Birinci Doğu Halkları Kurultayı

[bullvar_katip]

küçükresim|sağ|Doğu Halkları Kongresi'nden görüntüler. Birinci Doğu Halkları Kurultayı, 1- 7 Eylül 1920 tarihleri arasında Bakü’de gerçekleşen, Komintern tarafından organize edilmiş bir uluslararası toplantıdır. Kurultayın amacı Rusya’da “Dünya Devrimi” sloganıyla ortaya çıkan Ekim Devrimi’nin ardından dünyadaki “milliyetler meselesinin işçi sınıfının önderliğinde nasıl çözüleceğine dair yol haritasını hazırlamak" üzere düzenlenmiştir. Kurultayın düzenlenmesi ve gelişmeler Kurultayın düzenlenmesi Üçüncü Enternasyonal'in ikinci kongresinde kararlaştırılmıştı. “Dünyanın en önemli olayı” olarak lanse edilen kurultayın başkanlığını, “Lenin'in sağ kolu” diye bilinen Alexander Zinovyev üstlendi. Kurultay hazırlıklarını yapmakla görevlendirilen komite, bütün Doğu ülkelerine çağrı yaptı ve delege göndermelerini istedi. Türkiye, İran, Mısır, Hindistan, Afganistan, Çin, Japonya, Kore, Arabistan, Suriye, Filistin, Buhara, Dağıstan, Ermenistan, Gürcistan gibi ülkelerden 2000'e yakın delegenin katıldığı kongrede (Azeriler dahil) Türkler, 235 delegeyle kurultaya katılan en büyük grubu oluşturdu. Başta Mustafa Suphi, Ethem Nejat olmak üzere Rusya'da kurulan Türkiye Komünist Fırkası’nın temsilcileri de Kurultay'da delege olarak bulundular. Mustafa Kemal'e bağlı BMM Hükûmeti temsilcileri, Mustafa Suphi ve arkadaşlarından oluşan Türk komünistler, (Kurultay’a katılan Enver Paşa ve arkadaşlarından oluşan İttihatçılar, birbiriyle çekişen 3 ayrı grup idi. Kurultay, 1 Eylül 1920 ‘de Azerbaycan Cumhurbaşkanı Neriman Nerimanov’un bir konuşmasıyla açıldı. Anadolu’daki Türk Kurtuluş Savaşı, Kurultay’ın önemli tartışma konuları arasında yer aldı. Kurultaya TBMM hükûmeti o sırada Moskova'da bulunan Türk heyeti üyelerinden Dr. İbrahim Talî Öngören’in başkanlığında, Trabzon mebusu Hafız Mehmet, Mühendis Aziz ve Yarbay Arif Bey'den oluşan bir heyetle gözlemci olarak katıldı. Enver Paşa, Halil Paşa ve Bahattin Şakir de, kurultaya Fas, Cezayir, Tunus, Trablusgarp, Mısır, Arabistan ve Hindistan Devrimci Örgütleri Birliği'ni temsilen kabul edilmişti. Kongrenin dördüncü oturumunda Enver Paşa’nın ve İbrahim Tali Bey’in kurultaya sundukları birer bildiri okundu. Kurultay, Ankara hükûmeti önderliğindeki kurtuluş hareketini destekleme kararı aldı. Bu nedenle kurultayın Türk Kurtuluş Savaşı tarihinde önemli yeri vardır. Kurultay, 7 Eylül'de coşkun konuşmalar, alkışlar ve Enternasyonal marşlarıyla kapandı. Sonrası Kurultaydan kısa bir süre sonra İngilizlerle görüşen Bolşevikler, bu kurultayı İngilizlere karşı bir şantaj olarak kullanmış; böylece kurultay bir tür dış siyaset aracına dönüşmüştür. İlkinden sonra ikincisinin düzenlenmesine Komitern tarafından izin verilmemiştir. Uluslarına göre katılımcı sayısı Türk 235 Fars 192 Ermeni 157 Rus 104 Gürcü 100 Çeçen 82 Tacik 61 Kırgız 47 Yahudi 41 Türkmen 35 Kumuk 33 Lezgi 25 Oset 17 Özbek 15 Hint 14 İnguş 13 Cemşidi 12 Hazara 11 Sart 10 Kabartay 9 Çinli 8 Kürd 8 Avar 7 Leh 5 Macar 3 Alman 3 Kalmuk 3 Koreli 3 Arap 3 Tekintsi 2 Abhaz 2 Başkurt 1 Ukraynalı 1 Hırvat 1 Çek 1 Leton 1 Toplam 1275 Kongreye katılan toplam kişi 1891 Komünistler 1273 Milliyet bildirmeyen 266 Bu anketi cevaplamayan 100 Toplam kadın delege 55 Dış bağlantılar Doğu Halkları Kurultayı Tutanakları (İngilizce çeviri) - Marxists Internet Archive Ayrıca bakınız Komintern Sultan Galiyev Mustafa Suphi Kızıllar (film) Kaynakça Kategori:Orta Asya tarihi Kategori:Komintern Kategori:Türkiye Komünist Partisi (1920) Kategori:1920'de siyaset Kategori:Eylül olayları Kategori:1920'de Azerbaycan Kategori:Kurultaylar