Baltalı, Çıldır

[bullvar_katip]

Baltalı, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür. Tarihçe Baltalı köyünün eski adı Tataleti'dir. Tataleti (ტატალეთი), beyaz hindiba anlamındaki Megrelce "tatali" (ტატალი) kelimesinden türemiştir ve bu bitkinin bolca yetiştiği yeri ifade eder. Bu yer adı Türkçeye Tatalet olarak girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Tatalet (تاتالیت / طاطالیت) olarak geçer. Tataleti köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Cavaheti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin tanımladığı köyün merkezindeki Tataleti Kilisesi ile eski bir yerleşimdeki kilise bu dönemden kalmıştır. Tataleti köyü 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan’na adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Ahalkalak livasının Niyaliskur nahiyesine bağlı bir köydü. Köyün nüfusu 7 Hristiyan haneden oluşuyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar ve keten tohumu tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Tataleti köyü, uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Tatolet (Татолетъ) şeklinde kaydettiği köy, Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Tzkarostavi nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Tataleti'nin nüfusu, 121'i kadın ve 111'i erkek olmak üzere, 27 hanede yaşayan 232 kişiden oluşuyordu. Köyünün nüfusu Türk olarak kaydedilmiştir. Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896’da 315 kişiye, 1906’da da 385 kişiye ulaşmıştır. Rus idaresi sırasında 1902 yılında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, Ampuri kuzeyinde yer alan Tataleti, Tataleti Deresi kıyısında yer alan bir yerleşmedir. Eskiden Rus-Osmanlı sınırında yer alan köyde iki kilise vardı. Tataleti köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Tataleti köyünü de kapsayan Ardahan bölgesi Türkiye'ye bırakıldı. Tataleti köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Tatalet (طاطالیت) adıyla Kars vilayetinin Çıldır kazasının Kurt Kala nahiyesine bağlıydı. 1940 genel nüfus sayımında köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 414 kişiden oluşuyordu. Tataleti veya Tatalet Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Baltalı olarak değiştirilmiştir. Baltalı köyünün nüfusu 1965 yılında 611 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 181 kişi okuma yazma biliyordu. Tataleti’de iki kilise ile bir kalenin varlığı bilinmektedir. Bu iki köy kilisesinden biri 14-15. yüzyılda inşa edilmiştir. Köyün kuzey kesiminde, Gürcistan-Türkiye sınırına yakın bir yerde bulunan bu tek nefli yapı günümüzde büyük ölçüde ayaktadır. Köyün merkezinde bulunan Tataleti Kilisesi de tek nefli bir yapıdır. Tarihi bilinmeyen bu kiliseden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır. Gürcü mimarisi üzerine çalışmalarıyla tanınan Fahriye Bayram bu iki kiliseyi Ardahan’daki tek nefli kiliseler arasında sayar. Tataleti Kalesi ise, köyün merkezinin 600 metre güneydoğusunda bulunmaktadır. Yığma taş usulüyle inşa edilmiş olan dikdörtgen planlı (90 × 45 m) kale, güçlü surlara sahip olmasıyla dikkat çekicidir. Coğrafya Baltalı köyü, Ardahan il merkezine 92km, Çıldır ilçe merkezine 50km uzaklıktadır.. Nüfus Kaynakça Dış bağlantılar Kategori:Çıldır belde ve köyleri