Barış Derneği Davası

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Barış Derneği Davası veya Barış Davası, 12 Eylül Darbesi'nden sonra 17 Mayıs 1982'de Barış Derneği'ne karşı açılan dava. Hakkında Barış Derneği Davası, darbe ve ardından gelen sıkıyönetim döneminin önemli davalarından biri olarak bilinir. Uzun yargılamaların sonunda çeşitli mahkûmiyetleri beraberinde getirdi. Dava iki kez Askerî Yargıtay'a gidip gelerek sonunda beraatlerle sonuçlandı. Dava, Türkiye ve dünya kamuoyu tarafından izlendi ve "barışın yargılanması" olarak da anıldı. Dava sanıkları, davanın sürdüğü 1984 yılında Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterildi. Dava, 1991 yılında günümüzde mülga olan 1926 tarihli Türk Ceza Kanunu'nun 141 ve 142. maddelerinin kaldırılmasına bağlı düşmesiyle sonlanmıştır. Arka plan 12 Eylül Darbesi sonrası Sıkıyönetim mahkemelerince 23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu ve haklarında davalar açıldı. Bu derneklerden biri de 1977'de Mahmut Dikerdem'in öncülüğünde kurulan Barış Derneği oldu. İlk olarak dernek hakkında bir soruşturma açıldı. Dernek hakkındaki soruşturma, 12 Ekim 1980'de İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı'nın verdiği emir ile başladı. Soruşturma gerekçesi olarak derneğin bir bültenindeki yazılar gösterilmiştir. Ancak soruşturma devam ederken, kapsamı genişletildi ve derneğin kuruluşundan itibaren soruşturulmasına karar verildi. Bu kapsamda, derneğin soruşturma tarihine kadar görev yapan yönetici kadrosunun tamamının ifadesi alındı. Soruşturma genişletilmiş kapsamda devam ederken İstanbul Sıkıyönetim Savcılığı 30 Aralık 1980'de ve 22 Ekim 1981'de İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi'ne başvurarak iki kez tutuklama isteğinde bulundu. Bu talep üzerine mahkeme yaptığı incelemede herhangi bir suç unsuruna rastlamaması nedeniyle savcılığın talebini reddetti. Talebin reddilmesi üzerine savcılık, Prof. Dr. Kayıhan İçel, Prof. Dr. Erol Cihan ve asistan Şükrü Alpaslan'dan oluşan bilirkişi heyetine başvurarak inceleme talep etti. Bu inceleme sonrası hazırlanan raporda derneğin suç oluşturacak faaliyetlerde bulunduğu yazıyordu. Bu rapor üzerine İstanbul 2 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi'ne başvuran savcılığın talebi kabul edildi ve 23 Şubat 1982 tarihinde dernek yöneticilerinin tutuklanmasına karar verildi. Bu kararın ardından dernek başkanı Mahmut Dikerdem, İstanbul Barosu başkanı Orhan Adli Apaydın, Türk Tabipleri Birliği başkanı Erdal Atabek ile birlikte 44 kişi gece yarısı yapılan operasyon ile evlerinden alınarak cezaevine gönderildi. Gerçekleştirilen soruşturma sonrası cezaevine gönderilen 44 kişiden 25'i tutuklanırken geri kalanları tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakıldı. İstanbul Sıkıyönetim Savcılığı, iddianameyi hazırlayarak mahkemeye sundu. İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi, iddianameyi kabul ederek 1926 tarihli Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 141 ve 142. maddeleri uyarınca 17 Mayıs 1982'de Türkiye Barış Derneği davasını açtı. Dava süreci 17 Mayıs 1982'de başlayan ve 1,5 yıl devam eden davada, yargılanan 27 sanığın sorgularının tamamlanması 6 ay sürdü. Bu süreç içerisinde sanık avukatları birçok kez mahkemenin tutumunu eleştirerek protesto ettiler. Bu protestolar arasında avukatların iki defa reddi hakim talebi mahkemece geri çevrildi. 14 Kasım 1983'e kadar süren davanın birinci bölümünün kararında tüm sanıklar için mahkûmiyet kararı verildi. Verilen bu kararı Askerî Yargıtay 3. Dairesi bozdu. Bunun üzerine yeniden başlayan yargılama sürecinde verilen karar bir öncekiyle aynı oldu. Verilen bu ikinci kararı da Askerî Yargıtay eksik inceleme yapıldığı gerekçesiyle bozdu. Bu yargılamanın devam ettiği süreçte, Barış Derneği'ne ikinci bir dava açıldı. Bu davada sanık olarak yargılananlar ise ilk davadaki avukatların bir kısmı ile Tarık Akan, Genco Erkal gibi isimlerden oluşmaktaydı. 736 sayfalık ilk dava kararları ancak Mart 1984'te resmi olarak açıklanmıştır. 18 Mart 1986'da iki dava birleştirilerek tek dava haline getirildi. Dava sürerken, 17 Şubat 1986'da Reha İsvan, Aykut Göker, Tahsin Usluoğlu gibi isimlerin de aralarında olduğu altı kişi tahliye edilirken, 10 Mart 1986'da da Erdal Atabek ve Ali Sirmen'in aralarında olduğu altı kişi tahliye edildi. Dava sürerken, 1 Mart 1986'da İstanbul Barosu başkanı Orhan Adli Apaydın, 20 Haziran 1986'da da CHP milletvekili İsmail Hakkı Öztorun hayatını kaybetti. 21 Nisan 1991 yılına kadar birçok sanığın beraati ile devam eden dava, aynı yıl 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu ile TCK'nin 141 ve 142. maddelerinin kaldırılmasıyla düştü ve tutuklu sanıkların suçsuz bulunup beraat edilmesi ile de dava sonlandı Yargılananlar Dernek başkanı Mahmut Dikerdem, öğretmen ve yazar Reha İsvan, hukukçu ve yazar Orhan Adli Apaydın, tıp doktoru ve yazar Erdal Atabek, mühendis Aykut Göker, TÜMDER genel başkan yardımcısı Tahsin Usluoğlu, ODTÜ öğretim üyesi Haluk Tosun, öğretmen ve yazar Şefik Asan, TMMOB ve Elektrik Mühendisleri Odası üyesi Aybars Ungan, sanatçı Ali Taygun, yazar Uğur Kökden, psikiyatrist Metin Özek, gazeteci Niyazi Dalyancı, yazar Ataol Behramoğlu, hukukçu ve yazar Ali Sirmen, siyaset bilimci ve Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü öğretim üyesi Gencay Şaylan, Elektrik Mühendisleri Odası üyesi Ergun Elgin, ressam ve heykeltıraş Orhan Taylan, yazar Hüseyin Baş, CHP eski milletvekili Nedim Tarhan, CHP eski milletvekili Mustafa Gazalcı, CHP eski milletvekili İsmail Hakkı Öztorun, bağımsız eski milletvekili Nurettin Yılmaz, CHP eski milletvekili Kemal Anadol ve Marmara Üniversitesi işletme profesörü ve dekan Melih Tümer. Etkileri Avrupa Ekonomik Topluluğu 12 Eylül Darbesi'nin ardından Türkiye'ye karşı çeşitli tavırlar almıştır. Milli Güvenlik Konseyi'nin tüm siyasi partileri kapatma, DİSK’in 52 yöneticisi için idam istemi ve Barış Derneği davası kararları sonrasında toplanan Avrupa Parlamentosu (AP) 22 Ocak 1982’de aldığı bir kararla Türkiye-AB Karma Parlamento Komisyonu'nun AP kanadının iptal edildiğini açıklamıştır. İlgili belgesel Barış Derneği Davası - TVNET, 2003 Konuyla ilgili yayınlar Barış Zinciri/Türkiye Barış Derneği Davası - Mustafa Gazalcı (Bilgi Yayınevi) - ISBN 9789752205178 Türkiye Barış Derneği Davası Sorgular-Savunmalar Cilt 1-2 - Bilim ve Sanat Yayınları Turkey: Trial of Members of Turkish Peace Association, Reports of Release of Huseyin Yildirim, (International Secretariat, Amnesty International, 1982) Turkey: Peace on Trial (İngilizce) - Jean Furtado, European Nuclear Disarmament and the Merlin Press, 1983, ISBN 0850362970 Uzun Gecenin Tutsakları - Barış Derneği Cezaevi Günlüğü, Uğur Kökden, Yapı Kredi Yayınları, 2003, ISBN 9750802810 Kaynakça Kategori:12 Eylül Darbesi Kategori:Türkiye'deki davalar Kategori:1980'lerde hukuk Kategori:1980'lerde Türkiye

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Barış Derneği Davası

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi