Asi Nehri

[bullvar_katip]

Asi Nehri, Lübnan'daki Bikâ Vadisi'nin doğu kısmından doğar ve Türkiye'nin Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 556km olup, 366km Suriye'de, 98km Türkiye'de, 40km Lübnan'dadır. 52km'si Türkiye-Suriye sınırını oluşturur. Antakya ile Akdeniz'e doğal su yolu bağlanmış olan Asi Nehri'nin ortalama su debisi 30 m3/sn dir. Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır. Genel özellikleri Orontes olarak da adlandırılan Asi Nehri Lübnan'da Baalbek yakınında El-Bika kısmından dağlardan inen sellerin birleşmesiyle doğar sonra Suriye'ye girer. Humus yöresindeki bazaltı lav akıntıları etkisiyle yolunu saparak Hama kireçtaşı platolarına yönelir ve Gab sazlığına girer. Oradan çıktıktan sonra bir süre Suriye-Türkiye sınırında akar ve Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Nehrin havzasını Büyük Rift Vadisinin parçası olan Ölüdeniz Fayı belirler. Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 386km olup, nehrin büyük bölümü Suriye toprakları içinde bulunmaktadır. Türkiye topraklarındaki uzunluğu 88km'dir. Havzasının ülkelere dağılımı şöyledir: %7 Lübnan, %67 Suriye, %26 Türkiye. Suriye-Türkiye sınırının 52km'si Asi Nehri tarafından oluşturulur. Asi Nehri'nin 1950 yılında taşıdığı su miktarı 3.399,3 milyon m3'tür. Bu suyun %50'si Suriye, %41'i Türkiye, %9'u Lübnan'dan kaynaklanır Asi Nehri Lübnan'dan Suriye'ye, Oradan da Türkiye topraklarına aktığı için sınır aşan akarsu, Türkiye-Suriye sınırını oluşturduğu için sınır oluşturan akarsudur. Havzası Humus şehri yakınlarında geniş bir göl ve bataklık meydana getirir. Amik Ovası'nın sularını boşaltan Karasu (Küçük Asi), Harbiye Çağlayanının suları ile beslenir. Karasu'yu alan Asi Irmağı, dar bir boğazdan geçerek Antakya'dan geçer. Burada ünlü Harbiye Çağlayanlarını meydana getiren ve gür kaynaklarla beslenen Defne Suyu'nu alır. Daha sonra genişliği 30-40 metreyi bulur ve Samandağ'ın güneyinde Akdeniz'e dökülür. Asi nehri hemen bütün yatağı boyunca yer yer ova ve tekne şekilli geniş vadiler, zaman zaman da dar ve derin boğazlar oluşturur, denize döküldüğü yerde geniş bir delta meydana getirmiştir. Asi Nehri havzasında genel olarak Akdeniz iklimi görülür. Genelde yazlar kurak, kışlar yağışlıdır. Nehir de bu düzene uyar, kışın suları artar, yazın ise azalır. Yağış miktarı Lübnan'da 950–1270mm, Suriye'de 760–1015mm, Türkiye kısmında ise 505–1095mm arasındadır. Akarsu Lübnan'da doğup Türkiye'de denize dökülmesine rağmen en fazla Suriye yararlanmaktadır. Asi Deltası Kuzeyinde Amanosların güney ucunu oluşturan Musa Dağı, güneyinde Kuseyr Platosu ve Keldağ, doğuda Saman Dağı, Ziriye (Samandağ) Boğazı ve Ziyaret Dağı ile çevrilidir. Deltanın yüzölçümü 40km, kıyı uzunluğu 15km, D-B genişliği kuş uçumu 5,69km'dir. Delta sınıflandırmalarına göre; Karışık (akıntı ve dalga etkisinde), tortul yapısı "çeşitli" (killi, çakıllı, kumlu), geometrisine göre "küt şekilli" delta sınıfında yer alır. Ortalama yükseltisi 10 m olan deltada Asi Nehri menderesler çizerek akar. Akarsuyun getirdiği sediment miktarı ile dalga ve akıntıların kıyıdan uzaklaştırdığı malzeme eşit olduğundan delta denize doğru çıkıntı yapamaz, küt bir şekil alır. Asi Nehri, Akdeniz'e döküldüğü alanda büyük olmayan bir delta oluşturur. Delta üzerinde; Samandağ ilçesi, Çevlik mahallesi, Gözene, Çöğürlü, Karşıyaka, Yeşilyazı, Yeşilköy, Mızraklı, Meydan, Tekebaşı, Yoğunoluk, Hıdırbey, Kapısuyu Vakıflı, Mağaracık gibi köyler, Sebenoba, Aknehir ve Koyunoğlu gibi beldeler bulunur. Ters akması Lübnan’ın orta kesimindeki arazi yapısına karşılık, Batı Bikâ Vadisi Bölgesi alçakta yer alır. Türkiye’de ters akan nehir olarak kabul edilmesinin nedeni de hemen hemen aynıdır. Nehrin geldiği yer olan Amik Ovası alçak bir sahayken akım yönü (Samandağ Yönü) yüksektir. Ancak nehir yüksek arazi içinde açılmış bir boğazdan yani aslında aşağıdan akar. Sorunlar Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır. Taşkınların sebebi çoğunlukla yağışlı dönemde Suriye'nin habersiz veya geç haber vererek barajlardan su bırakmasıdır. Hatayı kendi toprağı olarak kabul eden Suriye yönetimi Asi Nehri'ni de sınır aşan su olarak görmemektedir. Böylece suyun büyük bölümünden yararlanmaktadır. 1950'li yıllarda Asi'de 3 milyar 399 milyon m3 akım gerçekleşirken, günümüzde %30 azalma ile 2 milyar 400 milyon m3 akım gerçekleşmektedir. 1939 yılında Türkiye'ye bırakılan su 1 milyar 670 milyon m3 iken %67 azalma ile 529 milyon m3'e düşmüştür. 1950 yılında Türkiye'ye girişte yapılan ölçümde yıllık ortalama akım 50,5 m3/sn iken, 2005'te 16,8 m3/sn'ye düşmüştür. 1975 yılında Asi'nin suları tarımsal sulamaya uygun iken günümüzde ağır metaller ve amonyak kirliliği görülmektedir. Kaynakça Kategori:Levant Kategori:Lübnan'daki nehirler Kategori:Suriye'deki nehirler Kategori:Türkiye'deki nehirler Kategori:Bereketli Hilal Kategori:Fırat ve Dicle Sorunu