Beşinci nesil jet avcı uçağı

[bullvar_katip]

[[Dosya:Aircraft Combat Archer (2565196807).jpg|küçükresim|ABD Hava Kuvvetlerine ait bir F-22 Raptor AIM-120 AMRAAM füzesi fırlatırken.]] [[Dosya:Sukhoi T-50 Maksimov.jpg|küçükresim|A Suhoy SU-57 (PAK FA) test uşuşunda]] Beşinci nesil jet avcı uçağı, 21. yüzyılın ilk yarısında geliştirilen ve gelişmiş aviyonik özelliklere sahip olan jet avcı uçağıdır. 2021 itibarıyla bunlar hizmetteki en gelişmiş savaş uçaklarıdır. Beşinci nesil jet avcı uçaklarının karakteristik özellikleri net olarak belirlenmemiştir ve her beşinci nesil türünün hepsine sahip olması beklenmese de, genellikle düşük radar iz düşümü, tüm silahlarının gizlenebilir olması, yüksek performanslı ve yüksek manevra kabiliyetine ve gelişmiş teknolojik altyapıya sahip olmaları gibi başlıca özellikler mevcuttur. Aralık 2020 itibarıyla, savaşa hazır beşinci nesil jet avcı uçakları, Aralık 2005'te Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri (USAF)'nde hizmete giren Lockheed Martin F-22 Raptor; Temmuz 2015'te USAF'ta hizmete giren Lockheed Martin F-35 Lightning II; Eylül 2017'de Çin Halk Kurtuluş Ordusu Hava Kuvvetleri (PLAAF)'nde hizmete giren Chengdu J-20, ve 25 Aralık 2020'de Rus Hava Kuvvetleri'nde hizmete giren Suhoy Su-57'dir. Shenyang J-31, 2017'de revize edilmiş 3.0 versiyonunun uçuş testine sahiptir. Mitsubishi X-2 Shinshin, HAL AMCA, Türk Hava Kuvvetleri'nde 2028 de hizmete girmesi planlanan TUSAŞ TF-X, Kahhir 313 ve Pakistan'ın Azm Projesi gelişimin erken aşamasındadır. Özellikler Beşinci nesil avcı uçakları, kendilerini önceki nesil avcı uçaklarından ayıran bir dizi özellik ile karakterize edilen gelişmiş uçaklardır. Gizlilik: Beşinci nesil avcı uçakları, radar tarafından tespit edilmelerini zorlaştıran düşük bir radar kesiti (RCS) ile gizli olacak şekilde tasarlanmıştır. Bu, çenelerin, çift eğimli dikey kuyrukların ve dahili silah bölmelerinin kullanımı da dahil olmak üzere bir dizi tasarım özelliği ile elde edilir. Buna ek olarak, beşinci nesil avcı uçakları yüksek oranda kompozit malzemeye sahip olma eğilimindedir, bu da RCS'lerini azaltmaya yardımcı olabilir. Yüksek manevra kabiliyeti: Beşinci nesil avcı uçakları, gelişmiş uçuş kontrol sistemleri ve çok çeşitli yüksek G manevraları yapmalarına olanak tanıyan itme vektörleme yetenekleri ile yüksek manevra kabiliyetine sahip olacak şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca kısa saha kabiliyetlerine sahip olma eğilimindedirler, bu da nispeten kısa pistlerde kalkış ve iniş yapabildikleri anlamına gelir. Supercruise: Beşinci nesil avcı uçakları süpersonik hızlarını yeniden ısıtma kullanmadan uzun süreler boyunca sürdürebilirler, bu da süper seyir (supercruise) olarak bilinen bir kabiliyettir. Bu, büyük mesafeleri hızla kat etmelerini ve çok çeşitli tehditlere yanıt vermelerini sağlar. Gelişmiş aviyonikler: Beşinci nesil avcı uçakları radar, sensörler ve diğer hava araçları da dahil olmak üzere çeşitli kaynaklardan bilgi toplamalarını ve işlemelerini sağlayan gelişmiş aviyonik sistemlerle donatılmıştır. Bu sistemler pilotların savaş alanında durum farkındalığını korumalarına ve hızlı karar vermelerine yardımcı olabilir. Ağ bağlantılı veri füzyonu: Beşinci nesil avcı uçakları, diğer hava araçları ve yer tabanlı sistemlerle bilgi paylaşma ve faaliyetlerini koordine etme kabiliyetine sahip, ağa bağlı bir savaş alanının parçası olacak şekilde tasarlanmıştır. Bu, savaş alanının kapsamlı bir görünümüne sahip olmalarını ve tehditlere zamanında ve etkili bir şekilde yanıt vermelerini sağlar. Çok amaçlı yetenekler: Beşinci nesil avcı uçakları, havadan havaya muharebe, havadan yere saldırı ve istihbarat, gözetleme ve keşif (ISR) dahil olmak üzere çok çeşitli görevleri yerine getirme kabiliyetine sahip çok amaçlı uçaklar olarak tasarlanmıştır. Bu görevleri etkin bir şekilde yerine getirmelerini sağlayan çeşitli sensör ve silahlarla donatılmışlardır. Beşinci Nesil Savaş Uçağı Programları Amerika Birleşik Devletleri ABD, F-22 Raptor ve F-35 Lightning II olmak üzere iki adet beşinci nesil avcı uçağı geliştirmiştir. [[Dosya:F-35A flight (cropped).jpg|küçükresim|Lockheed Martin F-35 Lightning II 2013 yılında]] F-22 Raptor, gizli ve yüksek manevra kabiliyetine sahip olacak şekilde tasarlanmış son derece gelişmiş bir hava üstünlüğü avcı uçağıdır. Yeni nesil bir havadan havaya savaş uçağı geliştirmek için 1980'lerde başlatılan Gelişmiş Taktik Avcı Uçağı (ATF) programının bir parçası olarak 1990'larda geliştirilmiştir. F-22 gelişmiş sensörler ve aviyoniklerin yanı sıra havadan havaya füzeler, havadan karaya füzeler ve bombalar da dahil olmak üzere bir dizi silah sistemi ile donatılmıştır. Ayrıca, aynı anda birden fazla hedefi tespit ve takip etmesini sağlayan aktif elektronik taramalı dizi (AESA) radarı ile donatılmıştır. F-35 Lightning II, havadan havaya muharebe, kara saldırısı ve istihbarat, gözetleme ve keşif (ISR) dahil olmak üzere bir dizi rolde gizli ve son derece yetenekli olacak şekilde tasarlanmış çok amaçlı bir avcı uçağıdır. Amerika Birleşik Devletleri ve müttefikleri için yeni nesil birçok amaçlı avcı uçağı geliştirmek üzere 1990'larda başlatılan Müşterek Taarruz Uçağı (JSF) programının bir parçası olarak 2000'li yıllarda geliştirilmiştir. F-35, gelişmiş sensörler ve aviyoniklerin yanı sıra havadan havaya füzeler, havadan karaya füzeler ve bombalar da dahil olmak üzere bir dizi silah sistemi ile donatılmıştır. Ayrıca, aynı anda birden fazla hedefi tespit ve takip etmesini sağlayan aktif elektronik taramalı dizi (AESA) radarı ile donatılmıştır. Çin [[Dosya:Shenyang J-31 (F60) at the 2014 Zhuhai Air Show.jpg|küçükresim|Shenyang FC-31 uçağı 2014 Zhuhai Havacılık Fuarı'nda]] Çin, Chengdu J-20 ve Shenyang FC-31 de dahil olmak üzere çeşitli beşinci nesil avcı uçağı programları geliştirmiştir. J-20, 2000'li yıllarda geliştirilen ve ilk uçuşunu 2011 yılında gerçekleştiren bir hayalet savaş uçağıdır. Resmi olarak Eylül 2017'de hizmete girmiş ve Şubat 2018'den bu yana Halk Kurtuluş Ordusu Hava Kuvvetleri'nde (PLAAF) muharebe birimlerine dahil edilmiştir. FC-31, 2010'larda geliştirilen ve ilk uçuşunu 2012'de yapan bir başka hayalet savaş uçağıdır. Henüz PLAAF'ın hizmetinde değildir. Hem J-20 hem de FC-31 son derece gelişmiş, gizli ve havadan havaya muharebe, havadan yere saldırı ve istihbarat, gözetleme ve keşif (ISR) dahil olmak üzere bir dizi rolü yerine getirebilecek şekilde tasarlanmıştır. Gelişmiş sensörler ve aviyoniklerin yanı sıra havadan havaya füzeler, havadan karaya füzeler ve bombalar da dahil olmak üzere bir dizi silah sistemi ile donatılmıştır. Rusya [[Dosya:Sukhoi Design Bureau, 054, Sukhoi Su-57 (49581303977).jpg|küçükresim|Rus Hava Kuvvetleri'ne ait Sukhoi Su-57 |alt=]] Rusya'nın beşinci nesil avcı uçağı geliştirme programları arasında, servisteki yaşlanan MiG-29 ve Su-27'nin yerini almak üzere tasarlanan Sukhoi Su-57 ve MiG-31'in yerini almak üzere geliştirilen Mikoyan PAK DP yer almaktadır. Su-57 ilk olarak 2010 yılında uçmuş ve ilk üretim uçağı 2020 yılında Rus Hava Kuvvetleri'ne teslim edilmiştir. Mikoyan PAK DP projesi 2010 yılında başladı ve stealth teknolojisi ile donatılması, Mach 4-4.3 hıza ulaşması, anti-uydu füzeleri taşıması ve Arktik ve yakın uzay ortamlarında görev yapabilmesi bekleniyor. Rusya ayrıca, öncelikle ihracat için tasarlanan ve ilk uçuşunu 2023 yılında yapması beklenen tek motorlu hafif taktik bir uçak olan Sukhoi Su-75 Checkmate'i de geliştirmiştir. Hindistan Hindistan, HAL Advanced Medium Combat Aircraft (AMCA) adı verilen beşinci nesil bir savaş uçağı geliştiriyor. AMCA, Havacılık Geliştirme Ajansı tarafından geliştirilen ve tasarlanan, ilk prototipleri Hindustan Aeronautics Limited tarafından üretilen çift motorlu, süper manevra kabiliyetine sahip gizli birçok amaçlı avcı uçağıdır. 2022 itibarıyla AMCA'nın bir prototipi yapım aşamasındadır ve prototipin ilk uçuşunun 2025'e kadar yapılması beklenmektedir. Hindistan ayrıca Sukhoi Su-57'nin beşinci nesil bir türevi olan FGFA adlı paralel bir projeye de katılmıştır. Ancak 2018'in başlarında Hindistan, uçağın gizlilik, savaş aviyonikleri, radarlar ve sensörler konusundaki gereksinimlerini karşılamadığını belirterek FGFA projesinden çekildi. Tamamlanan FGFA, Su-57'ye göre gizlilik, süper seyir, gelişmiş sensörler, ağ oluşturma ve savaş aviyonikleri dahil olmak üzere 43 iyileştirme içerecekti. Hindistan'ın FGFA projesine devam edip etmeyeceği ya da yalnızca AMCA'nın geliştirilmesine odaklanıp odaklanmayacağı şu anda belli değil. Türkiye [[Dosya:Maquette TF-X Le Bourget 2019.jpg|küçükresim|TAI TFX'in 2019 Paris Air Show'daki maketi]] TUSAŞ TF-X, Türk Havacılık ve Uzay Sanayi (TAI) tarafından Türkiye'de geliştirilmekte olan beşinci nesil bir savaş uçağıdır. Program 2011 yılında başlatılmış ve konsept tasarım aşaması 2015 yılında tamamlanmıştır. TUSAŞ TF-X'in uluslararası destek olmaksızın tamamen yerli bir platform olması amaçlanmaktadır. TUSAŞ TF-X'in Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yeni nesil avcı uçağı ihtiyaçlarını karşılaması amaçlanmaktadır. Bir dizi ileri teknoloji ve kabiliyeti bünyesinde barındıran son derece gelişmiş bir uçak olması beklenmektedir. TUSAŞ TF-X'in temel özelliklerinden bazılarının gizlilik, gelişmiş sensörler ve aviyonikler, gelişmiş tahrik sistemleri ve gelişmiş silah sistemlerini içermesi beklenmektedir. TUSAŞ TF-X'in 23 Mart 2023'te tanıtılması ve ilk uçuşunu 2025'te gerçekleştirmesi bekleniyor. Hizmete ise 2029 yılında girmesi bekleniyor. TUSAŞ TF-X'in çok çeşitli rollerde ve ortamlarda görev yapabilen yüksek kabiliyetli bir uçak olması beklenmektedir. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin modernize edilmiş hava gücü yeteneklerinin önemli bir parçası olacaktır. Japonya [[Dosya:X-2 First Flight.jpg|küçükresim|Mitsubishi X-2 Shinshin]] Japonya kendi beşinci nesil savaş uçağı olan Mitsubishi X-2 Shinshin'i (daha önce ATD-X olarak biliniyordu) geliştirmektedir. X-2'nin geliştirilmesine 21. yüzyılın başlarında, Japonya'nın kendi kuvvetleri için F-22 avcı uçakları satın almak üzere ABD'ye teklif götürmesi ancak Kongre'nin teknoloji sırlarını korumak amacıyla uçağın ihracatını yasaklaması nedeniyle reddedilmesinin ardından başlandı. Bunun üzerine Japonya, gizlilik özellikleri ve diğer gelişmiş sistemlerle donatılmış kendi modern avcı uçağını geliştirmeye karar verdi. X-2 Shinshin'in bir prototipi inşa edildi ve 2009 yılında Fransa'da radar kesitini incelemek için kullanıldı. X-2'nin ilk prototipi Temmuz 2014'te ortaya çıktı ve uçak ilk uçuşunu 22 Nisan 2016'da yaptı. Temmuz 2018'e gelindiğinde Japonya yeterince bilgi toplamıştı ve projeyi tamamlamak için uluslararası ortaklara ihtiyaç duyacağına karar verdi. Birkaç şirket bu talebe yanıt verdi. Japonya ayrıca Mitsubishi Heavy Industries ile Mitsubishi F-X adı verilen altıncı nesil bir avcı uçağı geliştirmek için bir sözleşme imzaladı. Aktif kullanılan beşinci nesil jet avcı uçakları Genel bilgiler Fiziksel özellikleri Performans Silah yükü ve aviyonikler Ayrıca bakınız Hava üstünlüğü avcı uçağı Altıncı nesil jet avcı uçağı Dördüncü nesil jet avcı uçağı Hayalet uçak Kaynakça Kategori:Avcı uçakları