Belarus-Rusya ilişkileri

[bullvar_katip]

[[Dosya:В_Минске_состоялась_встреча_Министра_обороны_России_с_Президентом_Белоруссии_01.jpg|küçükresim| Rusya bayrağı (solda) ve Belarus bayrağı (sağda) birlikte dalgalanıyor.]] Belarus-Rusya ilişkileri, Belarus ve Rusya arasındaki ikili ilişkileri ifade eder. İki ülke bir kara sınırını paylaşıyor ve uluslarüstü Birlik Devletini oluşturuyor. İki ülke arasında ikili anlaşmalar imzalandı. Rusya, Belarus'un en büyük ve en önemli ekonomik ve siyasi ortağıdır. Her ikisi de Bağımsız Devletler Topluluğu, Avrasya Gümrük Birliği, Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü ve Birleşmiş Milletler dahil olmak üzere çeşitli uluslararası kuruluşların üyesidir. Tarih 1990'ların başı Sovyetler Birliği çöktükten sonra, yeni kurulan Rus devleti, 8 Aralık 1991'de bölgesel bir örgüt olan Bağımsız Devletler Topluluğu'nu (BDT) kurarak Sovyet sonrası alan üzerinde kontrolü sürdürmeye çalıştı. Ancak Belarus, BDT'deki diğer cumhuriyetler gibi, o zamanlar Batı ile olan bağlarını ve ekonomisini istikrara kavuşturmaya çalışan Rusya'dan uzaklaşmaya başladı. 90'ların başında Rusya, Belarus gibi yakın yurtdışı bir devlete dahil olmasının Batı ile kurmaya çalıştığı ilişkileri riske atacağından endişeliydi. Ancak NATO doğuya doğru genişlemeye başlayınca Rusya kendini zor bir durumda buldu. Bir yandan, bir zamanlar kontrol ettiği büyük jeopolitik bloğun dağılmasıyla karşı karşıyaydı. Öte yandan, Batı'nın eski imparatorluğunun parçalarını toplayarak onu Avrupa çevresinden izole etmeye çalıştığını hissetti. Bu durum, Belarus ile iyi ilişkilerin öneminin artmasına neden oldu. 1990'ların ortalarından sonuna 1990'ların ortalarında ve özellikle Aleksander Lukaşenko'nun Temmuz 1994'te iktidara gelmesiyle Belarus, Rusya ile entegrasyon için ideal bir aday gibi görünüyordu. Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Şubat 1995'te Belarus ile Dostluk, İyi Komşuluk ve İşbirliği Antlaşması'nı imzaladıktan sonra, "iki ulusun yüzyıllar boyunca ortak bir tarihi deneyimi paylaştığını" söyledi. Bunun, "iki ülkemizin daha derin entegrasyonuna ilişkin anlaşmanın ve diğer belgelerin imzalanması için temel oluşturduğunu" ilan etti. Entegrasyon süreci 2 Nisan 1996'da başlatıldı ve tam bir yıl sonra Belarus ve Rusya Birliği kuruldu. Bu sürecin doruk noktası, 8 Aralık 1999'da RF ile Belarus arasında bir Birlik Devleti'nin kurulmasıydı. Belarus ve Rusya arasında, Aralık 1998'de, istihdam, tıbbi bakım ve eğitime erişimi kapsayan Vatandaşların Eşit Haklarına İlişkin Anlaşma imzalandı. 2000'ler Vladimir Putin göreve geldikten sonra Belarus ile ilişkilerin durumundan duyduğu derin memnuniyetsizliği dile getirdi ve 1999 anlaşmasını eleştirdi, belirlediği politika bu anlaşmaya gerçek bir içerik koymaktı. Önerisi, ya Belarus'un Rusya Federasyonu'na katılacağı ya da Avrupa Birliği'ne benzer bir birlik kuracağı anlamına gelen bir federasyon modelinde birleşmeye devam etmekti. Ancak Belarus reddetti ve statüko devam etti. Buna