Bolivya

[bullvar_katip]

Bolivya ya da resmî adıyla Bolivya Çokuluslu Devleti (') bir Güney Amerika ülkesidir. Başkenti Sucre olup; La Paz, Cochabamba, Santa Cruz, Potosi diğer önemli şehirlerinden birkaçıdır. Ülke İspanyol sömürgeciliği döneminde Yukarı Peru olarak adlandırılan bu bölgeye daha sonra Güney Amerika'yı İspanyol boyunduruğundan kurtaran Simón Bolívar'ın anısına Bolivya (Bolivar'ın ülkesi) ismi verilmiştir. Tarihçe [[Dosya:Salar de Uyuni, Bolivia2.jpg|küçükresim|sol|Salar de Uyuni Gölü]] Bolivya, 1809 yılında İspanya'ya karşı bağımsızlığını ilan etmesine karşın, İspanyol askerlerin ülkeden kovulması çok daha sonra, ancak 1825 yılında gerçekleştirilebildi. Bağımsızlık sonrası Bolivya'daki siyasal yaşam sık sık kesintiye uğramıştır. Ülke ulusal bağımsızlığını kazandığı 1825 yılından günümüze değin 180'e yakın darbe, ondan fazla değişik anayasa ve seksen civarında cumhurbaşkanı gördü. Cumhurbaşkanlarından bazıları yönetimi kan dökerek ele geçirdiler ve yine aynı şekilde kaybettiler. Altı cumhurbaşkanı görev başındayken öldürüldü. Bolivya'nın komşularıyla, özellikle Şili ve Paraguay ile olan ilişkileri istikrarsız olmuştur. 1879 yılında müttefiki Peru ile birlikte, sınır anlaşmazlıkları yaşadığı güçlü komşusu Şili'ye saldırdı. Ancak 1883'te biten Pasifik Savaşı, Bolivya için tam bir yıkım oldu. Pasifik Okyanusu bölgesindeki kıyı şeridini Şili'ye kaptıran Bolivya'nın okyanus ile olan bağlantısı kesildi ve ülke bir kara devletine dönüştü. Bolivya halkı bu savaşın sonuçlarını bugün bile unutabilmiş değildir. Ülke yine bir sınır sorunu yüzünden 1932 yılında komşusu Paraguay ile savaşa tutuştu. Chaco Savaşı olarak adlandırılan bu savaş 1935 yılında, Paraguay'ın zaferi ve sınır sorununun çözülmesini sağlayan bir barış antlaşmasının imzalanması ile sona erdiğinde, Bolivya tartışmalı bölgenin ancak yüzde yirmi beşini (%25) topraklarına katabildi. 1966 senesinde Ernesto Che Guevara önderliğinde ve Küba desteğiyle başlatılan Bolivya devrim hareketinde, Guevara'nın yaklaşık elli kişiden oluşan ve ELN (İspanyolca: Ejército de Liberación Nacional de Bolivia, Türkçe: Bolivya Ulusal Kurtuluş Ordusu) adı altında eylem yapan gerilla kuvveti iyi donatılmıştı ve dağlık Camri bölgesinde Bolivya düzenli ordusuna karşı bazı başarılar elde etti. Eylül'de ise ordu iki gerilla grubunu ve liderlerden birini öldürmeyi başardı. Daha sonraları gittikçe başarısızlığa doğru giden bu devrim girişimi, 9 Ekim 1967'da La Higuera'da Che'nin öldürülmesiyle son buldu. Ama Che'nin Bolivya'da öldürülmesi bir sempatinin oluşmasına neden oldu. Bunun sonucu olarak Sosyalizme Doğru Hareket Partisi'nin günümüzde iktidar olmasını sağladı. Coğrafya sol|küçükresim|Bolivya'nın topografik haritası Bolivya, Güney Amerika'nın merkez bölgesinde, 57°26'–69°38'B ve 9°38'–22°53'G arasındadır. Orta And Dağları'ndan Gran Chaco, Pantanal'ın bir kısmına ve Amazon'a kadar uzanan bölgede yüzölçümüyle Bolivya, dünyanın en büyük 28. ülkesi ve Güney Amerika'nın en büyük beşinci ülkesidir. Ülkenin coğrafi merkezi Río Grande üzerinde, Ñuflo de Chávez Eyaleti, Santa Cruz Bölgesi'ndeki Puerto Estrella ("Yıldız Limanı") 'dır. Ülkenin coğrafyası çok çeşitli arazi ve iklimlere sahiptir. Bolivya, dünyanın en büyüklerinden biri olarak kabul edilen yüksek düzeyde biyoçeşitlilik ve ayrıca Altiplano, tropikal yağmur ormanları (Amazon yağmur ormanları dahil), kuru vadiler ve tropikal bir savan olan Chiquitania gibi ekolojik alt birimleri olan birkaç ekolojik bölge'ye sahiptir. Bu alanlar, Nevado Sajama'da deniz seviyesinden yükseklikten Paraguay nehri boyunca yaklaşık ] yüksekliklere kadar çok büyük farklılık gösterir. Bolivya, büyük bir coğrafi çeşitliliğe sahip bir ülke olmasına rağmen, Pasifik Savaşı'ndan bu yana karayla çevrili bir ülke olarak kaldı. Puerto Suárez, San Matías ve Puerto Quijarro, Bolivya Pantanal'dadır. Bolivya üç fizyografik bölgeye ayrılabilir: küçükresim|Sol de Mañana (İspanyolcada Sabah Güneşi anlamındadır), Bolivya'nın güneybatısındaki Eduardo Avaroa Andean Fauna Ulusal Koruma Alanı'ndaki bir jeotermal alandır. Kükürt kaynağı alanlar ve çamur gölleriyle yoğun volkanik aktiviteyle nitelenen bölgede aslında gayzerler yoktur, onun yerine 50 metre yüksekliğe kadar basınçlı buhar yayan delikler vardır. [[Dosya:James's Flamingoes in Laguna Colorada, Bolivia.jpg|küçükresim|Potosi'deki Puna de Lipez'deki Laguna Colorada]] And bölgesi güneybatıda ulusal toprakların %28'ini kaplar ve boyunca uzanır. Bu alan rakımın üzerindedir ve iki büyük And zinciri, Cordillera Occidental ("Batı Sahası") ve Cordillera Central ("Merkez Sahası") arasındadır ve rakımlı Nevado Sajama ve rakımlı Illimani gibi Amerika'daki en yüksek noktalardan bazılarına sahiptir. Ayrıca Cordillera Central'da bulunan Titikaka Gölü, dünyanın ticari dolaşılabilen en yüksek gölü ve Güney Amerika'nın en büyük gölüdür; göl Peru ile paylaşılır. Ayrıca bu bölgede Altiplano ve dünyanın en büyük tuz düzlüğü ve önemli lityum kaynağı Salar de Uyuni Gölü bulunur. Ülkenin merkezinde ve güneyinde bulunan And Altı bölgesi, Altiplano ile doğu llanos arasında bir ovadır; bu bölge Bolivya topraklarının %13'ünü kaplar, boyunca uzanır ve Bolivya vadileri ile Yungas bölgesini kapsar. Tarım faaliyetleri ve ılıman iklimi ile ayırt edilir. Kuzeydoğudaki Llanos bölgesi, ile bölgenin %59'unu oluşturur. Cordillera Central'ın kuzeyinde yer alır ve And dağlarının eteklerinden Paraguay nehrine kadar uzanır. Hepsi muazzam biyolojik çeşitlilik içeren geniş yağmur ormanlarıyla kaplı düz arazi ve küçük platolardan oluşan bir bölgedir. Bölge, deniz seviyesinin altındadır. Bolivya'da üç drenaj havzası vardır: İlki, Kuzey Havzası da denilen (/bölgenin %66'sı) olan Amazon Havzası'dır. Bu havzanın nehirleri genellikle Pando departmanı'ndaki Murillo Gölü gibi göller oluşturan büyük mendereslere sahiptir. Bolivya'nın Amazon havzasına ana akarsu kolu, uzunluğundaki Beni Nehri ile birleştiği yere kadar akan uzunluğunda ve ülkenin en önemli ikinci nehri olan Mamoré Nehri'dir. Beni Nehri, Madeira Nehri ile birlikte Amazon Nehri'nin ana kolunu oluşturur. Havza doğudan batıya Madre de Dios Nehri, Orthon Nehri, Abuna Nehri, Yata Nehri ve Guaporé Nehri gibi diğer önemli nehirlerden oluşur. En önemli göller Rogaguado Gölü, Rogagua Gölü ve Jara Gölü'dür. İkincisi, Güney Havzası olarak da adlandırılan (/bölgenin %21'i) olan Río de la Plata Havzası'dır. Bu havzadaki kollar, genel olarak Amazon Havzasını oluşturanlardan daha az boldur. Rio de la Plata Havzası, esas olarak Paraguay Nehri, Pilcomayo Nehri ve Bermejo Nehri tarafından oluşturulmuştur. En önemli göller, her ikisi de Bolivya bataklığında bulunan Uberaba Gölü ve Mandioré Gölü'dür. Üçüncü havza, endorheik havza olan (/bölgenin %13'ü) Merkez Havza'dır. Altiplano, And dağları tarafından çevrelendiği için herhangi bir okyanusa akmayan çok sayıda göl ve nehre sahiptir. En önemli nehir, Altiplano'nun en uzun nehri olan 436 km (271 mil) uzunluğundaki Desaguadero Nehri'dir; Titikaka gölü'nde başlar ve ardından güneydoğu yönünde Poopó Gölü'ne doğru ilerler. Havza daha sonra Titikaka Gölü, Poopó Gölü, Desaguadero nehri ve Salar de Uyuni Gölü'' ve Coipasa Gölü dahil olmak üzere büyük tuz düzlüklerinden oluşur. Demografi 2021 nüfus sayımına göre Bolivya'nın nüfusu 11.832.936 kişidir nüfus çoğunlukla Keçuva (%45,6) ve Aymaralardan (%42,2) oluşur.Bunlardan farklı olarak 37 farklı halkta içerir.İspanyolca halkın çoğunluğu (%60,7) tarafından konuşulur.Ülkede en fazla inanılan din Katolik'tir (%81,8) sonrasında ise Evanjelizm (%11,5) ve Protestanlık (%2,6) gelir. Kaynakça Kategori:And Milletler Topluluğu Kategori:Eski İspanyol koloniler Kategorienize kıyısı olmayan ülkeler Kategori:Cumhuriyetler Kategori:Güney Amerika ülkeleri Kategori:İspanyolca konuşan ülkeler Kategori:1825'te kurulan bölgeler ve ülkeler Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler