Bozcaada

[bullvar_katip]

küçükresim|sol|Adanın uydu görüntüsü Bozcaada veya eski adıyla Tenedos ( Ténedhos, ), Türkiye'nin üçüncü büyük, Ege Denizi’nde ise Gökçeada‘dan sonra ikinci en büyük adası ve Çanakkale ilinin bir ilçesidir. Türkiye'nin (büyükşehir merkez ilçeleri hariç) köyü olmayan tek ilçesidir. Yüzölçümü 40km, anakaraya uzaklığı 6km'dir. 2022 yılı verilerine göre ilçe nüfusu 3.120'dir. İlçede kışları nüfus düşmekte, yazları ise tatilcilerle artmaktadır. Bağcılık, deniz turizmi ve rüzgâr santralleriyle ön plana çıkar. Bozcaada‘nın adı [[Dosya:Greek Silver Tetradrachm of Tenedos (Mysia, Islands off Troas), a Wonderful Janiform Head of Zeus and Hera.jpg|küçükresim|sol|Bozcaada'dan Zeus ve Hera 'yı tasvir eden ve diğer tarafta "Τενεδίων" (Tenedion) yazısını taşıyan antik gümüş Tetradrachm]] Ada, İngilizcede hem Tenedos (Yunanca adı) hem de Bozcaada (Türkçe adı) olarak bilinir. Yüzyıllar boyunca birçok başka isim kullanılmıştır. Belgelenmiş eski Yunan adları, Leukophrys, Calydna, Phoenice ve Lyrnessus' tur. (Pliny, HN 5,140). Adanın resmi Türkçe adı Bozcaada'dır. Tenedos adı Atina Apollodorus 'a göre Truva Savaşı sırasında adayı yöneten Yunan kahramanı Tenes'ten türetilmiştir ve Truva Savaşı‘nda Aşil tarafından öldürülmüştür. Apollodorus, adanın aslında Tenes adaya çıkıp hükümdar olana kadar Leocophrys olarak bilindiğini yazar. Ada, Osmanlı İmparatorluğu'nun adayı ele geçirmesiyle Bozcaada olarak tanındı. Genellikle Yunan ile Türk nüfusu adaya farklı isimler kullanırken Bozcaada adı, adanın Osmanlı tarafından fethedilmesinden sonra Bozcaada ile birlikte adanın ortak adı olarak kaldı. Tarihçe [[Dosya:Bozcaada.jpg|küçükresim|upright=1.05|Adanın doğu kıyısındaki merkez muhitinde yer alan Bozcaada Kalesi]] küçükresim|upright=1.05|sol|18. yüzyıldan bir gravürde Bozcaada Yunanlar Troya Savaşı sırasında adada bir liman olan Aulis'i üs olarak kullanmışlardır. Tenedos, Herodot'un yazılarında sık sık geçer ve kelimenin kökeni Yunancada Τένεδος (Tenedhos) ve Latincede Tenedus kelimelerinden gelir. Antik çağ'da Midilli adasında oturan Aiolya halkının bir kısmının buraya yerleştiği tahmin edilmektedir. Ada, İyonya ayaklanmasından sonra, önce Perslerin sonra Romalıların egemenliğine girdi. Roma İmparatorluğu’nun parçalanmasından sonra Bizans İmparatorluğu sınırları içinde kaldı. Türklerin adayla ilk bağlantısı, Aydınoğlu Umur Bey'in İzmir'i fethettikten sonra 1328'de 8 gemilik bir filosuyla Bizans yönetimindeki Bozcaada'ya gelerek yağmalamasıyla olmuştur. Bu dönemde Venedik ve Cenevizliler, ticari faaliyetlerine yararlı olacağı düşüncesiyle adayı ele geçirmek için rekabet içine girdiler. 1377'de Bizans İmparatoru, askeri yardım karşılığında adayı Venedik'e verdi. Ceneviz'in buna tepki göstermesi üzerine Venedik ile aralarında çatışma başladı. İki devlet 1381'de Torino'da bir antlaşma yaparak adayı boşaltmaya ve tarafsız bölge olmasına karar verdiler. Venedikliler bu antlaşmaya uyunca ada halkını tümüyle boşalttılar ve Girit'teki Kandiye kentine taşındılar. Ada uzun süre boş kaldı. İspanyol seyyah Clavijo, 1403'te Bozcaada'ya geldiğinde üzüm bağları, meyve ağaçları, tavşanlar ve büyük bir kalenin yıkıntılarıyla karşılaştı ancak yerleşik kimse bulamadı. Osmanlı dönemi [[Dosya:Bozcaada map 1.jpg|küçükresim|upright=0.8|16. Yüzyılda ünlü Osmanlı haritacısı Piri Reis tarafından çizilmiş Bozcaada haritası|sol]] Fatih Sultan Mehmet döneminde 1455 yılında Gökçeada ile birlikte fethedildi ve Ege denizinde Osmanlı imparatorluğunca yönetilen ilk ada oldu. Zorla tahliye edildikten neredeyse 75 yıl sonra bile Bozcaada o zamanlarda hala ıssızdı. Fatih Sultan Mehmet adanın kalesini yeniden inşa ettirdi. Bu dönemde Osmanlı donanması adayı ikmal üssü olarak kullandı. Adanın stratejik öneminin farkına varan Venedikliler adaya asker çıkardılar. 1464'te Venedik adına Giacopo Loredano Bozcadayı aldı. Aynı yıl, Osmanlı Amirali Mahmud paşa adayı yeniden ele geçirip tekrar Osmanlı İmparatorluğu topraklarına kattı. Osmanlı idaresi sırasında ada vergi muafiyeti tanınarak yeniden iskan edildi. Osmanlı amirali ve haritacısı Piri Reis 1521'de tamamladığı Kitab-i-Bahriye adlı kitabında Bozcaada'yı da şimdiki ismiyle gösteren, kıyı ve açıklarındaki adaları haritasında yer verdi. Smyrna'dan Çanakkale'ye kuzeye giden gemilerin genellikle ada ile Anadolu arasındaki yedi millik deniz şeridinden geçtiğini de kaydetti.. Daha sonraki dönemlerde de ada hep bugünkü adı olan “Bozcaada” olarak kaydedildi. Girit meselesi dolayısıyla patlak veren 1645-69 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda Venedikliler Osmanlı Donanması'nın Girit'i tamamen fethetmeye çalışan kara kuvvetlerine takviye yapmasını engellemek için Çanakkale Boğazı'nın Ege Denizi ağzını kapamayı denediler ve bu bağlamda 1656 yılında Bozcaada'yı almaya muvaffak oldular. Ancak hemen ertesi yıl toparlanan Türk donanması adayı tekrar Osmanlı topraklarına kattı. 1683 yılındaki İkinci Viyana Kuşatması'nı takip eden savaşlar silsilesinde Türk ve Venedik donanmaları Ege Denizi'nde birçok kere karşı karşıya geldi. Bunların en önemlilerinden biri Bozcaada açıklarında gerçekleşti. Bozcaada Deniz Savaşı olarak bilinen muharebede Osmanlı donanmasını yöneten Mezomorto Hüseyin Paşa, Molino yönetimindeki Venedik donanmasına karşı önemli bir zafer kazandı. 1806-12 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında ada 1807 yılında Rusya tarafından işgal edildi, yakıldı ve kalesi tümüyle yıkıldı. 1822'de Yunan Bağımsızlık Savaşı sırasında Konstandinos Kanaris Osmanlı Donanması'na karşı Bozcaada açıklarında bir saldırıyı yönetti ve bir Osmanlı gemisini batırdı. 1842'de II. Mahmut kaleyi yeniden yaptırdı. 1866'da Osmanlıların Cezayir-i Bahr-i Sefid vilayetine bağlı Limni sancağına bağlandı. Bozcaada Çanakkale Savaşı'nda ada Birleşik Krallık ve Fransa kuvvetleri tarafından işgal edildi ve lojistik destek için kullanıldı. Bu dönemde müttefik kuvvetler Ayazma tepesi'nde, Habbele ovası'nda ve Habbele tepesi'nde savaş uçakları için üç pist yaptı. Savaş sırasında müttefik askerleri Bozcaada'da tedavi oldu ve dinlendi. Bozcaada 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile Türkiye Cumhuriyeti'ne bırakıldı. Türkler, adayı aynı yılın 20 Eylül günü teslim aldılar. Bozcaada Belediyesi, adanın Türkiye'ye geçmesinin hemen ardından 1923'te kuruldu. Coğrafya küçükresim|Akvaryum Plajı'nda kıyı boyunca kayalar Bozcaada, Anadolu anakarasındaki Geyikli'deki Yükyeri limanından yaklaşık 4 deniz mili uzaklıkta ve Çanakkale Boğazı'nın girişine yakın bir konumdadır. Bozcaada kabaca üçgen şeklindedir. Alanı 39.9km2'dir. Marmara Adası ve Gökçeada'dan (İmroz) sonra Türkiye'nin üçüncü büyük adasıdır. Adanın en yüksek noktası yüksekliğindeki Göztepe tepesidir. Bozcaada bölgesi, sekiz ila on kilometre kuzeydoğudaki Tavşan, Yılan, Orak ve Pırasa adalarının bulunduğu Bozcaada ve küçük takımadaları Karayer Adaları'nı kapsar. Jeolojik kanıtlar adanın anakaradan koparak kuzeydoğudaki tepelerin bulunduğu batıda düzlüklerden oluşan bir arazi oluşturduğunu gösterir. Adanın ortası, tarımsal faaliyetlere en uygun yerdir. Güneybatı kesiminde küçük bir çam ormanı vardır. En batı kesimi tarıma uygun olmayan geniş kumlu alanlara sahiptir. Güneybatı kesiminde kuzeyden güneye akan çok sayıda küçük akarsu vardır. Tatlı su kaynakları ada için yeterli olmadığından su boru hattıyla anakaradan gelir. İklim Ada, etezyen adlı kuvvetli kuzey rüzgarlarıyla Akdeniz iklimi vardır. Ortalama sıcaklık ve ortalama yıllık yağış ise dir. Adanın turistik yerleri küçükresim|sol|Adada bir sokakküçükresim|sağ|Adada bir sokak Bozcaada Belediyesi'ne göre tarihi açıdan önemli yapılar şunlardır: Adanın limanındaki ve Cenevizliler'e Venedikliler ve Bizanslılara hizmet ettiği söylenen kalenin kökeni bilinmiyor. Kale, 15. yüzyılda Osmanlı padişahı II. Mehmet döneminde bugünkü haliyle inşa edilmiş ve 1703-1706, 1714-1726 ve 1815'te kapsamlı bir şekilde yenilenmiştir. Bozcaada Kalesi, 1815 yılında Osmanlı padişahı II. Mahmut tarafından onartılan Bozcaada'nın en önemli turistik cazibe merkezidir. Kale, doğuya bakan ilçe merkezindedir. Bozcaada'ya gelen ziyaretçiler, gezileri sırasında kaleyi gözlemleyebilirler. Başka bir kale, halk arasında Yenikale denilen bir siperdir. Adına rağmen harabe halindedir. 1827 yılında Bozcaada Beylerbeyi Hafız Ali Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bozcaada ilçe merkezinin batısındaki bir tepe üzerindedir. Alaybey Camii muhtemelen 1700 yılında Bozcaada Valisi Ahmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. Kısmen harabe halindedir. Yalı camii, 1655 yılında bir Orta Çağ Venedik binasının temelleri üzerine inşa edilmiş bir camidir. 1655 yılında müstakbel sadrazam Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Halen restorasyondadır. Namazgah çeşmesi (sarnıçlı) 1703 yılında yapılmıştır. Kimis Teodoku (Aziz Meryem) kilisesi 1869 yılında yapılmıştır. Aya Paraskevi Manastırı 1867 yılında inşa edilen Rum Ortodoks Kilisesi, Venedikliler tarafından yapıldığı söylenen bir kilisenin temelleri üzerinde durur. Adada faal durumda iki cami ve bir Rum Ortodoks kilisesi bulunmaktadır. küçükresim|sağ|Adada bir sokak Ayazma plajı özellikle etrafındaki restoran ve kafeler nedeniyle adanın en önde gelen plajıdır. Ayazma plajının dışında hemen yanında yer alan Sulubahçe ve devamındaki Habbele plajı ve Akvaryum da tercih edilen plajlar arasındadır. Ekonomi [[Dosya:Bozcaada_-_panoramio_(10).jpg|sol|küçükresim|upright=1.3|Bozcaada Kalesi ve limanı]] sol|küçükresim|Bozcaada'da bir dükkânda el yapımı seramikler|upright=0.77 Tarım Geleneksel ekonomi, balıkçılık ve şarap üretimine dayalıdır. Ekilebilir arazinin geri kalanı zeytin ağaçları ve buğday tarlaları ile kaplıdır. Tarımın çoğu, adanın orta ovalarında ve yumuşak tepelerinde yapılır. Adanın kırmızı gelincikleri az miktarda şerbet ve reçel yapımında kullanılır. Adanın tarıma uygun olmayan tepelik kuzeydoğu ve güneydoğu kesimlerinde koyun ve keçi otlatılmaktadır. Çiftlik alanı iken seviyelerine düşmüş olsa da, son yıllarda üzüm yetiştiriciliği yapan çiftçi sayısı 210'dan 397'ye çıkmıştır. Şarap üretimi küçükresim|Yerel şarap çeşitleri ile ünlü Bozcaada'da bir restoran. Ada yıl boyunca rüzgarlı ve bu da iklimi üzüm yetiştirecek kadar kuru ve sıcak hale getirir. Klasik antik dönemde şarap üretimi Dionysus kültüyle bağlantılıyken, üzümler de yerel paralarda tasvir ediliyordu. Yerel şarap kültürü Osmanlı dönemini geride bıraktı. Üzüm bağları adada antik çağlardan beri vardı ve bugün adanın toplam arazisinin üçte birini ve tarım arazisinin % 80'ini kaplar. 1800'lerin ortalarında ada, yılda 800.000 varil şarap ihraç etti ve Doğu Akdeniz'deki en iyi şarap olarak kabul edildi. Osmanlı gezgini Evliya Çelebi 16. yüzyılda dünyanın en kaliteli şaraplarının Bozcaada'da üretildiğini yazmıştır. Ada bugün başlıca şarap üretim bölgelerinden biridir ve dört tür yerel üzüm yetiştirilir: Çavuş, Karasakız (Kuntra), Altınbaş (Vasilaki) ve Karalahna. Ancak son yıllarda Cabernet Sauvignon gibi geleneksel Fransız çeşitlerinin önemi artmıştır. 1923'ten önce adada şarap üretimi yalnızca Rumlar tarafından yapılıyordu; ancak bundan sonra Türk yerli şarap üretimi arttı ve adadaki Rumlar Türk halkına şarap yapmayı öğretti. 1980'de adada 13 şarap üretim tesisi vardı. Yüksek vergiler, devletin şarap vergilerini düşürdüğü ve adadaki bazı üreticilere sübvansiyon sağladığı 2001 yılına kadar bunların çoğunun iflas etmesine neden oldu. Son yıllarda, yeni üreticiler üretimi iyileştirmek için İtalyan ve Fransız uzmanlara güvenir. 2010 yılında adada rekor düzeyde 5.000 ton şarap üretildi. Corvus, Bozcaada'ya modern şarap yapım teknikleri getirdi. Her yıl Eylül ayının ilk haftasında bağbozumu şenlikleri yapılır. Balıkçılık Balıkçılık, adanın ekonomisinde büyük rol oynamaktadır, ancak diğer Ege adalarına benzer şekilde tarım daha önemli bir faaliyettir. Yerel balıkçılık endüstrisi küçüktür, liman otoritesi 2011 yılında 48 tekne ve 120 balıkçı olduğunu tespit etmiştir. Balıkçılık yıl boyunca yapılır ve deniz ürünleri her mevsim elde edilebilir. Balık nüfusu yıllar içinde azaldığı için balıkçılık azalmıştır. Ancak turizmdeki artış ve bunun sonucunda daha fazla deniz ürünleri talebi sektöre fayda sağlamıştır. Ada açıklarındaki deniz, Ege Denizi'ndeki balıkların mevsimsel olarak göç ettikleri başlıca yollardan biridir. Göç döneminde dışarıdan tekneler balık tutmak için adaya gelirler. Turizm Turizm, 1970'lerden beri önemli ancak sınırlı bir ekonomik faaliyet olmuştur ancak 1990'lardan itibaren hızla gelişmiştir. Ada, 2010 yılında Condé Nast's Reader Choice ödülü tarafından dünyanın en güzel ikinci adası seçildi. Bir sonraki yıl, ada aynı dergide Avrupa'nın en iyi 10 adası için okuyucu listesinin zirvesindeydi. 2012 yılında Condé Nast, eski bina kalıntıları, daha az kalabalık plajları ve konaklama yerleri nedeniyle Bozcaada'yı dünyanın en iyi 8 adasından biri olarak seçti. Adanın ana cazibe merkezi, en son 1815'te yeniden inşa edilen, geceleri aydınlatılan ve açık deniz manzaralı kaledir. Adanın geçmişi, Yunan mazisine ayrılmış bir oda ile adadaki küçük bir müzede sergilenmektedir. Kasaba meydanında adanın spesiyalitesi olan domates reçeli ile birlikte taze yiyecek ve deniz ürünlerinin satıldığı bir pazar bulunur. Anakaradan gelen kişiler tarafından barlar, butikler ve pansiyonlar işletilmektedir. Enerji [[Dosya:Bozcaada_windfarm.jpg|sağ|küçükresim|upright=0.68|Adanın batısında rüzgâr enerjisi santrali]] 2000 yılında, batı burnunda 17 türbinden oluşan bir rüzgâr çiftliği kuruldu. 10,2 MW enerji nominal güç kapasitesine sahip olup, her yıl 30 GWh elektrik üretmektedir. Bu adanın ihtiyacından çok daha fazlasıdır ve fazlası yer altı ve kısmen deniz altı bağlantısıyla Anadolu anakarasına aktarılır. Estetik nedenlerle havai kablolar ve direklerden kaçınılarak manzara korunmuştur. Arazinin ortalama rüzgar hızı 6,4m/s ve meteoroloji istasyonunda ortalama 324 W/mat enerji yoğunluğu vardır. Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) projesi olan Uluslararası Hidrojen Enerjisi Teknolojileri Merkezi (ICHET), 7 Ekim 2011 tarihinde Bozcaada Valiliği binasında deneysel yenilenebilir hidrojen enerji tesisi kurdu. Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından desteklenmiş olan proje, ülkede türünün ilk örneğidir. Santral, 20kW'lık bir güneş fotovoltaik dizisi aracılığıyla enerji üretmektedir ve bu enerjiyi hidrojen olarak depolamak için 50kW'lık bir elektrolizör kullanmaktadır. Yakıt hücresi ve hidrojen motoru, depolanan bu enerjiyi gerektiğinde tekrar elektriğe dönüştürebilir ve deney sistemi günde 20 haneye kadar elektrik sağlayabilir. 2011 itibarıyla, kasabanın hastanesi ve vali konağı dünyada hidrojen enerjisi kullanan yegane iki binaydı. Bir tekne ve bir golf arabası da aynı sistem tarafından desteklenmektedir. Valilik binasında, çatıdaki 20kW'lık güneş enerjisi paneli ve 30kW'lık bir rüzgar türbini vardır. Üretilen elektrik, suyu hidrojene elektroliz etmek için kullanılır. Bu gaz sıkıştırılmış halde depolanır ve daha sonra enerji üretmek için veya hidrojenle çalışan arabalarda yakıt olarak kullanılabilir. Haziran 2011'de Cook Adaları Başbakanı Henry Puna, adanın hidrojen enerjisini nasıl kullandığını araştırmak için Bozcaada'ya gitmiştir. Altyapı Ulaşım Türkiye anakarasından ulaşım, Geyikli ve Çanakkale'den feribotla yapılır. Ada, Geyikli’ye yaklaşık 5 kilometre uzaktadır. Geyikli iskelesinden hem yolcular hem de otomobiller için feribot seferi yaklaşık 35 dakika alır. Kış aylarında daha az sefer yapılır. Ada, İstanbul'dan otobüsle ve ardından feribotla 7 saat uzaklıktadır. 2012 yılında, Türk hükûmeti adada bir gümrük ofisi açarak gelecekte Yunan limanları ile ada arasında doğrudan seyahatin önünü açmıştır. Konaklama Adada konaklamak için en ucuz ve yaygın imkân pansiyonlardır. Gerek Türk, gerekse Rum mahallelerindeki tarihi evler adalı aileler tarafından turistlere kiralanır. Ayrıca günlük fiyat prensibiyle kiralan evler de mevcuttur. Adada "Her şey dâhil kavramı" bulunmaz, ziyaretçilere genellikle sadece sabahları kahvaltı verilir. Son yıllarda artan kaliteli butik konaklama merkezleri sayesinde Bozcaada otelleri, son dönemin en önemli tatil ve cazibe merkezlerinden biridir. İlerleyen yıllarda adada bulunan eski Rum evlerinin restorasyonuna devam edilmesi sonucunda adada daha pek çok butik otel yapılması beklenmektedir. Önemli kişiler Tenedoslu Kleostratus, Antik Çağ astronomu Nüfus küçükresim|sağ|upright=0.95|Adada bir sokak Bozcaada'da yerleşim 14. yüzyılın son yıllarında adanın tümüyle boşaltılmasıyla kesintiye uğramıştır. 15. yüzyılın ortalarında ada Osmanlı yönetimine girdiğinde boş olduğu yönünde belgeler vardır. 20. yüzyıl başında nüfusun yarısından biraz fazlasını Rumlar oluştururken, bugün adada sadece 30 kadar Rum kalmıştır. Bu nüfus azalmasının nedeni olarak Rum azınlığın bir "yıldırma" siyasetiyle kaçırıldığını öne sürenler vardır, diğer yandan; Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi kapsamında Türkiye'de sadece İstanbul kenti ile Gökçeada ve Bozcaada'da oturan Rumlar, Yunanistan'da ise sadece Batı Trakya Türkleri mübadeleden muaf tutulmuşlardır. Azınlığı yıldıran unsurlar arasında 6-7 Eylül Olayları, Kıbrıs Sorunu, toprakların düşük bedelle kamulaştırılması, Yunanistan’daki Türk azınlığın mülkiyet hakları neden gösterilerek karşılıklılık ilkesi kapsamında Türkiye vatandaşı Rumların gayrimenkul edinmesine izin verilmesi zorlaştırılmıştır. Özellikle, Lozan Antlaşması'nın 14. maddesi uyarınca, adadaki güvenlik güçlerinin yerel halktan müteşekkil olması kuralına Türkiye'nin uymadığı iddia edilmektedir. Adadan ayrılan Rumların önemli bir kısmı, Avustralya'da Sidney'e ve Atina'ya göç etmiştir. 1923'teki büyük göçten sonra 1970'lere kadar duraklayan Rum nüfusundaki azalma, Kıbrıs Harekâtı sonrasında hızlanmıştır. Bozcaada, Türkiye'nin büyükşehir ilçeleri hariç köyü olmayan tek ilçesidir. Dış bağlantılar Bozcaada Kaymakamlığı Bozcaada Belediyesi Kardeş şehirler 26px Valu lui Traian, Romanya 26px Gols kasabası, Avusturya Kaynakça Konuyla ilgili yayınlar Nurettin Arslan, Nurten Sevinç, “Die eisenzeitlichen Gräber von Tenedos.” Istanbuler Mitteilungen 53. sayısında, 2003, S. 223–250. Nurettin Arslan, “Goldbleche aus Tenedos”, Istanbuler Mitteilungen 53. sayısında, 2003, S. 251–263. Hakan Gürüney, From Tenedos to Bozcaada, Tale of a forgotten island, Derleme=Bozcaada Yerel Tarih Araştırma Merkezi, Numara=5, Yer=Bozcaada, Tarih=2012, ISBN=978-975-23-1036-0 Turan Takaoğlu, Nurten Sevinç, “The Early Bronze Age on Tenedos/Bozcaada.” Studia Troica 14, 2004, S. 135–140. Turan Takaoğlu, “Ethnoarchaeological survey of modern agrarian sites on Tenedos/Bozcaada”, Ethnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia 2, 2004, S. 90–105. Ruthy Gertwagen: Venice, Genoa and the fights over the Island of Tenedos (Late fourteenth and early fifteenth centuries), Venice and the Mediterranean, özel sayı hgg. v. Ruthy Gertwagen, Jean-Claude Hocquet, Studi Veneziani 57 (2013) 329–381. (academia.edu ) Kategori:Bozcaada Kategori:Türkiye'deki Antik Yunan sitler Kategori:Çanakkale ilinin ilçeleri Kategori:Ege Denizi