Azem Hajdari

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Azem Hajdari (, 11 Mart 1963 - 12 Eylül 1998), Arnavut siyasetçi. 1990-1991 yıllarında Arnavutluk'ta Marksizm-Leninizm'in çöküşüne yol açan öğrenci hareketinin lideriydi. Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti'nin sona ermesinin ardından Arnavutluk Demokratik Partisi'nin (PP) milletvekili oldu. Arnavutluk'ta demokratik dönemin başlangıcını simgeleyen siyasetçilerden biridir. Arnavutluk Meclisi'nin bir üyesi ve Savunma Komisyonu Başkanı idi. 12 Eylül 1998'de Tiran'da gerçekleştirilen bir suikast sonucu öldürüldü. Hayatı 11 Mart 1963 tarihinde Arnavutluk'un kuzeyinde, Kosova sınırındaki Tropoja beldesinin merkezi olan küçük Bayram Curri şehrinde doğdu. Aynı şehirde liseden mezun olduktan sonra, 1993 yılında Tiran Üniversitesi'nde öğrenim görmek için başkente gitti. Önce felsefe öğrenimi gören Hajdari, Siyasal ve Hukuk Bilimleri Fakültesi'nde eğitimine devam ederek 1995 yılında avukat olarak mezun oldu. Siyasi hayatı Azem Hajdari, 8 Aralık 1990'dan itibaren Arnavutluk'ta komünist rejimin devrilmesi için gerçekleştirilen öğrenci hareketlerinin liderliğini yürütüyordu. Azem Haydari tarafından yönetilen öğrenci hareketinin zirveye ulaştığı nokta, Tiran şehir merkezindeki Enver Hoca heykelinin 20 Şubat 1991 tarihinde devrilmesi oldu. 1991 ile 1993 yılları arasında, ülkenin ilk yasal muhalefet partisi olan Arnavutluk Demokratik Partisi'nin başkan yardımcılığı görevini yürüttü. 22 Mart 1992 tarihindeki seçim zaferinin ardından Arnavutluk Demokratik Partisi'nin 92 milletvekilinden biri olan Azem Hajdari, partinin Başkanlık Divanı üyesi ve 1992-1996 yıllarında Kamu Düzeni ve Arnavutluk gizli servisi SHIK (Arnavutça: Shërbimi Informativ Kombëtar) Komisyonu Başkanı oldu. Komünist rejim yıkıldıktan sonra da Hajdari, ülkenin demokratikleşmesi ve Kosova'nın bağımsızlığı konuları başta olmak üzere siyasi mücadelesini sürdürdü. Komünizm sonrası yapılan 4 özgür seçimde de milletvekili seçildi. 31 Mart 1991 İşkodra milletvekili 22 Mart 1992 Şayak milletvekili 26 Mayıs 1996 Bulqiza milletvekili 29 Haziran 1997 Tropoja milletvekili Spor Arnavutluk'un ilk spor kulübü olarak 16 Şubat 1919 tarihinde kurulan KF Vllaznia'in 1995 ile 1998 yılları arasında başkanlığını yürütmüştür. Ayrıca Dövüş Sanatları Federasyonu başkanlığı da yapmıştır. Suikast girişimleri Öğrenci hareketleri dönemi Azem Hajdari, öğrenci hareketlerine karışmasının ilk günlerinden itibaren ölüm tehditleri almaya başladı. 22 Mart 1991'de, kopmuş bir horoz kafası ve kanla "Azem Hajdari, ölüme mahkum edildin." yazılmış mektup içeren bir paket aldı. Tropoja saldırısı 4 Haziran 1998'de 22.30 sularında Hajdari, içlerinde Jozefina Topalli ve Vili Minarolli gibi başka DP üyeleri de dahil olmak üzere, silahlı kişiler tarafından pusuya düşürüldü. Arnavutluk Radyo ve Televizyonu'nun eski Genel Müdürü Bardhyl Pollo ağır yaralandı. Parlamentoda vurulması [[Dosya:Tirana - Albanian National Assembly (by Pudelek).jpg|upright=1.01|küçükresim|sağ|Hajdari'nin Sosyalist Parti milletvekili tarafından vurularak ağır yaralandığı Meclis binası.]] 