Bathonea

[bullvar_katip]

Bathonea, İstanbul'un batısında Küçükçekmece Göl Havzasında Avcılar Firuzköy Yarımadasında sürdürülen araştırma ve kazılar ile ortaya çıkarılmakta olan Antik Liman yerleşmesidir. 2007 yılında başlayan araştırmalar Prof. Dr. Şengül Aydıngün başkanlığında, Doç. Dr. Haldun Aydıngün, Prof. Dr. Çağlar Yalçıner, Prof. Dr. Şükrü Ersoy, Prof. Volker Heyd, Doç. Dr. Hakan Öniz, Doç. Dr. Emre Güldoğan gibi bilim insanları ve Avcılar Belediyesinden Seçil Yalçınkaya, Ali Tuncay Gürpınarlı, Hüseyin Aydos, Yavuz Çengel gibi bürokrat ve araştırmacılarla yürütülmüştür. ilk yıllardaki araştırmalarda bölgenin kara ve denizdeki arkeolojik sınırları ile kültürel dönemleri tespit edilmiştir. Ardından Prof. Dr. Mustafa Hamdi Sayar, Prof. Dr. Oğuz Tekin, Dr. Ümran Yüğrük Planken, Kees Planken, Asuman Yeşilırmak, Dr. Metin Albukrek, Ali Hakan Eğilmez, Dr. Emre Kuruçayırlı, Gülşen Küçükali , Ahmet Arslandoğmuş, Cafer Tayyar Emre, Aynur Ocak Gündoğan vd. gibi eski çağ tarihçisi, numizmat, prehistoryen, arkeolog, sanat tarihçisi, mimar, yerbilimci, speleolog, su altı araştırmacısı, ressam ve pek çok diğer dallardan multi disipliner bilim insanının katılımıyla çalışmalar hız kazanmıştır. ilk yıllardaki çalışmalarda Firuzköy Yarımadası üzerinde tarihöncesi döneme ait pek çok taş alet ele geçmiştir. Yarımadanın 2 km kuzeyinde yer alan Yarımburgaz Mağarasının prehistorik yerleşimcilerinin avlanma ve kamp yeri olduğu düşünülmüştür. Ayrıca PPNB Neolitik ve Seramikli Neolitik dönemlere ait çakmak taşı aletler ile seramik parçalarının varlığı nedeniyle bölge, İstanbul çevresindeki ilk tarımsal faaliyetlerin başladığı yer olarak önem kazanmıştır. 2009 yılından itibaren başlayan Kazıların 2013 yılı çalışmalarında Erken Tunç , Orta Tunç ve Erken Demir Çağına tarihlenen seramik, alet ve figürinler İstanbul'un bu döneme ait kronolojik boşluğunu doldurmaktadır. Küçük bir alanda Hitit, Miken ve Kıbrıs seramikleri, figürinler ile kalay gibi dönemin önemli ticari ham maddesinin ele geçmiş olması, Tunç Çağlarından itibaren bölgenin stratejik ve ticari önemini kanıtlamıştır. Antik Yunan Kolonizasyonu döneminde Marmara Denizinin bir koyu olarak Küçükçekmece kıyılarında ilk liman yapılarının inşasına başlanıldığı anlaşılmıştır. Firuzköy Yarımadasının güneyine yapay bir liman üçgeni oluşturulduğu çalışmalarda tespit edilmiştir. Bu alanda iskele, rıhtım kurulmuş ve bir antik fener inşa edilmiştir. Fener kalıntısı Doç. Dr. Hakan Öniz tarafından yapılan sualtı çalışmalarında tespit edilmiştir. Ayrıca Lagün gölü içinde pek çok demir çapanın tespit edilmiş olması antik çağ gemilerinin batıklarına işaret etmektedir. Antik Yunan döneminde bölgenin kuzeyden göle boşalan Bathynias nehrinden ismini alan Bathonea olduğu düşünülmektedir. Bu isimde bölgede bir Phyle'nin varlığından İstanbul Üniversitesi Profesörleri Semavi Eyice, Zafer Taşlıklıoğlu ve Arif Müfid Mansel bazı Helenistik yazıtlara dayanarak söz etmişlerdir. Kazılara başlanılırken bölgenin en eski ismi olarak geçen "Bathonea" adı Kültür ve Turizm Bakanlığına önerilmiştir. Bakanlık Bakanlar Kurulu Kararında Kazının adını "Bathonea Antik Kenti" olarak Tescillemiştir. Ancak, kazı ekibi burasının Helenistik Byzantion Kent Devletinin bir Liman Phyle'si (İlçe/Mahallesi) olarak tanımlamaktadır. Oğuz Tekin, Bathonea adının yer adı olmayıp bir gruba ait olduğunu iddia etmektedir. Antik Yunan döneminden sonra Roma hakimiyetine giren bölgenin özellikle İstanbul'un Romanın başkenti olarak tercih edilmesiyle İmparator Konstantin ve ardılları tarafından büyük bir imar faaliyetine girdiği anıtsal yapılardan anlaşılmaktadır. Limanların yanı sıra liman yolları, depolama yapıları, tekne inşaat yerleri, gümrük binası, meydanlar, erken dönem dini yapılar, kiiseler, havuzlar, sarnıçlar yer altı yapıları, nosokomeion- hastane/manastır/saray? kompleksi gibi bazilikal tipte yapılarla donatıldığı görülmektedir. Aziz Theodore adına yapıldığı düşünülen bir Martyrion (Aziz mertebesine yükseltilen kişiler adına yaptırılan mezar anıtı- Şehitlik) kazılarda son yıllarda ortaya çıkarılan önemli yapılardır. Bazilikal yapının içinden çıkan binlerce ilaç şişesi, ilaç yapımına dair havanlar, havan elleri, süzgeçler, tıp aletleri bölgede bir ilaç üretim merkezinin varlığını da kanıtlamaktadır. Geç Antik Çağ yazarları Daphnesion adında Rhegion yakınlarında bir antik ilaç merkezinden söz etmektedir. Bölgenin 5. yüzyıldan sonraki adının Daphnesion ya da Rhegion olarak kullanıldığı sanılmaktadır. Yerleşme bir kaç kez depremlerle yıkılmış, saldırlarla yanmış ve tekrar tekrar ayağa kalkmıştır. 6. ve 11. yüzyıllarda yaşanan depremlerle temellerine kadar yıkılan liman yerleşmesindeki faaliyetlerde bu olaylara bağlı olarak zayıflamış ya da kesintiye uğramıştır. Constantinopolis/ İstanbul'un 626'daki Avar ve 669-674 Arap (Emevi) Muaviye saldırılarına dair ilk arkeolojik kanıtlarda Bathonea kazılarıyla kanıtlanmıştır 9. Yüzyıl ile 11. Yüzyıllar arasında Viikinglerin Bizans yönetimince gecici konaklama yeri olarak izin verdiği liman olduğuna dair bulgular çoğalmaktadır. 12.-13. yüzyılda deniz ticaretinin tamamen bittiği anlaşılmaktadır. Haçlı dönemine ait bazı seramikler ve sikkeler ele geçmiştir. Osmanlı Hükümdarı II. Murad'ın 1444 tarihli sikkesi Küçük Liman çevresinde ele geçmiştir. Ancak bölge uzun bir süre kullanılmamıştır. Osmanlı Haritalarında Sultan arazisi olarak görülmekte olan arazinin Sultanlar tarafından avlak yeri olarak kullanıldığı ve günümüzdeki Avcılar adının buradan geldiği sanılmaktadır. 18. yüzyıldan sonra Osmanlı çiftliği olarak Balkanlardan gelen bir aile tarafından eski yapıların kalıntıları kullanılarak yeniden yaşama döndüğü görülmektedir. 1970'lerde çiftlik hayatı son bulmuştur. 1o km uzunluğunda, en geniş yeri 6 km ve en dar kısmının 1,3 km olan Küçükçekmece Gölü/lagününün tüm kıyılarının antik kalıntılarla dolu olduğu yapılan araştırmalarda ortaya çıkmıştır. Küçükçekmece geçmişte Marmara denizinin bir koyuyken lodos ve poyraz rüzgârlarıyla koyun ağzı önünde bir kıyı kordonu oluşmuştur. Giderek daralan koyun ağzında kalan küçük açıklıkta deniz bağlantısını sağlayan ve günümüzde Menekşe olarak bilinen kanal meydana gelmiştir. Geçmişte Myrmex adıyla anılmakta olan bu kanalın büyük teknelerin geçişine uygun olmamasıyla zamanla denizcilik faaliyetlerinin sonuna gelinmiştir.Kazılarda ele geçen amphoralar tüm Akdeniz, Ege ve Karadeniz ile deniz yoluyla bağlantılı ticaretin varlığını kanıtlamaktadır. Kazının başkan yardımcıları Dr. Şeniz Atik, Doç. Dr. Ülkü Kara, Drt. Ayberk Enez tarafından yürütülmektedir. Son yıllardaki Bilim heyeti üyeleri arasında Prof. Dr. Blazej Stanislawski, Dr. Alkiviadis Ginalis, Dr. Paolo Maranzana, Dr. Brandon Mcdonald, Oğuz Cebeci, Mehmet Aslan, Erhan Bozan, yer almaktadır. Günümüzde Küçükçekmece ilçesi sınırlarında kalan ve gölün girişinde tepedeki kalıntılar ise 1940'lı yıllarda Arkeoloji Müzesi başkanlığında A.M. Mansel tarafından yapılan kazılarda Region kasabası olarak tanımlanmıştır. Görünür durumda olan bu yerleşim, aslında İsviçreli ilk kez arkeolog Ernest Mamboury tarafından 1930 yılında Rhegion kasabası olarak tanımlanmış ve kapsamlı bir şekilde incelemiştir.. Gölün çevresinde yer alan Avcılar'daki Helenistik Bathonea ve Küçükçekmece sınırlarındaki Romanın Rhgeion'u aslında günümüzdeki fiziki birlikteliğe rağmen idari bölünme gibi düşünmek gerekmektedir. Bathonea'nın keşfi 2008 ve 2009 yıllarında Türkiye'de ve Dünya'da yılın en büyük keşifleri listelerinde yer almıştırhttps://archive.archaeology.org/1001/topten/. www.bathonea.org www.bathonea.com/yayınlar Bathonea Kazı Projesi http://bathonea.org/ Kaynakça Kategori:Arkeoloji taslakları