Beyaz sapot

[bullvar_katip]

Beyaz sapot (Casimiroa edulis), Rutaceae familyasından tropikal bir ağaç türü. Turunçgillerle de uzaktan akrabadır. Doğu Meksika, Orta Amerika, Kosta Rika'nın güneyi anavatanıdır. Tanımı Yetişmiş bir Casimiroa edulis ağacı 5-16 metre boyunda ve her daim yeşil bir ağaçtır. Yapraklar 3 ile 5 bölmeli ufak palmiye yapraklarını andırır, yaprak bölmeleri 6–13cm uzunluğunda, 2–5cm genişliğindedir. Yaprak sapı 10–15cm uzunluğundadır. Ağacın meyvesi oval ve sert bir çekirdek barındırır. 5–10cm çağındadır, ince yenmez yeşil renkten olgunlaşınca sarıya dönen bir kabuğa sahiptir, kabuğun altında muz, armut, vanilya aromasına benzer yenilebilir meyve eti bulunur. Meyve eti krem beyazı, kabuğu yeşil veya sarı meyve özü,sarı kabuğa sahip türleri de vardır ve meyve kabuğunun yüzeyi olgunlaşmış avokadoya benzer. Her bir meyve narkotik etkiye sahip olduğu için genelde insanlarca pek yenilmeyen 1 ile 5 arası tohum içerir. Yetiştirilmesi Bu bitki Avustralya, İsrail ve Kaliforniya gibi anavatanı dışındaki yerlerde de başarı ile yetiştirilmiştir. Akdeniz Bölgesinde'de çeşitli ülkelerde yetiştirilmeye başlanmıştır. İyi drenaja sahip olduğu sürece kumlu, hatta killi topraklarda bile yetişebilir. Kuraklığa oldukça dayanıklıdır. Genellikle tohumdan çoğaltılır ve 7-8 yaşlarında meyve verimi başlar. Aşılama Kaliforniya ve Florida'da yaz ortasında yapılır. Göz aşısı veya yan aşı en uygun yöntemlerdir. Aşılanan ağaçlar 3-4 yılda verime yatarlar. Meyve vermek için bir eşe ihtiyaç duymazlar kendine genelde verimli bir türdür ve uzun ömürlü bir ağaçtır. Zira az bakıma ihtiyaç duyar ve buna karşın 100 yıldan fazla yaşayabilir. Beyaz sapot tropik değil subtropik olarak sınıflandırılır. Zira, doğal ortamda 600–900 m yüksekliklerde bulunur. Guatemala'da 2700 m ye kadar varlığı gözlemlenmiştir. Kaliforniya'da, hafif donlar ağaçların yapraklarının dökülmesine yol açmıştır, diğer durumlar ağacı etkilemez. Yetişkin ağaçlar -7 dereceye kadar dayanabildiğinden Türkiye için, Akdeniz ve Ege bölgesi kıyılarının bu ağacın yetiştirilmesi için uygun olduğu düşünülmektedir. Besin değeri Beyaz sapot iyi düzeyde A vitamini, iyi düzeyde C vitamini, Potasyum, eser miktarda demir v.s diğer mineralleri içerir. Yine 100 gramlık bir meyvenin yenilebilir kısmının %62'si sudur ortalama 135 kalori içerir. Mutfaklarda kullanımı Muza benzer tadı olduğu söylenmektedir. Elma gibi kesilerek tohumları meyve dışına çıkarılarak yenir veyahut kabuğu soyulup dilimlenip yenir ancak çekirdekleri yenmez. Meyve genelde taze olarak tüketilir, ısıtmak meyvenin lezzetini düşüreceğinden pek tavsiye edilmez. Kesilen meyvenin kararmasını önlemek için üzerine limon veya lime sıkılabilir. Meyveyi dondurmak ta pek tavsiye edilmez. Sorbe, kek, Smoothie yapımında kullanılabilir, meyve kokteylerinde, meyve sularında kullanılabilir. Tıbbi kullanımı Geçmiş 40 yıldaki, araştırmalar beyaz sapot çekirdeklerinde farmakolojik olarak n-metilhistamin, n-dimetilhistamin, zapotin ve histamin içerikli çeşitli materyallere rastlanmıştır. Bu meyvenin uzun süre ve aşırı yenmesinin 16. yüzyılda uyuşukluğa neden olduğu Francisco Hernandez de Toledo tarafından söylenmektedir. Avrupalılar bunu ilk bilen kişiler olmamasına karşın Mesoamerika'daki yerlilerin edebiyat ve yazı dillerinin %99'unu yok etmişlerdir. Nahuatl dilinde bitkinin anlamı dahi ispanyollar öncesi yerli halkın pek çoğunca bu meyvenin uyuşukluğa neden olduğu sakinleştirici bir etki taşıdığını bildiğini gösterir. Farmakolojik etkileri Yeni yakın araştırmalar bu meyvenin (özellikle içindeki zapotin adlı maddenin) kolon kanserine karşı anti-karsinogenik (koruyucu-engelleyici) etki yaptığı tespit etmiştir. küçükresim|sağ|Casimiroa edulis Taksonomi Mamey sapotun aksine, beyaz sapot sedef otugiller familyasındadır. Kara sapot ise Trabzon hurması ile aynı familya içinde olup o da farklıdır. Bu farklılık hepsi için "sapot" adının kullanılmasından gelir. Aztek (Nahuatl) dilinde tzapotl kelimesinden türemiştir, eskiden "yumuşak ve tatlı meyve" anlamına geldiğinden bütün yumuşak ve tatlı meyveler için kullanılırdı. Galeri Ayrıca bakınız Yenilebilir meyveler listesi Kaynakça Huxley, A. (1992). New RHS Dictionary of Gardening. Macmillan. Henry A. & Vera-Caletti P. 2010. – Usages du sapotier blanc (Casimiroa spp.) en Mésoamérique. Histoire, ethnographie et botanique. Anthropobotanica 1.7-2010. in French with English abstract Kategori:Sedef otugiller Kategori:Yenilebilir meyve