18 Eylül 1997 tarihindeki suikast girişimi, Arnavutluk Sosyalist Partisi milletvekili 'nun silahından çıkan beş kurşunla gerçekleşti. Hajdari, katma değer vergisinde önerilen bir artış nedeniyle ihtilaf halinde olduğu Başbakan Fatos Nano'nun Sosyalist milletvekillerinden Gafur Mazreku ile parlamento binası içinde dövüştü. Mazreku Hacdari'yi beş kez tabancayla vurdu ve salondan kaçtı. Hajdari ağır yaralı olarak kaldırıldığı bir askerî hastanede kurtarıldı. Mazreku, yakındaki Arnavut telgraf ajansı binasına sığındı ve burada polise teslim oldu. Mazreku parlamento tarafından önce sekiz yıl hapse mahkûm edildi. 17 Aralık'ta Tiran'daki mahkemede savcı 16 yıl hapis istedi ve mahkeme Mazreku'yu cinayet teşebbüsü nedeniyle on bir yıl hapse mahkûm etti. Mazreku, Hajdari'nin sözlü saldırıya uğraması ve yumruklaması sonrasında intikam almak için ateş ettiğini savundu. Ancak Hajdari, saldırının siyasi olarak motive edildiğini iddia etmişti. Mazreku'nun cezası en son 12 yıl hapis cezası olarak onandı, ancak Sosyalist başbakan Fatos Nano tarafından verilen af ile 5 yıl sonunda salıverildi. Suikast Hajdari, 12 Eylül 1998 tarihinde Tiran'daki Arnavutluk Demokratik Partisi'nin bürosundan çıktığı sırada uğradığı bir suikast sonucunda vurularak öldürüldü. Hajdari'nin iki koruma görevlisinden Besim Çera öldü, ağır yaralanan Zenel Neza ise hayatta kaldı. Yakındaki bir arabada bekleyen üç kişilik suikast ekibi içinde silahı kullanan Fatmir Haklaj idi. Hajdari, Demokrat üyesi Besnik Docaj tarafından hastaneye kaldırıldı. Ağır yaralanan Cangu da kaldırıldığı hastanede daha sonra öldü. Hajdari, göğüs ve midede çok sayıda yara nedeniyle oluşan travma ve kanama nedeniyle şiddetli şoktan hayatını kaybetti. Hajdari, eşi Fatmira Hajdari ve iki çocuğu tarafından yaşatılmaya devam etti. Ölümünden sonra Azem Hajdari'ye Demokrasi Şehiti ödülü verildi. Suikast sonrası Cinayet iki gün süren şiddetli protestoları tetikledi. Hajdari'nin 14 Eylül 1998'deki cenaze töreni sırasında silahlı DP destekçileri devlet daireleri, başbakanlık binası, parlamento binası ve Arnavutluk Devlet Televizyon ve Radyosu binası önünde gösteriler düzenledi, bazılarını ele geçirdi. Protestolar ve ayaklanmalar sırasında yaralıların 3 ilâ 7, hayatını kaybedenlerin ise 14 ila 76 arasında olduğu tahminleri yapılıyordu. 72 saat sonunda, hükûmet düzeni sağladı ve DP destekçileri tarafından ele geçirilen tankları ve zırhlı personel taşıyıcıları geri aldı. Şubat 2002'de bir Tiran bölge mahkemesi tarafından Jaho Mulosmani dahil beş kişi cinayetten hapse mahkûm edildi. Diğer taraftan, Hajdari suikastının ardından terör olayları hız kazandı. Hemen ertesi gün başbakanlık binası önünde gerçekleştiren barışçı gösteride, başbakanlık korumaları tarafından topluluğa saldırıldı ve beşi çocuk onu kadın olmak üzere 40 kişi hastanelik edildi, Skender Kalenja öldürüldü. İki gün sonrasında 14 Eylül 1998'de Azem Hajdari, Besim Çera ve Skender Kalenja'nın cenaze törenine katılan 20 kişi silahlı saldırı sonucu yaralanarak hastaneye kaldırıldılar. Yaralıların ifadelerine göre canaze kalabalığına ateş edenler polis ve askerlerdi. Aynı gün Adem Shehu polis tüfekleri ile vurularak öldürüldü. Bir DP destekçisi ve Bağımsız Sendika lideri, Azem Hajdari'nin cenazesinden evine dönerken öldürüldü. Yine aynı gün, DP'nin Burrel şubesi üyesi Isuf Uka, Tiran sokaklarında öldürüldü. Uka, arkadaşı Azem Hajdari'nin ölümü nedeniyle düğün gününü ertelediğini açıklamıştı. 17 Eylül 1998'de siyasi savcılık bürosunun kovuşturması nedeniyle ana muhalefet lideri ve Arnavutluk eski Cumhurbaşkanı Sali Berisha ile milletvekilleri Pjetër Arbnori, Myftar Memia, Vili Minarolli, Demi ve 'nın meclis dokunulmazlıklarının iptali talep edildi. Parlamento çoğunluğu, Arnavutluk Demokratik Partisi genel başkanı Sali Berisha'yı darbe örgütlemekle suçlayan özel görevli siyasi savcıların talebine uyarak dokunulmazlığını kaldırdı. Berisha, Arnavutluk Sosyalist Partisi'ni ve liderlerini cinayetten sorumlu tuttu. On iki kişi şiddete karıştığı iddiasıyla tutuklandı. 20 Eylül 1998'de bağımsız telsiz İletişim direktörü Alfons Zeneli ve Arnavutluk Telgraf Ajansı eski direktörü Ilir Zhilla, silahlı ayaklanmanın organizatörlerinin suçlanmasıyla tutuklandı. Savcılık, Antoneta Malja, Luan Malltezi, Mentor Shehu, Arta Sakja vb.Gibi diğer birçok gazeteci ve gazetecinin ceza takibini açıkladı. 24 Eylül 1998'de, ülkenin üçüncü güçlü partisi olan (Arnavutça: Partia Lëvizja e Legalitetit, PLL) başkanı ve Tiran eski polis şefi Sali Şehu (Mart 1997'deki komünist ayaklanmanın en zor günlerinde Tiran'ı savunmuştu) silahlı ayaklanma örgütlediği iddia edilerek tutuklandı. Ekim 1998'de Başbakan Pandeli Majko, Arnavutluk demokrasisinin kahramanı Azem Hajdari'ye 14 Eylül 1998'de saygılarını gösteren tüm devlet idaresi memurlarını görevden almak için resmî emir verdi. Azem Hajdari'nin hayatta kalan koruması Zenel Neza ABD'den sığınma talebinde bulundu. Hem sosyalist başbakan Fatos Nano'nun eski yakın koruması hem de demokrat cumhurbaşbakanı Sali Berisha'nın eski koruma müdürü olan Haxhia hakkında, Tiran'da gıyabında açılan mahkemede 25 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı ve cezası kesinleşince İnterpol tarafından kırmızı bülten çıkarıldı. Albay rütbeli İzet Haxhia hakkında vur emri verilip, başına 200 bin dolarlık ödül kondu. Haxhia, ailesini geride bırakarak ülkeyi terk etti. 1999 yılında sahte pasaport ve kimlikle kaçak olarak Türkiye'ye geçti. Suikastten 8 yıl sonra 4 Haziran 2006'da İzet Haxhia, Kuşadası'nda 7 yıldır saklandığı arkadaşına ait bir otelde yakalanarak tutuklandı ve Aydın E Tipi Kapalı Cezaevi'ne kondu. 5 yıl sonra salıverilen Haxhia, hayatına Kuşadası'nda koruma müdürlüğü yaparak devam etmeye başladı. 2015'e kadar suskunluğunu koruyan Haxhia, bu tarihte basına verdiği bir röportajda, ülkede iç karışıklığa yol açan Hajdari suikastının, ABD ve Yunanistan'ın müdahil olduğu uluslararası bir senaryo olduğunu, Azem Hajdari ve korumasını pusuya düşüren kişinin dönemin Cumhurbaşkanı Sali Berisha olduğunu iddia etti. Kızı , 30 yaşını bitirir bitirmez 9 Eylül 2017 tarihinde milletvekili seçildi. Davanın yeniden açılması Eşi Fatmira Hajdari, beş kişinin suikastten sorumlu olarak cezalandırılmasından 12 yıl sonra, gerçeğin hâlâ ortaya çıkmadığını düşündüğünü, olayın savcılık tarafından yeterince incelenmediğini, olay ve delillerin dikkate alınmadığını ve yeniden soruşturma açılması gerektiğini açıklamıştır. Türkiye, Arnavutluk'un kara kutusu olarak tanımlanan Haxhia'yı 2018 yılında yeniden yargılanması şartıyla ülkesine iade etti. Izet Haxhia'nın talebi üzerine inceleme yapan Temyiz Mahkemesi, Azem Hajdari dosyasının ilk derece mahkemesinde en baştan yargıla ma yapılmasına karar vererek, verilmiş hükmü bozup davayı yeniden açmış oldu. Karar üzerine Haxhia'nın avukatı, ellerindeki yeni bulgularla müvekkilinin masum olduğunu kanıtlayacaklarını ve çağrılacak tanık listesinin başında Sali Berisha olduğunu ifade etti, ayrıca soruşturma dosyasında olan örneğin eski İçişleri Bakanı Perikli Teta'nın günlüğü gibi kanıtların ilk mahkeme tarafından dava dosyasından çıkarıldığını da ekledi. Anısı upright=0.55|küçükresim|sol|Azem Hajdari'nin Tiran'daki mezarı. upright=1|küçükresim|sağ|Azem Hajdari'nin anısına adanan Tiran'daki anıt. Hajdari'nin ölümünden 20 gün sonra sonra 2 Ekim 1998 tarihinde Tiran fahri vatandaşlığına layık görüldü ve ölümünün 10. yılı anısına 10 Eylül 2008'de Cumhurbaşkanı Bamir Topi tarafından nişanıyla onurlandırıldı. Yine ölümünün 10. yılı anısına, suikastın gerçekleştiği yere Hajdari ve Besim Çera'yı onurlandıran bir anıtın açılışı, Meclis Başkanı Jozefina Topalli tarafından gerçekleştirildi. Yönetmenliğini Saimir Kumbaro'nun yaptığı adlı 2008 yapımı bir belgesel gerçekleştirildi. Ölümünün 10. yıldönümünden iki gün önce 10 Eylül 2008'de gerçekleştirilen belgesel filmin galasına, bir konuşma yapan Başbakan Sali Berisha'nın aralarında bulunduğu devletin önde gelenleri de katıldı. Belgeselde Hajdari'nin siyasi faaliyetleri ve suikastıyla ilgili konular yer alır. Azem Hajdari, doğumunun 50. yıldönümünde farklı etkinliklerle anıldı ve Cumhurbaşkanı Bujar Nishani, Meclis Başkanı Jozefina Topalli ve Başbakan Sali Berisha'nın katılımıyla yapılan törende Cumhurbaşkanı Nishani, 12 Eylül 1998'de öldürülen Hajdari'yi ülkedeki en prestijli ödüllerden olan Ulusal Bayrak nişanıyla onurlandırdı ve nişanı, Haydari'nin eşi Fatmira Haydari'ye takdim etti. Verilen ödüller Tiran fahri vatandaşlığı Arnavutluk (1998) (Ardından birçok şehir ve belediye de fahri vatandaşlık vermiştir.) "Ulusal Onur" nişanı, Arnavutluk (2002) Prizren Ligi altın madalyası, Kosova (2003) nişanı, Arnavutluk (2007) "Ulusal Bayrak" nişanı, Arnavutluk (2013) Ayrıca bakınız Arnavutluk tarihi Kaynakça Konuyla ilgili yayınlar Dış bağlantı Kategori:1963 doğumlular Kategori:1998 yılında ölenler Kategori:Arnavut antikomünistler Kategori:Arnavut Müslümanlar Kategori:Arnavutluk Meclisi üyeleri Kategori:Arnavutluk'ta ateşli silahtan ölenler Kategori:Tiran Üniversitesinde öğrenim görenler Kategori:Suikast sonucu ölen Arnavutlar

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Azem Hajdari

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi