıkla tartışılan bir konudur. Dilin Kökeni ve Yazılı İlk Örnekler Arnavutça'da gözlenen kültürel değişimler ilk olarak Arnavutluk'un kuzeyinde yoğunlaşan Katoliklerin ve güneydeki Ortodoks kiliselerinin metinlerinde ortaya çıkmıştır. Martin Luther'in Alman dili için yaptığı çalışmalardan etkilenen ve ilham alan din adamı Gjon Buzuku, aynı şeyi Arnavutça için geçerli kılmaya çalışmış ve bu uğurda yürüttüğü eylemler Protestan reformuna yol açmıştır. Gjon Buzuku tarafından 1555 yılında yazılan Meshari adlı yapıt, Orta Çağ boyunca Arnavut dilinde oluşturulmuş ilk edebi eserlerden biridir. Dilin içeriği ve bulunduğu durum incelendiğinde, henüz çözülemeyen bir erken yazılı dönem geleneğine bağlı olduğu anlaşılır. Buna rağmen eldeki verilere göre 14. yüzyıldan önce Arnavut dilinde yazılmış bir yazılı metin olduğuna dair herhangi bir kanıt yoktur. Antivari başpiskoposu Fransız Dominican Guillelmus Adae 1332'de Latince olarak yazdığı bir raporda, Arnavutların kitaplarında Latin harfleri kullandıklarını ancak dillerinin Latince'den oldukça farklı olduğunu ifade etmiştir. Durrës piskoposu Pal Engjëli tarafından 1462 yılında yazılmış Latince bir metnin içinde geçen Arnavutça yazılı vaftiz formülü ve Arnavutluk'a seyahat etmiş bir Alman olan Arnold von Harff tarafından 1497 yılında yazılmış olan bir sözlük; Arnavutça olarak yazılmış metinlerin ilk örneklerindendir. Bu tarihlerde yalnızca dini konularda değil, tarihi bilgiler içeren metinler de yazılmıştır. 1592 yılında Lekë Matrënga tarafından Hristiyan öğretilerini temel alan bir kitap yazılmış; Pjetër Budi ise 1618 yılında Hristiyan Doktrini ve 1621 yılında Romanum Ritüeli adını taşıyan eserleri oluşturmuştur. 1636 yılında Frang Bardhi Arnavut nesrinin ve şiirinin ilk temsilcisi olan George Castriot için bir özür yazmıştır. 20 ve 21. yüzyılın en tanınmış Arnavut yazarı İsmail Kadare'dir. Kadare, birkaç kez Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday gösterilmiş ve bunun bir sonucu olarak dünya çapında üne kavuşmuştur. Kategori:Arnavut edebiyatı