rağmen, uluslararası gelişmeler nedeniyle Belarus'un stratejik değeri Rusya için artmaya devam ediyor gibi görünüyordu. Bu faaliyetler arasında ABD'nin 2001'deki 11 Eylül saldırılarından bu yana Sovyet sonrası alanda yaptığı askeri faaliyetler, doğu Avrupa devletlerinin batıya kayması, NATO'nun füze savunma sistemini Polonya veya Çek Cumhuriyeti'ne yerleştirme planları, renkli devrimlerin tüm yükselişi ve daha fazlası yer aldı. Sonuç olarak, siyasi ve ekonomik entegrasyondaki aksaklıklara rağmen, iki devlet arasındaki askeri entegrasyon süreçleri devam etti. Rusya, Belarus ile tam entegrasyonun maliyetli olacağını anlayınca dış politikasını daha pragmatik bir yöne kaydırdı. Bu politikada iki ana hedef ayırt edilebilirdi. Birincisi, Belarus'un ekonomisine yüklediği ekonomik yükü azaltmak, ikincisi ise Belarus'taki enerji transit altyapısını devralmaktı. Bu iki hedef, iki ülke arasındaki çatışmaların ve gaz savaşlarının çoğunu etkilemiştir. 2010'lar ve Rus-Ukrayna Savaşı 2014'ten bu yana, ülkede yıllarca Rus nüfuzunu kucaklayan Lukaşenko, Rus-Ukrayna Savaşı'nın başlamasından sonra Belarus kimliğinin yeniden canlandırılması için baskı yaptı: Rusya'nın Kırım'ı ilhakı ve Doğu Ukrayna'ya askeri müdahale üzerine. İlk kez Belarusça (çoğu insanın kullandığı Rusça yerine) bir konuşma yaptı ve “Biz Rus değiliz, biz Belarusluyuz” dedi ve daha sonra Belarusça kullanımını teşvik etti. Ticari anlaşmazlıklar, sınır anlaşmazlığı ve muhalif seslere karşı çok rahat bir resmi tutum, Rusya ile uzun süredir devam eden sıcak ilişkilerin zayıflamasının birer parçası. 14 Eylül 2017'de Belarus ve Rusya ilişkileri, her ikisinin de askeri tatbikatlar yapmasıyla normale döndü. 1995'te Rusya'nın Belarus ile olan sınırı yıkıldı. Ancak, 2014 yılında sınır Belarus tarafından restore edildi. Buna karşılık, Rusya Şubat 2017'de Smolensk bölgesi adına bir sınır bölgesi oluşturdu. 2019'da Lukaşenko, Soçi'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ikili görüşmelerde bulundu ve iki ülkenin "yarın birleşebileceğini, sorun olmadığını" ilan etti. Yıllarca Putin tarafından desteklenen bu fikrin, gözlemciler Putin'in 2024'ten sonra iktidarda kalması için potansiyel bir planı olarak nitelendirdi. Ancak siyaset bilimci Mikhail Vinogradov, "Lukaşenko, Putin'in önünde zayıf görünmeye çalışırken halka sert davranacak" dedi ve Carnegie Moskova Merkezi'nden Artyom Shraibman, "Moskova büyük olasılıkla Belaruslular arasında kendi tabanını bulamayacak." dedi. 2020'ler: Gergin ilişki ve uzlaşma Belarus ve Rusya, Sovyetler Birliği'ne üye devletlerdi. Rusya, tarihsel olarak Belarus'u her zaman Rus toprağı olarak görmüştür. Slav dillerinde tercüme edilen "Belaruslu", "Beyaz Rus halkı " anlamına gelir. 