Beşağıl, Artvin

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Beşağıl, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Tarihçe Bugün Beşağıl adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Beşauli ya da Beşavul’dur. Gürcüce Beşauli / Beşavuli (ბეშაული / ბეშავული) biçiminde yazılan köyün adı, Türkçe kaynaklarda Beşaul (بثاول) ve Beşavul (بثاوول) biçiminde geçer. 93 Harbi’nde (1877-1878) Artvin bölgesini ele geçiren Ruslar da köyü Beşavul (Бешаул) adıyla kaydetmiştir. Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biri olan Beşauli’nin kuruluşuna dair bilgi yoktur. Köy sınırları içinde buranın tarihine ışık tutacak tarihsel kalıntılar ya da tarihi yapılar da tespit edilmemiştir. Bununla birlikte, bir Gürcü köyü olan Beşauli’nin, bulunduğu bölge itibarıyla erken Orta Çağda ve geç Orta Çağda Gürcü krallıkları ve prenslikleri sınırları içinde kaldığı bilinmektedir. Köy, 16. yüzyılın sonlarında, Gürcü atabegler devleti olan Samtshe-Saatabago topraklarını ele geçiren Osmanlı Devleti egemenliğine girdi ve Osmanlıların kurduğu Çıldır Eyaleti içinde yer aldı. Nitekim 1835 nüfus defterinde Beşavul, bu eyaletin Livane sancağına bağlı bir köydü. Livane sancağı ise, Berta ve Sinkot nahiyelerinden oluşuyordu. Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit ettiği 1835 yılında Beşauli köyünde 50 hanede 150 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Beşavul köyünün toplam nüfusunun 300 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Beşauli, 19. yüzyılın ikinci yarısında, Trabzon Vilayeti'nin Lazistan sancağına bağlı Livana kazası sınırları içinde yer alıyordu. Köyün nüfusu 51 hanede yaşayan 169 kişiden oluşuyordu. Osmanlı idaresi bu tarihlerde ve daha erken dönemde sadece erkek nüfusu tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Beşauli'de 338 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. Bu salnameye göre köyün başlıca geçim kaynağı tarımdı. Hayvancılık tarımın önemli kollarıdan biriydi. Köydeki hayvan varlığı olarak 10 eşek, 70 inek, 8 at, 34 keçi ve 100 koyun tespit edilmiştir. Beşauli, yaklaşık üç yüz yıl Osmanlı egemenliğinde altında kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan galip çıkan Ruslar ele geçirdi. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımına göre Beaşauli, Batum oblastında Artvin Okrugu'nun Artvin kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kaza içinde Beşauli nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) dört köyünden biriydi. Beşauli köyünde 59 hanede 402 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu tarihte hane başına ortalama 6,8 kişi düşmesi ailelerin görece kalabalık olduğunu göstermektedir. Buradan hareketle Osmanlı Devleti ile Rusya arasında üç yıllık (1879-1882) karşılıklı göçü öngören anlaşmaya rağmen köyden önemli bir göç olmadığı sonucuna varılabilir. 1907 yılına gelindiğinde köyün nüfusu artmış ve 456 kişiye ulaşmıştı. Bu nüfus sayımında da köyün nüfusunun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir. Nitekim Beşauli köyünde Satibe (სათიბე), Kaklevani (კაკლევანი), Somanisahlevi (სომანისახლევი), Sabaduri (საბადური), Kirianti (კირიანთი), Naplati ნაფლატი), Nabeğlavi (ნაბეღლავი), Kodziri (კოძირი) gibi Gürcüce yer adları günümüzde de kullanılmaktadır. Beşauli nahiyesi, Beaşuli köyünün dışında İrsa-Ahaldaba, Kvartshana ve Sinkoti köylerini kapsıyordu. Nahiyede bu tarihte, tamamı Gürücülerden oluşan 1.736 kişi yaşıyordu. Beşauli, I. Dünya Savaşı’nın sonunda Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden bir süre sonra bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü kuvvetleri çekilince, Artvin ile Ardahan bölgeleri fiilen Türkiye’ye katıldı. Sovyet Rusya ile Anakara Hükümeti arasında 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Beşauli'nin de içinde yer aldığı Artvin bölgesi Türkiye’ye bırakıldı. Beşavul veya Beşauli Türkçe olmadığı için 1925 yılında köyünn adı Beş Ağıl (بش آغیل) olarak değiştirildi. 1926 nüfus tahririne göre Beş Ağıl'da 75 hanede 206’i erkek ve 219’u kadın olmak üzere 425 kişi yaşıyordu. Köyün nüfusunun 1907 yılı seviyesinin altında kalması bu tarihten sonra Beşauli’nin bir miktar göçe sahne olduğu anlamına gelebilir. Hane başına düşen ortalama nüfusun 5,6 kişiye düşmüş olması, göç edenlerden kalan evlere köyü terk etmeyen ailelerin yerleştiği biçimde yorumlanabilir. Bugün de Gürcü nüfusunu barından Beşağıl köyünde, Ligani vadisindeki başka Gürcü köylerinde de var olan eski gelenekler varlığını korumaktadır. “Pate”, “Patma” ya da “Padiko” olarak bilinen teatral gösteriler, Beşağıl köyünde yaylacılık kapsamı içinde varlığını sürdürmektedir. Gürcüce yer ve bitki adları varlığını korumaktadır. Türkçenin etkisiyle biraz bozulmuş olsa da halkın günlük dilinde “kona” (კონა / demet), “tskaro” (წყარო / pınar), “çimuri” (ჭიმური / yağlı mısır ekmeği), “mohrakuli” (მოხრაკული / kavrulmuş), “sanahiro” (სანახირო / otlak), “samalavi” (სამალავი / saklanılacak yer, siper), “mtsvadi” (მწვადი / şiş, közde et), “soçi” (სოჭი / göknar) gibi kelimeler kullanılmaya devam etmektedir. Coğrafya ve ekonomi Beşağıl köyü, Artvin kentinin kuzeyinde, kente yaklaşık 20km uzaklıkta yer alır. Artvin-Borçka arasında, Çoruh Nehri’nin sol yakasındaki bir yerleşme olan köyün kuzeyinde Erenler, güneyinde Bakırköy bulunmaktadır. Beşağıl'a Artvin-Borçka yolundan sapan bir yolla ulaşılmaktadır. Ayrıca Sümbüllü-Bakırköy yol güzergahı üzerinden de gidilmektedir. Coğrafi olarak yüksek dağ tepeleri arasındaki bir vadide, ormanlarla kaplı dağların eteğinde yer alır. Arazi yapısı dik olmasına rağmen tarıma elverişlidir. Köy nemli ve yağmurlu bir iklime, bol suya sahiptir. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Büyük ve küçükbaş hayvancılık yapılır. Mısır, fasulye ve patates gibi ürünler yetiştirilir. Kiraz, üzüm, armut, elma, hıyar, biber ve domates, köyde yetişen meyve ve sebzelerin başında gelir. Peynir, tereyağı gibi süt ürünleri elde etmek için yazın yaylaya çıkma geleneği bugün de devam etmektedir. Beşağıl erikten yapılan, “çançur” olarak adlandırılan ve köydeki şenliklerde tüketilen rakısıyla da ünlüdür. Köyde uzun süre bakır fabrikasının faaliyet göstermesi ve fabrika bölgesinde hastane hizmetlerinin verilmesi Beşağıl’ı çevre köylerine kıyasla daha dışa açık bir köy haline getirmiştir. Nüfus Kaynakça Dış bağlantılar Kategori:Artvin tarihi Kategori:Tao-Klarceti Kategori:Artvin merkez belde ve köyleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Beşağıl, Artvin

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi