Braunschweig bombardımanı (15 Ekim 1944)

[bullvar_katip]

küçükresim|upright=1.36|Yanan Braunschweig şehri: 15 Ekim 1944 saat 2:00 ve 3:00 arası. Fotoğraf saldırıya katılan Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin pilotlarından biri tarafından çekilmiştir. Braunschweig bombardımanı (15 Ekim 1944), II. Dünya Savaşı döneminde gerçekleşmiş bir hava saldırısıdır. Kent Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin 5. Bombardıman Uçakları Grubu tarafından ağır bir şekilde bombalandı. 15 Ekim'in akşamı bombalanmadan sonra Braunschweig kenti bir ateş fırtınasına girdi ve iki gün boyunca aralıksız yandı. Bu saldırı sonucu en çok Orta Çağ karakteri taşıyan şehir merkezi hasar gördü. Şehir merkezi bu saldırı sonucu neredeyse % 90 oranında hasar gördü. Bu saldırı şehrin karakterini bu zamana kadar kötü yönde etkilemiştir. Emir (Area Bombing Directive) 14 Şubat 1942 senesinde Birleşik Krallık Havacılık Bakanlığı'ndan verildi. Hedef noktası Braunschweig Braunschweig'a ilk bombalama 17 Ağustos 1940'ta Kraliyet Hava Kuvvetleri tarafından yapıldı; bu saldırıda yedi kişi hayatını kaybetti. Bu günden sonra saldırılar yoğunlaştı ve şiddetini gün geçtikçe daha da arttırdı. 27 Ocak 1943'ten beri United States Army Air Forces (USAAF) orduları Alman şehirlerini gündüz vakitlerinde de bombalıyordu. 1944 senesinin Şubat ayından sonra („Big Week“) Braunschweig kenti plânlı bir şekilde Amerikan ve Britanyalı bombardımancıların hedef noktası oldu. Geceleri Kraliyet Hava Kuvvetleri ve gündüzleri USAAF şehre saldırıyordu. Bu saldırma biçimi yani kombine edilmiş saldırma biçimi (combined bomber offensive; CBO), 1943'te Casablanca Konferansında Büyük Britanya ve ABD tarafından kararlaştırıldı. Araştırma ve silahlanma yerleri Braunschweig ve etrafında küçükresim|upright=1.36| Bu plan Braunschweig kenti'nin merkezini göstermektedir. 1899 çizilen bu plan 1944'te de aynı yapıya sahipti. Şehrin orta kısmında katedral belli olmaktadır ve Oker nehri de ayrıca görülmektedir. 1930'lu yıllardan sonra Braunschweig Almanya'nın silah sanayiinin merkezi oldu.. Şehrin iç kısmında bulunan bu fabrikalar Almanya'nın çeşitli yerlerinden işçi akımına uğramasına neden oldu. Böylece yeni göçmenler için 1933'te evler yapıldı. 20. yüzyılın başında Braunschweig kenti daha çok işçi ve endüstri şehri oldu ve II. Dünya Savaşı sırasında Amerikan ve İngiliz hava kuvvetleri tarafından 43 kere bombalandı.. Saldırılar daha çok silahlanma fabrikalarına düzenlendi. Bu fabrikalar şehrin merkez ve etrafında bulunuyordu. Bu bombardıman sırasında özellikle savaş uçakları, panzer ve tır üreten fabrikalar bombalandı ve ayrıca garlar, tren tamirat faaliyeti gösteren tesisler, su kanalında bulunan limanlar ve fabrikalar bombalandı. Şehirde bulunan konserve fabrikaları özellikle bombalandı, çünkü buradan askerlere yemek konserveleri gönderiliyordu. Hedefte Braunschweig Teknik Üniversitesi de vardı. Özellikle 1936 ve 1939 yılları arasında kurulan dört enstitüsü bombardımanın hedefindeydi: uçak yapımı enstitüsü, uçak motorları ile ilgilenen enstitü, aerodinamik enstitüsü ve uçuş meteoroloji enstitüsü. Şehrin içinde ve dışında bulunan silahlanma tesisleri küçükresim|upright=0.45|sol|II. Dünya Savaşı'nda kullanılan Stahlhelm'ler Braunschweig'ın en önemli silahlanma tesislerinden biri havacılık endüstrisiydi. Bu havacılık silahlanma tesislerinden biri Flugzeugwerke Braunschweig GmbH idi. Diğerlerinden biri Luther-Werke'ydi ve burada Messerschmitt Bf 110 savaş uçakları üretiliyordu. Niedersächsische Motorenwerke ve Vorwerk Braunschweig des Volkswagenwerkes'de Junkers Ju 88 savaş uçakları üretiliyordu. Ayrıca bu tesislerin yanında küçük şirketler de vardı, bunlar genelde tamir ve önemli eşyalar yapıp teslim etme amaçlı kurulan şirketlerdi. Bu şirketler arasında Grotrian-Steinweg für Flugzeuge ve die MIAG vardı. Bu şirketler ayrıca Sturmgeschütz IV panzerlerini de üretiyordu. Savaş için en önemli tesislerden biri Büssing AG'ydi. Büssing AG'de tırlar üretiliyordu. Schuberth-Werk'lerinde Alman ordusu için Stahlhelmler üretiliyordu. Şehirde ayrıca makinecilik ile ilgilenen Braunschweigische Maschinenbauanstalt (BMA), Karges & Hammer, Wilke-Werke, Wullbrandt & Seele, Lanico ve Selwig & Lange fabrikaları vardı. Ayrıca konservecilik fabrikası Schmalbach'ta şehir için bir önem taşıyordu. Kentin ayrıca yakınlarında özellikle silahlanma için fabrikalar kuruldu. Mesela Braunschweig kentinin 15km güneyinde bulunan Salzgitter'da Reichswerke Hermann Göring ve 40km güney-doğusunda Wolfsburg kentinde Volkswagen-Werk fabrikları vardı. 1930'lu yıllarda Braunschweiguçakların şehri oldu (Stadt der Flieger). Şehirde çok sayıda savaş uçakları için tesisler ve komando binaları kuruldu. Ayrıca birçok da kışla mevcuttu. Bu nedenle şehir ağır bir bombardımana mâruz kaldı. Bombardımanlar sırf fabrika, havaalanlarına ve askerlerin bulunduğu yerlere yapılmadı, ayrıca Braunschweig şehri de ağır bir şekilde hasar gördü. Hava Savunması Braunschweig ve etrafında Hava Savunma Yerleri Braunschweig kenti sahip olduğu endüstri ve araştırma tesislerinin öneminden dolayı 1943 senesinin sonbaharında sıkı bir hava savunmasına sahipti. Şehrin etrafında bulunan birçok uçaksavar ve batarya birlikleri, Almanya'nın o zamanki düşmanları için korkunç bir hedefti, çünkü her saldırışta büyük kayıplar verme olasılığı çok yüksekti. Braunschweig yöresinin komandoları o zamanlar Luftgaukommando XI (11. Hava Bölgesi, Hamburg), 8. Flakbrigade (8. Uçaksavar Tugayı) ve Flakregiment 65 (65. Uçaksavar Alayı) aitti. Braunschweig şehrinin hava savunması aşağı yukarı 100 tane toptan oluşuyordu ve bu topların kalibreleri 8,8 cm veya daha büyüklerinden oluşuyordu. Bu toplar genelde Batarya, Çift Batarya veya Büyük Bataryalardan oluşuyordu. Bir "Baterya" genelde altı tane toptan (çoğunlukla 8,8cm çapında veya 10,5cm çapında) oluşuyordu. Bir "Çift Batarya" ise on iki tane toptan ve bir "Büyük Batarya" ise on tane Batarya'nın birleşmesi sonucu oluşuyordu. Bunun yanında ise çeşitli FlaK birlikleri vardı. FlaK II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan hafif kalibre uçaksavar silahıydı. Bunlar genelde düşük seviyede uçan uçaklar için ya da doğrudan bir objeyi korumak için kullanılan silahlardı. Şehirde ve şehrin etrafında çeşitli yerlerde çeşitli hava savunma mevkileri vardı. Bunların arasında Abtstraße, Eintrachtstadion, Lamme, Ölper ve Mascherode'de bulunan "Batarya'lar". Bevenrode, Broitzem, Lünischteich, Melverode, Ölper ve Melverode, Querum, Wenden'de bulunan " Çift Batarya" ve Wenden'de ayrıca "Büyük Batarya" vardı. Hava Meydanları Waggum, Broitzem ve Völkenrode'de 1916 tane hava meydanı vardı. Bunlar 1930'lu yıllarında Nazi Almanyası tarafından alındı ve savaş için olumlu bir hale getirildi. 15 Ekim 1944'te havasaldırısının hazırlığı Saldırının amacı 13 Ekim 1944'te Kraliyet Hava Kuvvetleri, „Hurricane Harekâtı“ emrini aldı. Bu operasyonun amacı Alman sivil halkına Batılı Müttefiklerin gücünü ve hava üstünlüğünün onlarda olduğunu göstermek amaçlı yapıldı. Emirde mesela bu pasaj vardı: Operation Hurricane'in asıl hedefinde Duisburg kenti vardı. Duisburg için aşağı yukarı 1.000 tane ağır bombardıman uçakları gönderildi. Ayrıca Köln'de bu hedeflerin arasındaydı. Köln için ortalama 1.200 bombardıman uçakları gönderildi. Braunschweig'a 150.000 nüfusu ile o zamanlarda 233 tane bombardıman savaş uçakları gönderildi. [[Dosya:Air Chief Marshal Sir Arthur Harris.jpg|küçükresim|Air Chief Marshall Arthur Harris ya da "Bomber Harris"]] Martın 1944 senesinde Britanya'nın Bomber Command'ın başkomutanın Air Chief Marshall Arthur Harris, "Bomber Harris", olarak da anılıyordu, savaş'ın sonuna doğru ellinde bir liste bulunuyordu ve bu listede en önemli altı bombalanması gereken şehirler vardı. Birinci sırada Schweinfurt vardı ve ikinci sırada ise Leipzig kenti yer alıyordu. Braunschweig ise üçüncü sırada yer alıyordu. Braunschweig'dan sonra sırayla Regensburg, Gotha ve Augsburg vardı. Altı şehirde de önemli oranda uçak endüstrisi ve rulmanlı yatak-fabrikaları vardı. Braunschweig'ın öneminden dolayı Harris ve "Mighty Eighth" lakaplı "8. Hava Ordusu'nun komutanı James Doolittle 28 Mart 1944'te, şehrin 29 Mart 1944'te bombalanmasına karar verdi. Bu saldırı beklenen iyi sonucu getirmedi, çünkü „Operation Double Blow'un“ ikinci harekâtı kötü hava şartlarından dolayı iptal edildi. Böylece şehrin yok edilişi iptal edildi. 15 Ağustos 1944 senesinde Braunschweig'a Ekim'de saldırma planları bitirildi. Darmstadt 11 Eylül 1944 senesinde başarılı bir saldırma biçimi ile saldırıya uğrayıp ve büyük bir hasara uğrayınca (ortalama 11.500 ölü), sıra 15 Ekim 1944'te Braunschweig kenti'ne geldi. Braunschweig tek silahlanma endüstrisi yüzünden yok edilmesi planlanmıyordu, bir diğer amaç sivil halka zarar vermekti ve Braunschweig kentini böylece her zaman oturulmaz ve bir hayalet şehre dönüştürmekti. Hedefte şehri (genelde Almanya'yı) büyük bir şekilde tahrip etmek vardı ve böylece detaylı bir şekilde şehre saldırma, elinde bulunan silahlarla ve bu saldırıyı yerine getirmekle, şehirleri yok etmek amaçlanıyordu. Hedefte şehri bir alev fırtınasına sokmak vardı ve bu fırtına tesadüf değil daha çok saldırganların attıkları bombalardan oluşturuldu. 13 Ekim'de High Wycombe'da Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin 5. Bombardıman Uçakları Grubu'na meteoroloji'den yapılan açıklamalara göre 14 ve 15 Ekimde havada az bulutlanma, akşamları iyi bir görüş ve orta derecede rüzgarlar olacağı belirtildi. Böylece Harris 14 Ekim 1944'te saldırma emrini çıkardı. Braunschweig'ın kod-adı İngilizce „SKATE“ idi ve bu adla şehre saldırıldı. Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin 5. Bombardıman Uçakları Grubu 5. Bombardıman Uçakları Grubu (parolası: „undaunted“, Almanca „furchtlos“, Türkçe „korkusuzlar“) 1937 yılında kuruldu ve savaş sırasında modernize edilip ve yeniden silahlandırıldı. 1939'dan 1940'a kadar grubun korgenerali Arthur Harris'di, kendisi sonra Bomber Command'ın başkomutanı oldu. 1943'te grubun içinde bulunan 15 tane uçak bölüğü ile beraber umumi karargâhı Morton Hall, Swinderby'e taşındı. Grub Braunschweig'a saldırı sırasında korgeneral Ralph Cochrane tarafından yönetildi. Genelde 5. Bombardıman Uçakları Grubu özel harekâtlar için harekâta çıkıyordu, mesela barajların bombardımanı için. 5. Bombardıman Uçakları Grubu'nun birkaç önemli harekâtları: Köln kentinin 30 Mayıs 1942'de bombalanması Operation Chastise; 17 Mayıs 1943 Heilbronn hava saldırısı; 4 Aralık 1944 Dresden hava saldırısı; 13 Şubat 1945 Bielefeld'e Grand Slam saldırısı, 14 Mart 1945 Würzburg hava saldırısı; 16 Mart 1945 Kraliyet Hava Kuvvetleri Bomber Command 1944 senesinde dört kere şehre saldırmayı ve yok etmeye çalıştı, bu saldırılar pek başarılı bir sonuç getirmedi. Bunların nedeni mesela kötü hava şartları ve şehirde iyi bir savunmanın bulunmasıydı. Cumartesi günü 14 Ekim 1944'te umumi karargâhda 5. Bombardıman Uçakları Grubunun saldırma hazırlıkları sona erdi, saat 13:10'da emir bütün saldırıya katılacak bölüklere verildi. 14 Ekim 1944'teki emir upright=1.27|küçükresim|Saldırı emrinin ilk sayfası, ellen sonra „5 Group – Brunswick“ ilave edilmiş Emir: En az 220 tane 5. Bombardıman Uçakları Grubu hedefe saldıracak. Hem 1.000 tane 1., 3., 4. ve 5. Bombardıman Uçakları Grubu COD'a [=Duisburg'un kodadı] saat 0129 ve saat 0325. Harekât'ın hedefi: düşmanın endüstri merkezini yok etmek Harekât saati: 14 ve 15 Ekim 1944 akşamı Harekât güçler: 53. üs - 80'den fazla savaş uçakları, 55. üs - 100'den fazla savaş uçakları, 49. kademe - 18'den fazla savaş uçakları, 54. üs - 13'ten fazla savaş uçakları ayrıca (106. kademe) aydınlatma ve flâma ile temsil etmek amaçlı birlikler. Hedef: SKATE [= Braunschweig'ın kodadı] Saldırı zamanı: muhtemel saldırı zamanı saat 02:30. Saldırılacak hedef zamanı maksimal +6 dakika saldırı zamanından. Savaş uçakları saldırı zamanında mütenasip bir şekilde hedef üzerinde dağılması gerekiyor. Uzun süren saniye tapalı uçaklar ilk dalgada saldırması gerekiyor. Bomba imlâları ve tapalar: 51 tane savaş uçakları: 1x 2000 HC (= hava torpili) artı Maximum „J“-Cluster (= yangın bombası). Geri kalanlar: 1x 1000 MC/GP (= sekme tapalı infilâk bombası). Filmçekimleri:Bütün savaş uçakları geceleride kullanılan kamera ve fleşlerle teçhiz edilmesi gerekiyor, bunlar 60% yükseklikte yakılması gerekiyor. 106. kademe hariç bütün diğer uçaklar 50% film malzemeleri ile silahlandırılması lazım. 106. yüzde yüz diğer film malzemeleri ile çıkacak. Saldırı: Hedef yelpazevari bir şekilde kısımlar tarafından ima edilen yerden geç infilak eden bombalar tarafından saldırılacak. Hedefi işaretlemek: Saldırı zamanı -10 [dakika]: kör işaretleme. Hedefin ortasına (= Braunschweiger Dom) yeşil flama ile temsil edilecek. Saldırı zamanı -5'te bunlar yenilenecek. -9, -7 ve -5. saldırı zamanında hedefe kırmızı flama ile temsil edilecek. Hava saldırısının gidiş hattı Hedefe uçuş [[Dosya:Braunschweig Brunswick Luftlagekarte Oktober 1944.jpg|upright=1.36|küçükresim|Süd-Hannover-Braunschweig Gau'un havadan durumu N = kuzey, M = orta, O = doğu, S = güney Gau yöresi ( Braunschweig kırmızı renkte işaretlenmiş) ]] Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin 5. Bombardıman Uçakları Grubu planlara göre 14 Ekim saat 23:00'te hedef „SKATE“ye uçmaya başlamıştı. Aynı zamanda Kraliyet Hava Kuvvetlerinden 1.000 tane başka bombardıman ekipleri havalanmışdı Duisburg kentini bombalamak için. Braunschweig'ı bombalamak için havalanan ekip güneyden doğru hedefe gelmeyi planlıyordu, Ruhr bölgesinde bulunan flakları geçmek için. Bu yöre çünkü cok iyi korunuyordu.Paderborndan ekip kuzeye doğru dönüp, Hannoveri geçip Braunschweig'a doğru uçmaya başladı. Ekip tam 233 tane ağır dört motorlu Avro Lancaster I ve III'ten oluşuyordu. Ayrıca yedi tane De Havilland DH-98 uçakları Lancaster'lere eşlik etmek için ekiple beraberdi. Saat 01:20'de Braunschweig radyolarında düşmanların Hannover'e doğru uçtuğu söylendi. Hannover 60km Braunschweig'ın batısında kalıyor. Kentte aslında hedefin Kassel olduğu tahmin ediliyordu ama yine de Hannover'e yakınlığından dolayı şehirde küçük bir alarm başlatıldı. 25 dakika sonra yeni bir anons edildi bu anonsta düşmanların Hannover'i geçtiği ve Braunschweig'a doğru uçuşta olduğu yöndeydi. Böylece şehirde alarmlar tam başlatıldı. Kısa bir süre sonra şehrin merkezi hedeflenerek işaretlendi ve birkaç dakika sonra ilk bombalar atılmaya başlandı. Alman hava savunmasını yanıltma Aynı zamanda ayrıca 141 tane antrenman uçakları sahte bir taarruz yaparak sanki Helgoland'a saldıracakmış gibi yaptı. 20 tane De Havilland DH-98'de Hamburg'a doğru yöneldi, sekiz tane Mannheim'a, 16 tane Berlin'e ve iki tanede Düsseldorf'a. Bunu dışında ayrıca 140 tane uçak yanıltma manevraları ile Alman hava savunmasını yanıltmak için kullanıldı. Saat 1:40 doğru varak halinde kalaylar atıldı (kodadı: „Windows“), Alman radar sistemini bozmak için. Varak halinde kalaylar ve sahte bir taarruz birbirinden uzak hedeflere yaparak, hem yerden hem havadan savunmanın neredeyse neticesiz bir duruma gelmesini sağladı. Alman gece avcıları da bu sistem yüzünden pek bir şeyde yapamadı, çünkü avcılar bu sistem yüzünden büyük bir bölgeye yayılmak zorunda kaldı. Hedefi işaretlemek [[Dosya:Mosquito 600pix.jpg|küçükresim|upright=1.36|De Havilland Mosquito]] De Havilland DH-98'ler 5. Bombardıman Uçakları Grubu tarafından özellikle icat edilmiş ve savaş sırasında hedefi derinden işaretlemek için kullanılmış bir uçaktır. Bombardıman Grubu hedefi işaretleme tekniğini savaş sırasında sürekli düzeltti ve kusursuz bir hale getirildi. Uçaklar Braunschweig'a geldiği zaman, ışıklandırma makineleri etrafı aydınlatmak için aydınlatma malzemeleri attılar. Bu aydınlatmanın hedefi bombalanacak yerin aydınlanması için kullanılıyordu. Böylece savaş uçakları doğru yeri işaretliyordu ve bombalamanın kusursuz geçmesini sağlıyordu. Hedef özellikle şehrin güneybatısında bulunan silahlanma tesislerine karşıydı. Frankfurter Straße, Luisen Staße'nin köşesinde asıl hedef bulunuyordu, çünkü silahlanma tesisleri özellikle bu yöredeydi. Başka bir hedef ise Braunschweig katedraliydi. Bu hedef eğer şiddetli bir dumanlaşma olursa bombalama yüzünden ve bir şey görünmezse kullanılacaktı. Gecenin açık olması ve iyi bir işaretleme ve saldırma biçimi ile sonuç İngilizler tarafından iyi olarak sonuçlandı, ayrıca saldırı sırasında görüs muhteşem olarak nitelendirildi[„Visibility: excellent“]. Eski Braunschweig kenti'nin batışı [[Dosya:Lancaster I NG128 Dropping Load - Duisburg - Oct 14 - 1944.jpg|küçükresim|upright=1.14|Bir Avro Lancaster, II. Dünya Savaşı sırasında. Sol resimde Termit reaksiyonu ile patlayan yangın bombası ve sağ resimde ise yangın bombası ve hava torpili atan bir savaş uçağı. Bu resim Duisburg'a yapılırken çekildi ve aynı akşam Braunschweig kenti'de bu biçimde saldırıya uğradı.]] 14 Ekim tarihinde cumartesi günü son ikazlar gece yarısı yani saat 0:00 araları ihbar edilmeye başladı ve 15 Ekim'de saat 1:50'ye doğru alarmlar harekete geçirildi ve böylece Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin hava saldırısı başlamış oldu. Hava saldırısı 40 dakika sürdüğü halde, 15 Ekim 1944 pazar günü eski Braunschweig kentinin batış günü olarak şehir tarihine girdi. 5. Bombardıman Uçakları Grubu savaş sırasında özel bir işaretleme teknolojisine sahipti, ayrıca akıllı bir bombalama sistemine sahip olan bu grubun en büyük amacı, şehre en büyük hasarı vermekti. Bu bombalama sistemine İngilizler „sector bombing“ adını vermişlerdi. Nokta-hedefleme adı olan bu sistemin, bir parçası olarak yer alıyor, burada en öndeki uçak yani yöneten nişancı katedrali hedeflenmiş nokta olarak belirliyordu. Bu yeşil işaretleme diğer nişancılarının yönünü bulması için önemli bir rol üstleniyordu. Nişancılar bu işarete çeşitli yönlerden yelpaze şeklinde uçarak geçip bombalarını atıyorlardı. Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin saldırı anındaki film çekimleri [[Dosya:Bundesarchiv Bild 141-2716, Britisches Flugzeug Avro Lancaster.jpg|küçükresim|upright=1.32|sol|Bir Avro Lancaster Mk 1]] Şehre saldırı anındaki film çekimleri özel bir Lancaster tarafından yapıldı. Uçak diğer bombardımancılar gibi hedefin 4.950m üstünden uçarak çekimleri yaptı. Lancaster'ın hızı 260km/h dı operasyon sırasında. Çekimler „Eyemo“ tipindeki bir kamera tarafından yapıldı. Saldırı zamanı saat 02:33 olarak (uçak saati) note edildi. Filmde bu metin mesela yer alıyor: Alev fırtınası Ortalama 40 dakika sonra aşağa yukarı 847 ton bomba şehre fırlatıldı, atılan bombaların ortalama 12.000'i infilak bombasıydı, bu bombalar halı bombardımanı şeklinde Almanya'daki tipik ahşap evlerin bulunduğu mahalleye atıldı ve böylece alev fırtınası için yanan malzeme bulunmuş oldu. Basınç dalgaları şehirdeki çatıları uçuruyordu ve böylece evin içindeki bulunan bütün eşyaları dışarı uçuruyordu, pencerenin camları sıcaktan patlıyordu, duvarlar yıkılıyordu, elektrik ve su kesilmesine yol açıyordu ve itfaiye ile kurtarma ekiplerinin bodrum ve sığınaklara mecburen sürülüyordu. İnfilak bombalarından sonra şehre bu sefer beyaz fosfor bombaları ve yangın bombası atıldı. Bu bombaların görevi alev fırtınasının etkisini güçlendirmekti. Diğer saldırılardaki gibi (mesela Hamburg'daki gibi) bu alev fırtınası bombardımanın yol açtığı tesadüfen doğal bir hadis değil, daha çok üstüne çalışılmış bir prosedür. Bu alev fırtınası saldırma taktiğinin bir parçasıdır. küçükresim|Almanya'da tipik ahşap ev Sıcaklar yüzünden ısınan hava, oluşan termal güçler tarafından havaya yükseldi, böylece soğuk havanın alttan tekrar esmesine yol açtı ve orkan şeklinde oluşan farklı sertlikte rüzgarların esmesine neden oldu. Bu rüzgarlar yüzünden yangın daha şiddetlendi ve bu yangının şiddetlenmesi sonucunda rüzgarlarda daha sert esmeye başladı. Bu fenomen yüzünden eşyalar havada uçup insanlarında ağır eşyalar tarafından yaralanmasına ve rüzgardan devrilmesine yol açtı. Kasırga şeklindeki termal hava şartları o kadar güçlüydü ki bütün pazar boyunca şehir merkezindeki kiliselerin çanlarının çalmasına sebep oldu. Ortalama üç buçuk saat sonra, yani saat 6:30 civarlarında, yangın kent merkezinde en güçlü ve şiddetli durumuna geldi. 150 hektar tarihi şehir ve yöresi alevlere teslim oldu. 100 metre yüksekliğinde olan Andreskilisesi'nin kulesi hala görünür bir şekilde yanıyordu ve kıvılcımların yağmur gibi şehre dökülmesine neden oluyordu. Kent merkezi yangın bombaları tarafından bombalandı. Kurtarma ve yangın söndürme ekipleri böylece yangının merkezine ulaşmakta güçlük çekiyordu. Braunschweig o kadar kuvvetli yanıyordu ki, şehrin yanışı çok uzaktan komşu kasabalar ve şehirler tarafından bile görülüyordu. 90km uzaklıktaki itfaiye ve kurtarma ekipleri bile şehre yardıma geldiler. 24 saat içinde operasyon Hurricane sırasında Kraliyet hava kuvvetleri tarafından kente tam 10.000 ton bomba atıldı. Bu sayı 24 saat içinde atılan en çok II. Dünya Savaşı sırasında bomba yükü. 23.000 kişinin kurtuluşu Şehrin merkezinde çıkan yangınlar büyük bir alana yayıldı. Bu yörede sekiz tane dolu olan sığınak vardı. Bu sığınakların içinde toplam 23.000 kişi bulunuyordu. Sığınağın içinde bulunan insanlar bazı tehlikelerle karşı karşıya geldi, bunlardan biri eğer sığınakların içinde uzun bir süre kalmaları durumunda yangınlardan oluşan oksijen kıtlığı veya dışarı çıktıklarında alev fırtınasının içinde kalıp yanmaları yönündeydi. Wassergasse (su yolu) Rudolf Prescher'nın teşebbüsleri sayesinde saat 5:00'e doğru alev fırtınası en yoğun hallini almadan önce kendisi bir su yolu yapılmasını sağladı. Böylece 23.000 kişi tahliye edildi. Bu sonuca ulaşmak için itfaiye ekipleri hayatlarını tehlikeye atıp yangınların arasından sıyrılıp sığınaklara ulaştı. 15 Ekim 1944'te istatistikler Kent merkezinde bulunan yapı stilleri küçükresim|Tipik Braunschweig'da ahşap bir ev: Huneborstelsches Haus 1900 yılları civarında 1944'te şehir merkezinde ortalama 2.800 çeşit evler vardı, bunlar çeşitli yüzyıllarda ve böylece çeşitli stillerde yapılan yapılardı. E. Hundertmark 1941'de bu listeyi yaptı: Hasar gören binalar küçükresim|upright=0.68|Hotel Handelshof(Mayıs 2006) küçükresim|upright=0.68| Braunschweiger Mumme Haus ağır hasar görüp yıkıldı küçükresim|upright=0.68|Nickelnkulk ağır hasar görüp yıkıldı küçükresim|upright=0.68|Braunschweiger Schloss (hasar görüp 1960'ta yıktırıldı) küçükresim|upright=0.68|2006/2007:Ortalama 60 seneden sonra Andreaskirche'deki savaştan dolayı oluşan hasarlar gideriliyor Sıkı bir şekilde inşa edilen şehir merkezi ortalama 800 tane olan ahşap evleri ile bir görünüm sunuyordu, bunlardan birkaçı orta çağ mimarisine aitti. Ayrıca taş yapılardan oluşan binalar'da vardı, bunlar 17. ve 18 yüzyılda yapılan yapılardı. İç içe olan sokaklar ve iç içe olan binalar çabuk yanabilecek olan ahşap evlerden oluşuyordu ve bu fırsatı kaçırmayan İngilizler belirli bir taktik ile şehrin bu kısmını alev fırtınasına soktu. Bu yangın yayılar sonra bütün şehri hapis etti. Öncelikle infilâk bombaların atılmasıyla ve sonrasında atılan yangın bombaları ile, küçük çaplı çabuk yayılan bir yangın oluştu. Bu yangın büyüdü ve şiddetlendi ve böylece yangınların bir biriyle birleşmesi sonucu 21⁄2 gün süren bir alev fırtınası oluştu. Bu alev fırtınası şehir merkezini komple büyük bir hasara uğrattı ve bazı yapıların yıkılmasına sebep oldu. Çeşitli medeni yapılar, anıtlar ve mahaller bu olay sonrasında yok oldu. 25 Ocak 1945'te Braunschweig'ın başsavcısı Otto Georg Thierack Nazi Almanyasının adalet bakanına bir rapor gönderdi ve bu mektupta şunları söylüyordu: Braunschweiger Dom, Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin saldırısı olduğu gece hedef noktası olmasına rağmen bombalardan ve yangından herhangi bir bir hasar görmedi. Olayın olduğu gece önemli şehir- ve çeşitli mimari eserlerde büyük bir hasar gördü ya da bombaların ve yangının şiddetinden hasar alıp komple yıkıldı. Saldırını bitişinden ortalama dokuz saat sonra İngiliz bir keşif uçağı saat 11:40'ta şehrin üzerinden uçtu, bu uçuşun sebebi yapılan hasarı rapor etmekti. Bilâkis yangınlardan dolayı oluşan duman bulutları çok az şey görünmesine sebep oldu. Olaya şahit olan birisi hatta şöyle dedi:" O günü hava aydınlanmadı, büyük bir dumanlardan oluşan bulut güneşi karartı." 17 Ekim gününün akşam saatlerinde büyük alevler söndürülebildi ama küçük çaplı alevlerin söndürülmesi ile beraber söndürme işleri üç gün uzadı ve böylece 20 Ekim gününe kadar sürdü. O zamanın nüfusuna göre 80.000 kişi (bu oranda ortalama bütün Braunschweig nüfusunun %53,3'ü yapıyordu) bu saldırı sonucu meskensiz kalmasına sebep oldu. Hasarlar o kadar yüceydi ki, halk ve uzmanlar bunu Köln'e yapılan "Operation Millennium"daki gibi bin tane bombardıman tarafından yapılan bir saldırı olarak nitelendirdi. Ama bu tahmin Birleşik Krallık'ın askeri arşivlerini açmasıyla geri çevrildi. O gece 233 tane bombardımanın olduğu netice kazandı. Ölü, yaralı ve kayıp sayıları küçükresim|upright=0.91|sol|Savaş sırasında ölen birkaç kişinin mezarlığı 15 Ekim tarihinde olan saldırının tam olarak ölü sayısı bilinmiyor. Bazı eski kaynaklar bunun 484 ve 640 kişi olarak dille getiriyor. 101 kişinin kayıp olduğu söylendi ve yaralıların sayısı 1.258 kişi olarak deniyor . Tarih bilimcileri bugünkü tarihe dayanarak ölü sayısının bu saldırı sonucu 1.000 kişinin üzerinde olduğundan şüpheleniyorlar. Bu rakamların bu kadar düşük seviyede olmasının belirli birçok sebebi vardı. Braunschweig şehri doğrudan Magdeburg ve Berlin yönüne giden uçuş rotasında bulunuyordu , ayrıca önemli silahlanma tesislerinin bulunduğu Salzgitter (Hermann-Göring-Werke) ve Fallersleben (Volkswagen-Werk) şehrin yakınında bulunuyordu. Böylece Braunschweig halkı çeşitli birçok alarmlar sayesinde böyle saldırı anındaki yapacakları şeyleri biliyorlardı. 1939 ve 1945 arasında 2.040 kere şehir ikaz edilmiştir ve 620 kere sirenler çalınmıştır. Geçmişte yapılan birçok tatbikat ve bir tehlike sezildiğinde yapılan alarmla sayesinde halk o anda ne yapacağının bilinci altındaydı. 1943 yıllın ortasına kadar şehir büyük bombardımanlardan ve böylece ağır bir hasardan korunmuş oldu. Ama bu devam eden savaş sırasında zamana kalmış bir şey olduğu için şehre 1943'ten sonra ikazlar yapılmıştır. Diğer bir neden ise şehirde bulunan birçok hava saldırısına karşı güçlü olan sığınakların bulunması. Bu sığınaklar özellikle şehrin merkezinde bulunuyordu. Kraliyet Hava Kuvvetleri bu saldırı sonucunda bir Lancester'ını kaybetmiştir. Diğer bir uçak saldırı sonucu o kadar büyük bir hasar aldı ki, pilot uçuş ekibinin uçaktan atlamasını istedi. Üç kişi bu istek sonucu uçaktan atladı ve esarete uğradı. Yine de pilot uçağı o hasara nazaran üs'e kadar uçura bildi. Braunschweig'daki sığınaklar küçükresim|Okerstraße'deki sığınak (2006) küçükresim|Kaiserstraße'deki sığınak (2007) küçükresim|Ritterstraße'deki sığınak (2006) küçükresim|Kalenwall sığınağın arkası (2006) küçükresim|Sack-Sığınağı (2008'de yıktırıldı) küçükresim|Alte Knochenhauerstraße'deki sığınak (2006) Braunschweig kent'i diğer Alman şehirlerine nazaran daha çok sığınaklara sahipti. Bu sığınaklar ayrıca büyük ve moderndi. Sığınaklar büyük olduğu halde savaş sırasında tıklım tıklım doluyorlardı. Faaliyete giren Braunschweig itfaiyeleri ve şehir dışından gelen itfaiyeler Çeşitli tahminlere göre bombalamanın olduğu gece ve altı gün sonrasında alevleri söndürmek için ortalama 4.500 itfaiyecinin görev başında olduğu tahmin ediliyor. Ayrıca diğer şehirlerden de itfaiyeciler geldi bunlar arasında Blankenburg, Celle, Gifhorn, Hannover, Helmstedt, Hildesheim, Peine, Salzgitter, Wernigerode ve Wolfenbüttel itfaiye ekipleri vardı. Söndürme ekiplerinin arasında ayrıca gönüllü çalışanda oldu. Neticeler Nazi basınında çıkan haberler [[Dosya:Braunschweig Brunswick Zeitung 161044.jpg|küçükresim|sol|Saldırıdan bir gün sonra Braunschweiger Tageszeitungda atılan manşet.]] küçükresim|20 Ekimde 1944'te saldırı sonucu ölenlerin adları gazetede O gece bile Naziler bu fırsatı kaçırmayıp saldırıda ölen insanları ve mağdurları yapılan topyekün savaşı için kullandı. Çeşitli duygu sömürüleri ve insanları doldurarak halkı düşmanlardan nefret kapıp savaşa katılmaları istendi. Saldırıdan bir ertesi gün yani 16 Ekim'de şehir hala yanarken Braunschweig'ın yerli gazetesi Braunschweiger Tageszeitung attığı bir manşetle dikkatleri üstüne çekti. Bu manşet Naziler tarafından atıldı. Manşet'in başlığı:„ Rakibin şeytanca siması“ olarak nitelendirildi. 19 Ekim'de saldırı sonucu ölenlerin sayısı 405 kişi olarak söylendi ve 20 Ekim'de bir liste hazırlanıp bu saldırıda ölenlerin adları bir liste halinde kamuoyuna sunuldu. Listede 344 kişinin isimi bulunuyordu. Ekim ayının 22'sinde yani yapılan operasyondan bir hafta sonra Braunschweig katedralinde bir anı düzenlendi. Ayrıca Schlossplatz'da da ölenler için tören yapıldı. Ölenler özellikle yapılan bir mezarlıkta gömüldü. Mezarlığın adı Braunschweiger Hauptfriedhof'du. O gece ayrıca yeni büyük bir saldırı yapıldı şehre. Bu hava saldırısı Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Hava Kuvvetleri tarafından yapıldı. Bombardıman B-17 Flying Fortress uçakları tarafından düzenlendi. Kente en son saldırı 31 Mart 1945'te düzenlendi. Bu saldırı 392. US Bomber Group tarafından yapıldı. Saldırı özellikle bugünkü Braunschweig merkezi garın bulunduğu yere düzenlendi. Wehrmacht raporu Oberkommando der Wehrmacht tarafından çıkarılan Wehrmacht raporunda Braunschweig'ın adı sadece bir kere geçiyor. ... In der vergangenen Nacht warfen die Briten wahllos eine große Zahl von Spreng- und Brandbomben auf Wohngebiete der Städte Duisburg und Braunschweig. Tilsit, Hamburg und Berlin waren das Ziel weiterer nächtlicher Bombenangriffe ... „...Geçen akşam İngilizler rastgele infilâk ve yangın bombalarını Braunschweig ve Duisburg kentlerinin mesken bölgelerine attılar. Tilsit, Hamburg ve Berlin diğer günlerde geceleri hedef haline geldi...“ Saldırı sonucu oluşan hasar ve ölenler hakkında bir bilgi verilmemiştir. 15 Ekim 1944'te Bomber Command günlüğündeki rapor Kraliyet Hava Kuvvetleri Bomber Command'ın günlüğünde 15 Ekim Braunschweig saldırısı hakkında şu yazı kayıt edilmiştir: Bu metinden de belli oluyor ki RAF Bomber Command hava saldırısından kısa bir süre sonra şehre verdiği büyük hasardan haberdardı. Oluşan hasarın istatistikleri Nüfus ve ölü sayısı II. Dünya Savaşı başlamadan önce Braunschweig'ın nüfusu 202.284'tü, savaşın sonunda bu sayı %26,03 düşüp şehirde yaşayanların sayısı 149.641 kişi oldu. O zamanın raporlarına göre savaşın sonuçlarından ölenlerin sayısı 2905'ti, bunların 1286'si yabancı uyruklu insanlardı, yani %44,3. Genelde insanlar bombardıman sonucu ya da bombaları etkisiz hale getirmeye çalışırken patlama sonucu öldüler. Yabancılar genelde savaş sonucu esir düşmüş, zorla çalıştırılan ya da toplama kamplarından getirilen işçilerdi. İsçiler genelde Arbeitsamt'ın yakınlarında oturuyordu (Arbeitsamt Türkiye'de İş Kurumu olarak adlandırılır). 1944'te yaklaşık 51.000 yabancı yaşıyordu bu yörede. Yabancılar silahlanma tesislerinde çalışıyorlardı, Büssing, MIAG ve NIMO gibilerinden. Bu grup içerisinde ölü sayısının bu kadar yüksek olmasının bir nedeni bu insanların sığınaklara girmesinin yasak olması. Bugünkü raporlara göre 3.500 yabancının öldüğü yönünde. Hasar gören binalar ve diğer yapılar küçükresim|upright=1.14|Bombardıman tarafından mağdur duruma düşen insanlara verilern bir rapor (Alman dillinde Bombenpass olarak nitelendirilir) 1940 ve 1945 arası Braunschweig kenti 42 kez RAF ve USAAF tarafından saldırıya uğradı. Bu 42 saldırı çeşitli kategorilere sınıflandırılıyor 10 kez şehir hafif, 8 kez orta ve 10 kez ağır bombalanmıştır. Ayrıca kent 12 kez bir tane bombardıman uçağı tarafından bombalandı. Saldırılar geceli ve gündüzlü organize edilmiş bir şekilde yapılıyordu. Hasar gören binaların hakkında o zamanlar doğru bilgiler verildi. Bir raporda kentte bulunan savcı 15 Ekim 1944 hakkında bu bilgileri vermiştir: 15.776 ev alev fırtınasını ve bombardımanın etkisiyle hasar görmüştür. 3.600 bina komple hasar görüp yıkıldı, 2.000 bina ağır hasar gördü, 1.800 bina orta şekilde hasar gördü ve 1.400 ev hafif hasar görmüştür. Savaşın bitmesinden yedi ay sonra binaların sadece %20'si hasar görmedi, bunların %25'i komple hasar görüp yıkıldı ve %55'i kısmen hasar gördü. 1943'ten önce Braunschweig'da taktiksel bombardımandan önce 15.897 tane bina bulunuyordu, bunların sadece 2.834'ü yani ortalama %18'i hasar görmemiş olarak raporlarda belirtiliyor. Şehirde 59.826 tane ev daire vardı ve sadece 11.153 tane daire yani %19'u hasar görmeden savaşı atlattı. Savaşın sonuna doğru şehirde yaşayanların %80'ı evsiz kaldı. Şehirde bulunan kültürel yapıların %60'ı hasar görüp yıkıldı. Şehrin endüstriyel yapıları %50 hasar görüp yıkıldı. Toplam oluşan hasarın derecesi Braunschweig kentinin merkezi savaşın sonunda %90 hasar gördü, toplam bütün şehir ise %42 dolayında hasar görmüştür. Toplam enkaz miktarı 3.670.500 m3 olarak sonuçlandı ve böylece Braunschweig en çok savaş sonucu hasar gören şehirler arasına girdi. Savaştan sonra Şehrin yeniden yapılışı küçükresim|sol|upright=1.59|Braunschweiger Schloss'un ön tarafı küçükresim|upright=0.68|sol|Yıkılıp yeniden inşa edilen Alte Waage binası küçükresim|Bir binanın duvarında bulunan savaş sonrası yeniden yapılanma adında koyulan bir anıt ( Anıtın tercümesi: Braunschweig'ın eski şehri 15 Ekim 1944'te savaşın mağduru oldu. Friedliche Arbeit 1953'ten 155'e kadar St. Andreas koruması altında yeni evler inşa etti.) 17 Haziran 1946'da Braunschweig'da enkaz kaldırma çalışmaları resmi bir şekilde başladı. Bu çalışmalar 17 sene sürdü ve 1963'te şehir resmi şekilde bu çalışmaların bittiğini ilan etti. Bu ilana nazaran ama hala senelerce küçük çaplı çalışmalar devam etti. 15 sene savaşın bitmesinden sonra yani Haziran 1959'da şehrin yöresinde bulunan kör bombalar ortadan kaldırıldı. Yine de onca sene sonra hala bugün'de çeşitli büyüklükte ve özelikte şehrin içinde ve yan semtlerinde kör bombalar bulunuyor. Mesela şehir merkezinde eski Schlosspark'ın yakınlarında bir tane 7 Haziran 2005 tarihinde patlamamış bir uçak bombası bulundu. Bombayı imha etmek için bombanın bulunduğu yerden 10.000 insan tahliye edildi. 1950 ve 1960'lı senelerinde şehir hızlı bir şekilde yeniden yapılandırıldı. Bunun birçok sebebi vardı, mesela halk için acilen yeni oturma ve ev imkânları gerekiyordu, ulaşımın yeninden kolayca sağlanması gerekiyordu ve şehir ekonomisi yeniden canlanması gerekiyordu. Şehrin merkezi savaştan sonra bir enkaz yığınına dönüşmüştü ve böylece yeni mimarlar şanslarını değerlendirerek yeni, modern ve otomobillerin ulaşımını kolayca sağlayan yapılar imar etti. Yine de imar konusunda mimarlar Braunschweig okulunun (Braunschweiger Schule) prensiplerine ve okulun önemli hocaları ve kurucuları olan Friedrich Wilhelm Kraemer, Walter Henn ve Dieter Oesterlen prensiplerine uydu. Yine de bu yapılanma sonucu bazı yerlerde yeni hasarların oluşmasına neden oldu. Orta Çağ karakteri taşıyan şehir merkezinde bulunan binalar yıktırıldı ve eski kentin yeniden ayni halde yapılanması görmemezlikten gelindi. Hasar gören binalar yeniden tamir edilip kullanılacağına çabuk yıktırıldı ve ulaşım konusunda özellikle otomobillerin ulaşımı için yollara önem verildi. Böylece şehir ikinci kez yok edildi. Ayrıca kültürel yapılarda barış zamanında da yıkıldı. Birçok ortaçağ, barok ve klasisizm şeklindeki yapılar yıktırıldı ve böylece oradaki halk mutabakatını bir yönden kaybetmiş oldu. Bu nedenle bu konu hakkında birçok tartışmalar oldu. En önemli yıkılan yapı Braunschweig'da 1960 senesinde yıkılan Braunschweiger Schloss oldu (Braunschweig sarayı). Ama yine de yeniden yapılanmada yıkılan binaların eski halinde yeniden aynı yere yapılması da devam ediyor. Mesela Alte Waage eski halinde yine inşa edildi. Ayrıca Braunschweiger Schloss'unda ön tarafı 2005-2007 seneleri arasında yeniden eski halinde inşa edildi. Anılar Verilen hasarın anlamı Savaşın başlarında bile Lordlar Kamarası'nın üyesi Anglikan piskopos George Bell bombardımanların Alman kentlerine çok büyük hasar yarattığını söyledi ve Alman şehirlerine verilen zararların Batı'nın etnik medeniyetlerine tehdit oluşturduğu düşüncesini taşıyordu. Böylece iki düşman gelecekte bile bir barışa ip atamayacağını düşünüyordu. Birçok zaman kendisi şüphelerini Lordlar Kamarasında belirtmiştir. Mesela 1944'te, “How can the War Cabinet fail to see that this progressive devastation of cities is threatening the roots of civilization?” "Savaş kabinesi nasıl oluyor da, süren bu büyük tahribatın şehirlere ve medeniyetin kökenine verdiği zararları göremiyor?" Savaştan sonra yapılan Area Bombing Directive saldırısı hakkında insanların akıllarında sorular oluştu. Mesela savaşın sonlarına doğru Braunschweig'ın yok ediliş planının askeri taraftan ne kadar mühim olup olmadığı sorulan sorulardan biriydi. Bu soru Köln Hamburg, Dresden, Pforzheims, Essens, Duisburgs ve birçok şehir içinde geçerlidir. Sanatsal açıdan Saldırıdan kısa bir süre sonra ressam ve NSDAP'nin bir vekilli Walther Hoeck „Der Brand von Braunschweig“ adlı resmi çizdi. Hoeck Braunschweig'ın Lehndorf mahallesinden saldırıyı kendi gözleriyle gördü ve böylece saldırı anını da yaşamış oldu. Hoeck ayrıca „Der Brand von Braunschweig“ adlı resme benzer 6 tane resim daha boyadı. Bu resimlerde sadece küçük çaplı değişikler göze batıyor. Bütün resimler uzaklıktan şehrin yanan silüetini gösteriyor. Resimlerin hiçbirinde insanlar ya da hayvanlar bulunmamakta. Ressam bu resimle de alev fırtınasının büyük gücünü ve açtığı büyük hasarı göstermekte. Şehrin tanınması için ayrıca resimlerde kentin ünlü yapıları görülmekte. Bu yapılar arasında Andreas-, Katharinen- ve Michaeliskiliselerin kulelerinin kuleleri var. „Der Brand von Braunschweig“ hala şehirde yaşayanlar için sanatsal açıdan kente verilen hasarın örneği. Saldırının savaştan sonraki etkileri sol|küçükresim|Braunschweiger Haupt mezarlığında bulunan anıya ölenler için konulan çelenkler Saldırıdan sonra hala 14./15. Ekim'de çeşitli etkinlikler düzenleniyor. Bu günlerde ayrıca çeşitli sergiler ve anılarda düzenleniyor. Ayrıca şehir edebiyatında da bu olaylar büyük önem kazandı ve birçok eserde saldırının adı geçti. 1994'te mesela, saldırının 50. yıldönümünde, çeşitli birçok anılara nazaran Braunschweigischen Landesmüzesinde bir sergi düzenlendi. Bu sergiye bir hafta içerisinde ortalama 10.000 kişi katıldı. Saldırı sonucu ölenler için Braunschweiger Haupt mezarlığında Kasım ayının 1962 yılında bir anıt yapıldı. Literatür Braunschweiger Zeitung (Hrsg.): Die Bomben-Nacht. Der Luftkrieg vor 60 Jahren, Spezial-Heft Nr. 10 (2004), Braunschweig 2004 Friedenszentrum Braunschweig e. V. (Hrsg.): Braunschweig im Bombenkrieg. 50 Jahre danach. Den Opfern des Krieges gewidmet. Band 1: Dokumente zur Ausstellung 30.09.–31.10.1993, Braunschweig 1994 ders.: Braunschweig im Bombenkrieg. 50 Jahre danach. Den Opfern des Krieges gewidmet. Band 2: Dokumente von Zeitzeuginnen und Zeitzeugen: „Bomben auf Braunschweig“. Landesmuseum 11. September–16. Oktober 1994, Braunschweig 1994 ders.: Braunschweig im Bombenkrieg. 50 Jahre danach. Den Opfern des Krieges gewidmet. Band 3: Dokumente aus der Gedenknacht 14./15.10.1994: „Die Gerloff-Berichte“, Braunschweig 1994 Jörg Friedrich: Der Brand. Deutschland im Bombenkrieg 1940–1945, Propyläen Verlag, München 2002, ISBN 3-549-07165-5 Eckart Grote: Braunschweig im Luftkrieg. Alliierte Film-, Bild- und Einsatzberichte der US-Air Force / British Royal Air Force aus den Jahren 1944/1945 als stadtgeschichtliche Dokumente, Braunschweig 1983, ISBN 3-924342-00-8 ders.: Braunschweig im Zweiten Weltkrieg. Dokumente einer Zerstörung – Stunde Null – Neubeginn In: Arbeitsberichte aus dem Städtischen Museum Braunschweig, Nr. 65; Braunschweig 1994 ders.: Target Brunswick 1943–1945. Luftangriffsziel Braunschweig – Dokumente der Zerstörung. Braunschweig 1994, ISBN 3-9803243-2-X Peter Neumann: Braunschweig als Bombenziel. Aus Aufzeichnungen der Jahre 1944 und 1945, in: Braunschweigisches Jahrbuch, Band 65, Braunschweig 1984 Rudolf Prescher: Der rote Hahn über Braunschweig. Luftschutzmaßnahmen und Luftkriegsereignisse in der Stadt Braunschweig 1927 bis 1945, Braunschweig 1955 Günter K. P. Starke: Das Inferno von Braunschweig und die Zeit danach, 4. erweiterte Auflage, Braunschweig, Appelhans Verlag 2002, ISBN 3-930292-58-0 Dış bağlantılar Filmaufnahmen des alten Braunschweig vor der Zerstörung (mit Zeitzeugeninterview) Bunkeraufnahmen (mit Zeitzeugeninterview) Original-Filmaufnahmen von der Bombardierung am 15. Oktober 1944 (Luftaufnahmen) Original-Filmaufnahmen von der Bombardierung am 15. Oktober 1944 (Bodenaufnahmen) Chronologische Liste der Bombenangriffe auf Braunschweig (mit Opferzahlen) „Das brennende Braunschweig“'' , Gemälde von Walther Hoeck Beschreibung der Bunker, Bomben, Zerstörungen u. v. m. Schadenskarte Braunschweigs aus dem Jahre 1945 „Braunschweiger Bewehrung“ für Bunker Kaynakça Kategori:Batı Avrupa Cephesi (1944-1945) Kategori:II. Dünya Savaşı'nda stratejik bombardımanlar Kategori:1944'te Almanya Bombardimani Kategori:Birleşik Krallık askerî tarihi