24 Ocak 2020'de Belarus Devlet Başkanı Alyaksandr Lukaşenko, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i Belarus'u Rusya'nın bir parçası yapmaya çalışmakla açıkça suçlamasıyla Belarus ve Rusya arasındaki yeni gerilimlerin belirtilerini gösterdi. Bu açıklama, Rusya'nın Belarus için ekonomik sübvansiyonları kesmesine yol açtı. Temmuz 2020'de Belarus ve Rusya arasındaki ilişki, Minsk'te 33 Rus askerinin tutuklanmasının ardından "gergin" olarak nitelendirildi. Lukaşenko daha sonra Rusya'yı, 9 Ağustos'ta yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde ülkeyi istikrarsızlaştırmak amacıyla Wagner Grubu olarak bilinen özel bir Rus askeri firmasından 200 savaşçıyı Belarus'a gönderme girişimini örtbas etmeye çalışmakla suçladı. 5 Ağustos 2020'de Rusya'nın güvenlik şefi Dmitri Medvedev, Belarus'u anlaşmalı askerleri serbest bırakması konusunda uyardı. Lukaşenko ayrıca Rusya'nın yaklaşmakta olan seçimleri etkilemek için Wagner Grubu'nu kullanma girişimleri konusunda yalan söylediğini iddia etti. Başkanlık seçimi ve yeni protestoların patlak vermesinin ardından Lukaşenko Ağustos ayının sonunda Belarus'un Rusya ile 1 milyar dolarlık devlet borcunun yeniden finansmanını müzakere edeceğini belirtti. 14 Eylül'de Lukaşenko, Putin'in Beyaz Rusya'ya 1,5 milyar dolar kredi sözü verdiği Soçi'de Putin'i ziyaret etti. Şubat 2022'de Rus kuvvetlerinin Ukrayna'nın istilasının bir kısmını Belarus topraklarından gerçekleştirmesine izin verildi. Lukaşenko, Belarus birliklerinin gerekirse istilaya katılabileceğini belirtti. Belarus ayrıca Rusya'nın nükleer silahlarını Belarus topraklarına getirebileceğini belirtti. Ekonomik ilişkiler Rusya, Belarus'un dış ticaretinin yaklaşık %48'ini oluşturuyor. Belarus, Rusya ticaretinin yaklaşık %6'sını oluşturuyor. 2004'ten önce Gazprom, esas olarak iki ülke arasındaki siyasi entegrasyon süreci nedeniyle Belarus'a Rus yerel fiyatlarıyla gaz satıyordu. 2000'lerde ve 1990'ların sonlarında bu süreç aksamaya başladığında, Gazprom Belarus transit ağının kontrolünü ele alarak Rus gazının Belarus topraklarından güvenilir bir şekilde geçişini sağlamak istedi. Gazprom, Belarus şebeke operatörü Beltransgaz'ı satın almaya çalıştı, ancak fiyat konusundaki anlaşmazlıklar, Gazprom'un 1 Ocak 2004'te Belarus'a tedarikini durdurduğu 2004 Rusya-Belarus gaz anlaşmazlığına yol açtı. Haziran 2004'te yeni bir gaz sözleşmesi imzalandı ve ardından iki ülke arasındaki ilişkiler düzeldi. Ocak 2020'de Rusya, Belarus'a indirimli petrol satışını geçici olarak askıya aldı ve daha sonra bir uzlaşma müzakeresi yaptı. Belarus, buna karşılık olarak petrol ithalatını çeşitlendirdi ve Norveç, Azerbaycan, Suudi Arabistan ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerden petrol aldı. Lukaşenko, Rusya'yı Rusya ve Belarus'un nihai birleşmesini sağlamak için petrolü koz olarak kullanmakla suçladı. Diplomatik gerilim 2009 yılında iki ülke arasında ciddi bir diplomatik anlaşmazlık patlak verdi. Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, Rusya'yı, Belarus'un Abhazya ve Güney Osetya'yı tanıması şartıyla 500 milyon dolar kredi teklif etmekle suçladı, ancak Belarus'un pozisyonunun satılık olmadığını da sözlerine ekledi. Lukaşenko, Belarus vatandaşlarının iki bölgeye seyahat ederken Gürcistan yasalarına uyması gerektiğini ilan etti ve Dışişleri Bakanlığı tüm Belarus vatandaşlarının Gürcistan tarafındaki giriş noktalarını kullanması gerektiğini belirtti. Lukaşenko, Belarus'un Rusya yerine "mutluluğu gezegenin diğer bölgelerinde araması" gerektiğini açıkladı. İki ülke arasındaki yakın askeri işbirliği hakkında yorum yapan Lukaşenko, Belarus'un 10 milyonluk nüfusunu Rusya'nın Batı'ya karşı bir canlı kalkanı olarak nitelendirdi ve bu hizmetin "özgür olmadığını" söyledi. Temmuz 2009'da Rusya, yeni düzenlemelere uymadıklarını söyleyerek Belarus'tan tüm süt ithalatını yasakladığında sözde Süt Savaşı patlak verdi. Belarus, Rusya'yı yasağı siyasi amaçlarla kullanmakla suçlarken, Rusya yasağın siyasi olduğunu reddetti. Rusya kısa süre sonra yasağı kaldırdı ve Belarus, Rusya'ya süt ürünleri teslimatına yeniden başladı. Ancak Rusya, Belarus'un yılın başından beri kullandığı gaz tedariki için 231 milyon dolar borçlu olduğunu iddia ettiğinde yeni bir anlaşmazlık ortaya çıktı. Belarus, Rusya sınırına sınır ve gümrük kontrolü getirmekle tehdit etti ve Moskova'daki Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü görüşmelerine katılmayı reddetti. Bir röportajda, Başkan Lukaşenko Rusya ile diplomatik ilişkilerin gerekliliğini sorguladı, çünkü Rusya Belarus'u "abluka ediyor" dedi. 31 Mayıs 2012'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Avrupa Birliği'nin Belarus'a yönelik yaptırımlarını eleştirdi ve Putin ve Lukaşenko ortak bir açıklamada şunları söyledi:"Rusya ve Belarus, Birlik Devletinin iç işlerine müdahale girişimlerine karşı koyma çabalarını koordine edecek ve kısıtlayıcı tedbirler veya yaptırımlar getirerek baskı uygulayacak." Askeri işbirliği [[Dosya:В_Минске_состоялась_встреча_Министра_обороны_России_с_Президентом_Белоруссии_05.jpg|küçükresim| Aleksandr Lukaşenko, Sergey Şoygu ile birlikte.]] Rusya ve Belarus'un yakın askeri ilişkileri var ve çeşitli ortak askeri-bilimsel faaliyetlerde bulunuyorlar. Rusya ayrıca Belarus'ta, Rus Havacılık ve Uzay Savunma Kuvvetleri ve Vileyka VLF vericisi tarafından işletilen bir erken uyarı radarı olan Hantsavichy Radar İstasyonu'nu içeren birkaç askeri üs ve radar işletmektedir. 2014 Ukrayna krizinin bir sonucu olarak Rusya, Ukrayna ile olan savunma bağlarını Belarus ile değiştirmeye çalışıyor. 14 Eylül 2017'de Belarus ve Rusya ilişkileri, her ikisinin de askeri tatbikatlar yapmasıyla normale döndü. Yerleşik diplomatik misyonlar Belarus'un Moskova'da bir büyükelçiliği vardır. Ayrıca şu şehirlerde şubeleri var: Kaliningrad, Smolensk, St.Petersburg, Rostov-on-Don, Nizhny Novgorod, Kazan, Ufa, Yekaterinburg, Novosibirsk, Krasnoyarsk ve Habarovsk . Rusya'nın Minsk'te bir büyükelçiliği ve Brest'te bir başkonsolosluğu var. Ülke karşılaştırması Dış bağlantılar Belarus ve Rusya – Belarus Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Belarus – Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanlığı Belarus-Rusya ilişkilerinin Belarus Digest'teki güncel analizi Kaynakça Kategori:Belarus-Rusya ilişkileri