Aydınköy, Ardanuç

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Aydınköy, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür. [[Dosya:A stone with a Georgian inscription from the Tandzoti mosque (Marr, 1911).JPG|küçükresim|upright=1.59|sağ|Aydınköyü'nün camisinde yer alan ve 1311 tarihli Gürcü kilisesine ait Gürcüce yazılı taşlardan biri. Fotoğraf: Niko Marr, 1904. Fotoğraf Marr'ın 1904 tarihli gezisinnin notları olan Klarceti ve Şavşeti Gezi Günlükleri (1911; Petersburg, Rusça; Gürcüce baskısı 2015, Batum) adlı kitaptan alınmıştır.]] Tarihçe Aydınköy'ün eski adı Tanzot ya da Tanzoti’dir. Gürcüce kaynaklarda Tanzoti (ტანძოთი) biçiminde geçer. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği Klarceti bölgesinde bulunan köyün adı Gürcüceden Türkçeye girmiştir. Bununla birlikte Türkçe kaynaklarda Tanzod / Danzot gibi farklı yazılışlarla yer almıştır. 17. yüzyıl Osmanlı cebe defterinde Tanzod (طانزود) ve Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca bir kaynakta Danzot (دانزوت) biçiminde yazılmıştır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçiren Ruslar ise köyü Tanzot (Танзот) adıyla kaydetmiştir. Tanzoti'nin yer aldığı Klarceti, orta çağda Gürcistan'ın güneybatı topraklarını oluşturan bölgelerden biriydi. Köyde 14. yüzyılın başında inşa edilmiş Gürcü kilisenin ile bir kalenin varlığı, buranın eski bir Gürcü yerleşme olduğunu göstermektedir. Nitekim köyde Borkana (ბორყანა), Mikeleti (მიქელეთი), Saneveti (სანევეთი), Varkeneti (ვარკენეთი) gibi Gürcüce yer adları günümüzde de kullanılmaktadır. Osmanlılar bu yerleşmeyi 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. Tanzoti, yeni kurulan Ardanuç livasına bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi. Ardanuç livası, önce Erzurum Eyaleti içinde yer alırken, 1580 yılında Çıldır Eyaleti'ne bağlandı. 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Tanzoti köyünün nüfusu 84 haneden (yaklaşık 420 kişi) oluşuyordu. Ardanuç nahiyesi, bir kasımı boşalmış 58 köyden oluşuyordu. Tanzoti, Klarceti köyünden sonra nüfus açısından bu nahiyenin en büyük ikinci köyüydü. 77 hane Hristiyan, 7 hane Müslüman olarak kaydedilmişti. Sonraki yirmi yıl içinde köyün nüfusu azalmış, 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterine göre 65 haneye (yaklaşık 325 kişi) düşmüştü. Bu tarihte 47 hane Hristiyan, 18 hane de Müslüman olarak kaydedilmişti. Tanzoti köyü ve Ardanuç bölgesi, daha sonra Çıldır Eyaleti sınırları içinde yer aldı. Nitekim Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve orduya asker alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında Tanzoti, Çıldır Eyaleti'ne bağlı Ardanuç livasının bir köyüydü. Bu tespit sırasında köyde 157 hanede 400 Müslüman erkek ile 52 hanede 164 Müslüman olmayan (Hristiyan) erkek yaşıyordu. Ermenilerden oluşan Hristiyan nüfusu, 40 hane yaşayan 126 erkek "millet-i Ermeni" 12 hane yaşayan 38 erkek ise "Katolik" adı altında kaydedilmiştir. Toplamda köyde 208 hanede 564 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun 1.128 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Erkek nüfusu üzerinden Tanzoti'nin nüfusunun %70,92'si Müslümanlardan, %29,08'i Hristiyanlardan oluşuyordu. Tanzoti, uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Ruslar ele geçirdi. Rus idaresinde Tanzoti, Artvin Okrugu'nun Ardanuç kazasına (uçastok) bağlı Tanzoti nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) dört köyünden biriydi. Tanzoti köyünün nüfusu, 948'i "Türk", 504'ü "Ermeni" olarak kaydedilmiş olan 1.452 kişiden oluşuyordu. Nüfusun %65,3'ü Türklerden, %34,7'si Ermenilerden oluşuyordu. 1835 yılı nüfus tespitiyle kıyaslandığında orasal olarak Türk nüfusunun azaldığı, Ermeni nüfusunun arttığı görülmektedir. Araveti, Kaptahori, Tanzoti ve Cara köylerini kapsayan Tanzoti nahiyesinde, 2.251 kişi yaşıyordu. 1.625 kişi (%72,2) Türk, 504 kişi (%22,4) Ermeni, 122 kişi (%5,4)Kürt olarak kaydedilmişti. Ermeniler sadece Tanzoti köyünde, Kürtler de Kaptahori köyünde toplanmıştı. 1904 yılında bölgeyi gezen Nikolay Marr'a göre Tanzot'ta 200 kadar Türk, 115 Ermeni ve 6 Katolik aile yaşıyordu. [[Dosya:A stone with Georgian inscriptions from the Tandzoti mosque (Marr, 1911).JPG|küçükresim|upright=1.59|sağ|Aydınköy'ün camisinde yer alan ve 1311 tarihli Gürcü klisesine ait Gürcüce yazılı taşlardan biri. Fotoğraf: Niko Marr, 1904. Fotoğraf Marr'ın 1904 tarihli gezisinnin notları olan Klarceti ve Şavşeti Gezi Günlükleri (1911; Petersburg, Rusça; Gürcüce baskısı 2015, Batum) adlı kitaptan alınmıştır.]] Tanzoti, I. Dünya Savaşı’nın sonunda Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden bir süre sonra bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü kuvvetleri çekilince, Artvin ile Ardahan bölgeleri fiilen Türkiye’ye katıldı. Sovyet Rusya ile Anakara Hükümeti arasında 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Tanzoti'nin de içinde yer aldığı Artvin bölgesi Türkiye’ye bırakıldı. Ertesi yıl, 1922 tarihinde Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde "Danzot" olarak kaydedilmiş olan köyde, 111 hanede 536 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmişti. Bu tarihte Artvin libasının merkez kazasına bağlı olan Ardanuç nahiyesinde sadece Ardanuç kasabasının merkez mahallesinde 100 Ermeni kalmıştı. Tanzoti / Tanzot Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Aydın olarak değiştirildi. 1926 nüfus tahririne göre köyün nüfusu 145 hanede yaşayan 718 kişiden oluşuyordu. Adının değiştirilmesine karşın, köyün eski adı yeniadıyla birlikte uzun süre resmi yayınlarda "Aydın (Danzot)" biçiminde kullanılmıştır. Aydınköy'de biri geç tarihli iki kilise inşa edilmiştir. 1311 yılında inşa edilmiş eski kilisenin yerinde bugün köyün camisi bulunmaktadır. Kilisenin yerinde yapılan camide Gürcüce yazıtlı taşların varlığı, yıkılmış olan kilisenin Gürcü kilisesi olduğunu göstermektedir. 1843 yılında inşa edilmiş olan Ermeni kilisesinin duvarları büyük ölçüde günümüze ulaşmıştır. Kilisenin inşasında devşirme malzeme kullanıldığı görülmektedir. Aydınköy'ün 400 metre batısında, yolun kıyısındaki tepede Tanzot Kalesi yer alır. Moloz taşla inşa edilmiş olan kale (20 x 10 m), büyük ölçüde günümüze ulaşmıştır. Kilise ve kalelerin dışında Tanzot, taş yapı dükkânları, çeşmesi ve tarihi ahşap evleriyle de ünlüdür. Coğrafya Aydınköy, Artvin il merkezine 60km, Ardanuç ilçe merkezine 18km uzaklıktadır. Nüfus Kaynakça Dış bağlantılar Kategori:Ardanuç belde ve köyleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Aydınköy, Ardanuç

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi