Büveyhîler

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Büveyhîler ( el-Büveyhiyyûn, Āl-e Būye; 945 - 1055), İran ve Irak'ta hakimiyet sağlayan Deylemi kökenli İrani ve Şii karakterli bir hanedan. Deylemlilerin kurduğu en güçlü hanedan olarak sayılır. Büveyhîler ilk önce Kuzey İran'a sahip olmuş daha sonra güneye çekilmişlerdir. Sasanilerin yıkılışından sonra İran'ın çoğunu ele geçiren ilk bağımsız İrani devlettir. Kökenleri Büveyhîler, Deylemlilerin kurduğu bir devlettir. Büveyhî adı, V. Behrâm soyundan geldiği iddia edilen Bûye (Büveyh) bin Fennâ Hüsrev'den gelmektedir. Kuruluşu Şiî bir devlet olan Büveyhîlerin egemenliği 932'den 1055'e kadar sürmüştür. Bu hanedana adını veren Ebu Suca Büveyh, savaşçı bir kabilenin başkanıdır. Oğullarından Ali Fars'ta, Hasan Rey'de ve Ahmet de Kirman'da bir Büveyh Beyliği kurmuştur. Büveyhoğulları zamanla batıya ilerleyerek Bağdat'ı egemenliği altına almıştır. Büveyhoğulları daha sonra Halife'yi emrine almıştır. Halife Büveyoğullarının başkanını vali (emirül ümera) atamıştır. Büveyhoğulları daha sonra da Halife'nin gözlerine mil çektirerek yerine başka bir halife getirmiştir. Artık Abbasi Halifeleri, Büveyhoğullarının kuklası olmuştur. Tarihçe İmadüddevle devrinde, Şiraz (934), Ahvaz (938), Rey (942) ve Bağdat (945) kontrol altına alındı. Adudüddevle devrinde Umman (967), Kirman (968), Kuzey Irak (978), Diyarbakır yöresi- El Cezire (979), Taberistan ve Cürcan (981) da Büveyhi topraklarına dahil oldu. Üç ayrı Büveyhîler Beyliği birleşince devlet güçlenmiştir. Devleti birleştiren Adudüddevle ölünce 983'te yeniden karışıklıklar ortaya çıkmıştır. İki kola ayrılan Büveyhoğullarından birine 1029'da Gazneli Mahmut son vermiştir. Adudüddevle zamanında ülkede birçok cami ve hastane yapılmıştır. Bunlar Moğol istilaları sonucu yakılıp yıkılmıştır. Büveyhioğullarının Bağdat'taki Türk komutanları zaman zaman Büveyhoğullarına karşı ayaklanmıştır. Ayrıca ordudaki Türk ve Deylemlilerin mücadele etmesi de devleti zor duruma düşürmüştür. Bu nedenle Büveyhioğullarının diğer kolu da zayıflamaya başlamıştır. Büveyhioğullarının baskısından kurtulmak isteyen Abbasî Halifesi Kaimbiemrillah Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey'den yardım istemiştir. Tuğrul Bey 1055'te Bağdat'a yaptığı seferde Büveyhioğuları ile savaşmış ve onları ağır bir yenilgiye uğratmıştır. Büveyhioğulları hükümdarını esir alan Tuğrul Bey bu devlete son vermiştir. Büveyihoğulları zamanında birçok mimari eser de yapılmıştır. Büveyhioğulları bugünkü İran, Irak, Azerbaycan ve Türkiye topraklarının belli bir kısmına hakim olmuş bir hanedandır. Büveyh Hükümdarları [[Dosya:Bazaar vakeel.jpg|küçükresim|sağ|Şiraz'daki bir pazar. Büveyhioğulları zamanında yapılmıştır.]] Büyük Hükümdarlar Büveyh hükümdarları devleti genelde Fars, Jibal ve Irak'tan yönetmiştir. Ülke üçe bölünmüş olduğundan üç ayrı hükümdar tarafından yönetilmiştir. Fars kolu İmâdüddevle 934-949 Adudüddevle 949-983 Şerefüddevle 983-989 Samsâmüddevle 989-998 Behâüddevle 998-1012 Sultânüddevle 1012-1024 Ebû Kalicar 1024-1048 Abu Mansur Fülâd Sütûn 1048-1055 Selçuklu Hanedanı'na dahil olmuştur. sağ|küçükresim|İran'da 10. yüzyıldan kalma bir süslü Büveyh tabağı. Rey kolu Rüknüddevle 935-976 Fahrüddevle 976-980 Muayyadüddevle 980-983 Fahrüddevle (tekrar) 984-997 Mecdüddevle 997-1029 Gazneliler'e dahil olmuştur. Irak kolu Müizzüddevle 945-967 İzzüddevle 966-978 Adudüddevle 978-983 Samsâmüddevle 983-987 Şerefüddevle 987-989 Behâüddevle 989-1012 Sultânüddevle 1012-1021 Müşerrefüddevle 1021-1025 Celâlüddevle 1025-1044 Ebû Kalicar 1044-1048 El-Melikü’r-Rahim 1048-1055 Selçuklu Hanedanı'na dahil olmuştur. Küçük Hükümdarlar Bazı küçük bölgeleri yöneten Büveyh hükümdarlarıdır. Basra Büveyhleri Diyaüddevle 980'ler Fars Büveyhlerine katılmıştır. Hamedan Büveyhleri Muayyadüddevle 976-983 Şamsüdevle 997-1021 Samaüddevle 1021-1024 Kerman Büveyhleri Kavamüddevle 1012-1028 Fars Büveyhlerine katılmıştır. Huzistan Büveyhleri Tacüddevle 980'ler Fars Büveyhlerine katılmıştır. Dış bağlantılar İran Ansiklopedisi Kaynakça Kategori:İranlı hanedanlar Kategori:Tarihteki Şii devletler Kategori:İslam devletleri Kategori:Tarihteki Müslüman devletler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Büveyhîler

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi