Beyşehir Gölü

bullvar_katip · 21 Mayıs 2024

Beyşehir Gölü, Göller Yöresi'inde, Konya ve Isparta illeri topraklarında bulunan, Türkiye'nin üçüncü büyük gölü, en büyük tatlı su gölü. Batı ve güneyinde Toros Dağları, doğusunda volkanik Erenler Dağı, kuzeybatı güneydoğu yönünde ise Sultan Dağları ve Anamas Dağı ile çevrili tektonik bir çukurlukta yer almaktadır. Genel özellikleri Yüzeyi denizden 1.121m yüksekte ve 651km2 yüzölçümünde olan gölün GD–KB doğrultusunda uzunluğu 50km, bu doğrultuya dik genişliği ise 18–20km kadardır. En geniş yer Çiftlik köyü ile Kaşaklı Körfezi arasında 26km'dir. En dar yeri Hoyran (Gölyaka) ile Akburun köyleri arasında 14km'dir. Suları tatlı olup, derinliği en çok 8–9m civarındadır. En derin yeri farklı kaynaklarda 12, 14, 15m olarak geçmektedir. Batı kıyıları derin ve dik, kuzey kıyıları derin, güney ve doğu kıyıları sığdır.Göller yağışlarla göle dökülen akarsularla ve kaynaklarla beslenirler. Eğer bir göle buharlaşma yoluyla kaybettiğinden daha fazla su gelirse göl suları yükselir. Gölün fazla suları göl çanağının en alçak yerinde bir dere halinde dışarı akmaya başlar. Çevresi, 2.000m yüksekliğini aşan dağlarla çevrilidir. Fazla suları, yapılan kanal ile Çarşamba Suyu'na verilir. Beyşehir Gölü, “Uluarık” olarak adlandırılan, Çarşamba (Beyşehir) Çayı adlı gideğeni aracılığı ile güneydoğu yönünde yaklaşık 60km yol alarak Suğla (Karaviran) Gölü’ne dökülmektedir. Konya Ovasının sulanması için Beyşehir kazası yanında büyük bir regülatör yapılmıştır. Göller Bölgesinin en büyük gölüdür. Büyük kısmı Konya, az bir bölümü Isparta topraklarında yer alır. Konya'daki alan 523km2, Isparta'da 130km2'dir. Konumu küçükresim|upright=1.05|Gölüm bir bölümünün havadan görünümü (Ağustos 2010) İç Anadolu Bölgesi'nin batısına yakın, Isparta ile Beyşehir arasındadır. Gölü İç Anadolu Bölgesi'nden ayıran Sultan Dağları takriben 100km uzunluğundadır. Bu dağlar aynı zamanda Eğirdir ve Akşehir Gölü ile Beyşehir Gölü havzalarının su bölümü çizgisi konumundadır. Sultan Dağları, Beyşehir Gölü Havzası’nı KD'dan çevreledikten sonra yerini Erenler (2319m) ve Alacadağları’na (2203m) bırakmaktadır. Suğla ve Beyşehir gölleri arasında bulunan Seydişehir–Beyşehir çöküntü oluğunun doğusundaki dağlar: Sultan Dağları, Göl Dağları, Geyik Dağları, Batı Torosların iç koludur. Göl’ün batı kıyıları yüksek ve dik olup bu bölümde eğimin azaldığı bölgelerde Yenişar Ovası bulunur. Doğu ve güney kıyılar ise daha alçaktır. Hafif eğimli olan bu kıyıların gerisinde batı yönünde Yeşildağ ve doğu yönünde Kıreli ovaları uzanmaktadır. Gölün tabanı neojen göl tortularıyla doludur. Gölün bir özelliği de içinde pek çok adanın bulunmasıdır. Suların seviyesine bağlı sayıları değişmekle beraber 10 kayalık ve 27 ada bulunur. Bunlardan bazıları; İğdeli, Akburun, Kızkalesi, Mada, Yılanlı, Külbent, İğdeli, Aygır, Orta, Keçi ve Hacıarif adalarıdır. Bazı adalar eski zamanlardan itibaren yerleşim amaçlı kullanılmıştır. Hidrografya Beyşehir Gölü'ne sularını gönderen alan (Beyşehir Gölü Havzası) 4200km'dir. 651km alana sahip göl, kendinden 6–7 kat büyük bir alanın sularını toplamaktadır. Gölde bulunan değişik kaçakların bulunması göle gelen ve giden suyun belirlenmesini engellemektedir. Havzaya su gönderen 30 kadar dere bulunmaktadır. Derelerin bazıları yazın kurusa da kaynak suları her mevsim göle ulaşır. Çevre istasyonların ortalaması alınarak, göl yüzeyine düşen yıllık ortalama yağış 726mm hesap edilmiştir. 16 havza göle su göndermektedir. Bunlardan, Yeşildağ–Soğuksu havzası 459km2, Üstünler Çayı'nın havzası 168km2'dir. Yeşildağ Dere 1000 lt/sn, Han Boğazı Dere 650 lt/sn, Eflatun dere 500 lt/sn, Yenişarbademli Dere 20–50 lt/sn, Armutlu Dere 5–10 lt/sn akışlara sahiptir. Gölün tek çıkışı olan Çarşamba Çayı'nın ortalama akımı 343,8 hm3/yıl'dır. [[Dosya:Beyşehir Gölü Akburun 3.jpg|küçükresim|sol|upright=1.05|Akburun'dan Beyşehir Gölü (Haziran 2018)]] Gölden düdenlerden su kaçakları olmaktadır. Batı kıyısındaki düden yüksekte olduğundan, kaçak 1123m seviyesine gelindiğinde başlamaktadır. Ortalama kaçak 5m3/sn iken, 1976 Mart'ında 29,7m3/sn ile en büyük kaçak yaşanmıştır. Gölden Manavgat Nehri'na doğru düdenlerden su kaçağı bulunduğu bilinmektedir. Küre ve Homat burunlarında, Mada Adası’nın doğusunda, Kül Adası ve Hacı Arif adası çevresinde düdenlerden boşalım gerçekleşir. Beyşehir Gölü'nün güneyinde yer alan Gembos Polyesi'nin sularını Manavgat Çayı'na göndermektedir. Karstik formasyon içinden, yeraltından olan bu akışa, 2005'te yapılan Gembos Derivasyon Kanalı ve Derebucak Barajı ile müdahale edilmiştir. Yapılan kanal ile Beyşehir Gölü'ne yönlendirilen sular, göl seviyesini yükseltmiş, Manavgat Çayı'nın sularında azalma belirlenmiştir. Beyşehir Gölü Havzasında yeraltısuyu akım yönü göle doğrudur. Gölden çevre tarım arazileri için sulama suyu çekilmektedir. Yapılan araştırmada, sulu tarım alanı 100.000 ha geçerse, göl minimum su kotu 1118,6 m'ye düşmektedir. Sulanan alan 80.000 ha olduğunda sulama yapılabilmekte fakat göl seviyesi düşmektedir. Göl seviyesinin sulamaya rağmen korunabildiği alan 40.000 ha olarak belirlenmiştir. Yerleşim Zamanımızdan 10.000–7.000 yıl önce sıcaklık artmış, Anadolu kapalı havzalarındaki göllerde kuruma ve geri çekilme yaşanmıştır. Kuruyan alüvyal alanlara yerleşimler yapılmıştır. Gölün kuzeyindeki Çukurkent yerleşmesi bu zamana aittir. Çevrede Neolitik, Kalkolitik, Tunç, Demir çağlarına ait yerleşme kalıntıları bulunur. Bu yerleşimlerin kesintili kullanılmasının, gölün kabarıp–çekilmesine bağlı olduğu anlaşılmıştır. Çekinik zamanlarda göl seviyesi bugünden daha aşağıdadır. Günümüzde göl fazla çekilince su altından eski yerleşimler görülmektedir. Suyun çekildiği zamanlarda yerleşim kuran insanlar, sular yükseldiğinde alanı terk etmiştir. MÖ 6000'e tarihlenen Erbaba yerleşimi gölden birkaç km uzaktadır. MÖ 3000'e tarihlenen Kuşluca yerleşimi ancak sular çekildiğinde meydana çıkmaktadır. Mada Adası'na 1866'da Rus Kazakların yerleştirilmiştir. İklime uyum sağlayamayan Kazakların çoğu adayı terk etmiş, bir zaman sonra 7–8 hane kalmıştır. Göl suyunun kabarıp–çekilmesi, tarım alanlarının darlığı geçmişten itibaren kıyılarda büyük yerleşimlerin kurulmasını engellemektedir. Göl çevresinde günümüzde bulunan yerleşmeler şunlardır: Beyşehir, Yenişarbademli, Kıreli,Üzümlü, Yeşildağ, Üstünler, Kurucaova, Belceğiz, Gölyaka, Gedikli, Yassıbel, Budak, Tolca, Akburun, Karayaka, Yenikaya, Gölkaşı, Bademli, Kıyakdede, Gölkonak, Karadiken, Ağılönü, Avdancık, Sarıkabal, Kuşluca, Çiftlik. Adalar Türkiye'de göl içindeki ada sayısı bakımından Beyşehir Gölü ilk sıradadır. Adalar günümüzde geçici yerleşme ve çevre yerleşimlerin ekonomik faaliyetlerini destekler mahiyettedir. Adalarda Roma ve Bizans kalıntıları da bulunur: Kirse ve Hacıarif adalarında tapınak, Kızılada'da mezar ve hamam, Kuşkondu adasında mezar bulunmuştur. Mındıras adasında antik kalıntılar, Çeçen ve Akburun adalarında hamam harabeleri bulunur. Sular çekildiğinde Höyük Adası'nın güneybatısında mezarlık, Manarga Adasında antik yerleşme görülmektedir. Türk egemenliğinden sonra, 1277'de, Gölyaka köyü civarında Kubadabad sarayına bağlı iç kale mahiyetindeki şato Kızkalesi Adası'nda kurulmuştur. Gölün kuzeybatısındaki Mada Adası (İğneliada) ve doğudaki Çeçen Adası'nda sürekli yerleşim bulunur. Mada Adası Şarkikaraağaç'ın, Gedikli köyüne bağlı Kumluca mahallesidir. Çeçen Adası'nda üç hane yaşamaktadır . Çeçen Adası için Aşağıağıl, Telkenli ve Gavur adası isimleri de kullanılmaktadır. Taşkınlar Beyşehir Gölü'nde buharlaşma ve yağış normal düzeyde olduğunda, göle gelen ve giden su dengededir. Fakat yağış artığı veya azaldığı zamanlarda önemli seviye değişimleri olmaktadır. Göl en yüksek seviyeye Mayıs ayında, en düşük seviyeye Ekim ayında ulaşmaktadır. 1910–1911 yıllarında Suğla ve Beyşehir gölleri büyük taşkınlar yapmıştır. Bozkır, Seydişehir ve Beyşehir kazalarına bağlı 30'a yakın yerleşim taşkınlardan etkilenmiştir. Taşkınların sebebi bu zamanda yapımına başlanan Konya Ovası Sulama projesinin uygulama hatalarıdır. Ölümün olmadığı köylerde evler yıkılmış, tarlalar 2 yıl süren taşkınların etkisi ile su altında kalmıştır. Yağışların çok fazla olduğu zamanlarda göl taşmakta, Konya Ovasına kadar sular yayılmaktadır. 1501–1504 yılları arası aşırı yağışlı geçmiş, taşan sular, Konya Ovası'nı basmıştır. Bağdat Seferi sırasında gölün taştığını gören IV. Murat, suyun farklı bir yöne kanalize edilmesini emretmiştir. 1731'de göl yine taşmış ve ovayı su basmıştır. Adları günümüzde yer isimleri olarak kullanılan bazı köyler taşkınlardan dolayı terk edilmiştir. 1123,35m seviyesinden doğal yolla gölü boşaltan Çarşamba Çayı, sular artığında yetersiz kalmakta, taşkınlar oluşmaktaydı. 1908–1914 arasında yapılan sulama projesinde Beyşehir Regülatörü 1121,03m kotuna yapılmış, taşkınlar kontrol edilmeye çalışılmıştır. Canlı hayatı Gölde bol miktarda Sazan Balığı, Aynalı Sazan, Turna, Levrek, Kadife Balığı vardır. Beyşehir Gölü Milli Parkı kapsamında koruma altındadır. Göl civarında çok miktarda yaban domuzu sürüler halinde bulunur. Göçmen su kuşları Birçok göçmen su kuşları avlanmak, kamış adalarda kuluçkaya yatmak (üremek) ve bazıları kışlamak için Beyşehir Gölüne gelirler, bunlar; Küçük karabatak (Phalacrocorax pygmeus), Bayağı kaşıkçı (Platalea leucorodia), Dalmaçya Pelikanı (Pelecanus crispus), Bayağı balaban (Botaurus stellaris), Balıkçılgiller (Ardeidae), Alaca balıkçıl (Ardeola ralloides), Erguvani balıkçıl (Ardea purpurea), Pasbaş patka (Aythya nyroca), Gülen sumru (Sterna nilotica), Büyük cılıbıt (Charadrius leschenaultii), Sakarca kazı (Anser albifrons), Küçük sakarca kazı (Anser erythropus), Sakarmeke (Fulica atra), Dikkuyruk (Oxyura leucocephala), Kılıçgagagiller'den (Himantopus himantopus), Bayağı aynak (Plegadis falcinellus) ve kamışların arasında kum adalarda Kolyeli büyük yağmurcunu (Charadrius hiaticula'') kuluçkaya yattıkları gözlenmiştir. Ayrıca bakınız Oluşumlarına göre Türkiye'nin gölleri listesi Türkiye'deki göller Kaynakça Dış bağlantılar Anadolu Doğa ve Kültür Belgeselleri Derneğinin (ADOKBEL) hazırladığı Beyşehir Gölü Belgeseli Uzaydan Beyşehir Gölü 18px Tarihî Süreçte Beyşehir Gölü Adalarında İskân, Nüfus ve Sosyo-Ekonomik Faaliyetler Göl Kategori:Konya'daki göller Kategori:Göller Yöresi Kategori:İç Anadolu Bölgesi Kategori:Türkiye'deki Önemli Kuş Alanları

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Beyşehir Gölü

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi