Büyük Mısır Seferi

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Büyük Mısır Seferi veya 1516-1517 Osmanlı-Memlûk Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile Memlûk Devleti arasında Ağustos 1516 ile 22 Ocak 1517 tarihleri arasında Orta Doğu'da gerçekleşmiş olan bir dizi savaştır. Safevîler için Doğu Cephesi'ndeki Bıyıklı Mehmed Paşa’ya yardım için yola çıkan Osmanlı padişahı I. Selim, henüz yoldayken Koçhisar Muharebesi’nde Safevî ordusunun bozulması ve Memlûklerin Kuzey Suriye’de yığınak yapmaya başlaması üzerine güneye yönelerek, yaklaşık beş ay kadar süren bu savaşı başlatan taraf olmuştur. Bu sefer sırasında meydana gelen Mercidâbık, Gazze, Ridâniye ve son olarak Kahire muharebelerinde bozguna uğrayan Memlûk Devleti, ardından tamamen Osmanlılar tarafından ilhak edilmiş; Suriye, Filistin, Hicaz ve Mısır toprakları ele geçirilmiştir. Osmanlı tarafına, savaşın başından sonuna kadar Yavuz Sultan Selim baş kumandanlık etti. Memlûk ordularına ise Mercidâbık Muharebesi'ne kadar Kansu Gavri, onun bu savaşta ölümü üzerine de, sonrasında II. Tomanbay komuta etti. Bunun yanı sıra, Yenişehir Muharebesi’nde (1513) yenik düşerek boğdurulan Şehzade Ahmed'in oğlu Şehzade Kasım, amcası Yavuz Sultan Selim'e karşı Memlûk saflarında yer almış, ancak babasıyla aynı akıbeti paylaşmıştır. Erken dönem Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim ile Safevî hükümdarı Şah İsmail arasındaki musibet, 23 Ağustos 1514 günü Çaldıran Ovası’ndaki muharebe ile etkisini göstermişti. Mutlak bir zafer elde eden I. Selim komutasındaki Osmanlı ordusu, 6 Eylül’de Safevîler’in başkenti Tebriz’e girdi. Disiplinden kopan ordu ile kışı Tebriz’de geçiremeyeceğini düşünen padişah, kışı geçirmek ve ardından da ikinci kez Azerbaycan üzerine yürümek için 24 Kasım’da Amasya’ya döndü. Amasya'da geçen kış [[Dosya:Çaldıran_Muharebesi.png|alt=|küçükresim|upright=0.91|Çaldıran Muharebesi'ni tasvir eden bir minyatür (Selimnâme)|orta]]29 Kasım’da, henüz I. Selim Amasya'da iken, Şah İsmail’den bir elçi heyeti geldi. Gelen elçi heyeti barış talep etmekte ve Şah İsmail’in Çaldıran Muharebesi'nde esir düşen hanımını geri istemekteydi. Şah İsmail’in bu diplomatik girişimlerini hile olarak yorumlayan Sultan I. Selim, elçileri alıkoyarak hapsettirdi ve Safevî sorununun ancak şiddet ile çözüleceğini düşünerek sefer hazırlıklarına devam etti. Bu sırada Fırat’ın kuzeyindeki Anadolu topraklarının fethi için uğraşıldı. 19 Mayıs 1515’te Erzincan mevkiindeki Kemah zaptedildi ve I. Selim, birçok sebepten ötürü ikinci harekâtını erteleme kararı aldı. Dulkadiroğulları sorunu 1480'de Osmanlılar sayesinde Dulkadir Beyliği’nin başına geçen ve aynı zamanda Yavuz Sultan Selim’in de anne tarafından dedesi olan Alaüddevle Bozkurt Bey, Osmanlı-Safevî-Memlûk gibi üç büyük devletin arasında ayakta kalabilmek için denge politikası gütmekteydi. Her ne kadar Osmanlı kaynaklarında Safevî yanlılığı ile suçlansa da, coğrafi konumu ve diğer iki ülkenin yayılmacı politikasına karşı son zamanlarda Memlûkler ile yakınlaşıyordu. I. Selim, İran Seferi için davet ettiği dedesinin sefere katılmayıp bir de üstüne Memlûkler ve Safevîler ile iş tuttuğuna dair haberler alınca, Amasya dönüşü Sinan Paşa komutasındaki bir orduyu Elbistan’a yolladı. Haziran 1515 tarihinde gerçekleşen Turnadağ Muharebesi’nde Alaüddevle Bozkurt Bey öldü ve yerine, I. Selim’in yanında birçok muharebeye çıkan Şehsüvaroğlu Ali Bey getirildi. Bu sonuçla birlikte Memlûkler ile Osmanlılar arasındaki tampon bölge görevi gören ve Anadolu’daki son Türk beyliği olan Dulkadiroğulları Beyliği, Osmanlı İmparatorluğu’nca ilhak edildi. Azerbaycan'a ikinci sefer hazırlıkları Doğu (Safevî) Cephesi [[Dosya:Fırat-Dicle_Seferi.png|alt=|küçükresim|upright=1.36|Fırat - Dicle Seferi ayrıntılarını gösteren harita.|orta]]I. Selim henüz İstanbul’a dönmeden önce, Bıyıklı Mehmed Paşa’yı cephe komutanı olarak Bayburt’ta bırakmıştı. Sultan I. Selim’in Anadolu’ya dönmesini fırsat bilen Şah İsmail, önce başkenti Tebriz’i kurtardı, sonra da Nur Ali Halife’ye kuvvetleriyle Erzincan dolaylarına taarruzunu emretti. Casusları sayesinde bundan haberdar olan Bıyıklı Mehmed Paşa, süratle kuvvetlerini toparladı ve Tunceli’de Safevî ordusunu karşıladı. 1515 yılının Haziran ayında gerçekleşen Ovacık Muharebesi’nde Safevî ordusu bozguna uğradı ve Nur Ali Halife savaş meydanında öldü. Aynı zamanda Ustaclu Karahan komutasındaki bir Safevî ordusu, isyan eden Diyarbakır’ı kuşattıysa da Bıyıklı Mehmed Paşa’nın Eylül 1515’te bölgeye varması sonucu Mardin’e çekildi. Bir yıl boyunca çok şiddetli çarpışmalar gerçekleşti ve sonrasında iki ordu, 1516'nın Mayıs ayında Mardin'in Koçhisar bölgesinde karşılaştı. Burada gerçekleşen Koçhisar Muharebesi oldukça şiddetli geçti. Önemli kurmaylarını savaş meydanında bırakan Safevî ordusu, akşam üzeri ağır kayıplar vererek dağıldı. Koçhisar’daki kanlı muharebeden sonra Mardin kuşatıldıysa da, Sultan Selim'in gönderdiği emir üzerine Bıyıklı Mehmed Paşa kuşatmada az sayıda asker bırakarak, başlamak üzere olan Büyük Mısır Seferi'ne katıldı. Halep ele geçirildikten sonra da cepheye geri dönen Bıyıklı Mehmed Paşa, Mardin başta olmak üzere Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Irak’ı ele geçirdi. Hazırlıklar ve Osmanlı-Memlûk ilişkileri [[Dosya:I.Selim_Divan.png|alt=|sol|küçükresim|upright=0.96|I. Selim, divanda Memlûk seferini tartışıyor. (Selimnâme)]]Fatih Sultan Mehmed döneminden (1451-1481) beri Osmanlılar ile Memlûkler arasında siyasi sorunlar baş göstermekteydi. Sultan II. Bayezid döneminde (1481-1512) bu sorunlar sıcak çatışmaya bile varmış ve Adana civarında Osmanlı-Memlûk Savaşı yaşanmıştır. Bu savaşta her iki devlet de bir sonuç alamasa da aralarındaki husumet bitmemiş; Dulkadiroğulları’nın ilhakı ve Sultan Selim’in Doğu ile güttüğü sert dış politikası, aradaki gerilimi tırmandırmıştır. 11 Temmuz’da İstanbul’a ulaşan padişah Selim, askeri hukukla ilgili düzenlemeler ve çıkan bir İstanbul yangını ile uğraştıktan sonra tekrar siyaset ile ilgilenmeye başladı. Divan toplandı, Avrupalı elçiler kabul edildi ve Nur Ali Halife’nin kesik başı İstanbul’a ulaştı. Birinci sefer sırasında yaşanan olaylar ve ikinci sefer, tartışmalara yol açmaktaydı ve bu yüzden padişah Selim, bir süreliğine dinlenmek için Edirne’ye geçti. [[Dosya:Early 16th century Ottoman volley gun.jpg|küçükresim|16. yüzyıl başlarından kalma, Osmanlıların Mısır Seferi'nde kullandıkları 9 namlulu toplar.]] 11 Kasım'da Safevî hükümdarı Şah İsmail, Memlûk hükümdarı Kansu Gavri ve Halep Emiri Hayır Bey’den gelen mektuplar Edirne’de Sultan Selim'e okundu ve Şah'ın elçileri hapsedildi. Bu sıralarda Safevî cephesinden kötü bir haber geldi. Osmanlı birliklerinin Kerh civarında bozulduğunu öğrenen padişah Selim, sadrazamları Hadım Sinan Paşa ve Pîrî Mehmed Paşa'yı azlederek Yedikule’ye kapattırdı; Karaman Beylerbeyi Hüsrev Paşa’yı da cepheye göndererek sefer hazırlıklarına başladı. 15 Mart 1516 tarihinde de sefer kararı resmen ilan edildi. Sefere çıkış Doğu cephesi komutanı Bıyıklı Mehmed Paşa’ya yardım etmek için Sadrazam Sinan Paşa komutasındaki 40.000 kişilik bir Osmanlı kuvveti, 28 Nisan’da İstanbul’dan ayrıldı. 5 Haziran’da da Selim, Üsküdar’a geçti. I. Harekât: Suriye Mercidâbık Muharebesi [[Dosya:Mercidabık Muharebesi2.png|küçükresim|upright=1|Mercidâbık Muharebesi'ni gösteren bir minyatür.]] 24 Ağustos 1516 tarihinde I. Selim komutasındaki Osmanlı Devleti ordusu ile Kansu Gavri komutasındaki Memlûk Devleti ordusu arasında gerçekleşen Mercidâbık Muharebesi, Osmanlı ordusunun mutlak zaferiyle sonuçlandı. Suriye'nin Halep şehrinin kuzeyinde gerçekleşen muharebe sonucunda Memlûk Sultanı Kansu Gavri savaş meydanında öldü, Memlûk kuvvetleri bozuldu ve Antep'ten Sina Yarımadası'na kadarki tüm Memlûk toprakları Osmanlı Devleti egemenliğine açıldı. Gazze Muharebesi Sadrazam Hadım Sinan Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Canberdi Gazâlî komutasındaki Memlûk ordusu arasında 1516 sonlarında, Filistin'in Gazze şehri yakınlarında gerçekleşen Gazze Muharebesi, Osmanlı ordusunun zaferiyle sonuçlandı ve böylece Filistin toprakları da Osmanlıların eline geçti. II. Harekât: Mısır Ridâniye Muharebesi Kahire Muharebesi [[Dosya:Tomanbay_İdam.png|alt=|küçükresim|upright=1|Kahire Muharebesi'nden sonra yakalanan son Memlûk hükümdarı Tomanbay'ın 13 Nisan 1517 tarihli idamı (Tâcü’t-Tevârîh).|orta]] Genel tablo 1516-1517 Osmanlı-Memlûk Savaşı sırasında gerçekleşen muharebeler İlgili görseller Ayrıca bakınız Fırat-Dicle Seferi Osmanlı-Memlük Savaşı Çaldıran Muharebesi Turnadağ Muharebesi Kaynak Eserler T.C. Gnkur. ATASE (1990). TSK tarihi cilt III kısım II Yavuz Sultan Selim ve Mısır Seferi eki. Ankara: Genelkurmay basımevi. ss. 49-149. Elhossary, Amar (2015). Memlük kaynaklarına göre Yavuz ve Kanuni dönemlerinde Mısır ve Şam'da çıkan isyanlar. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi. (Yüksek Lisans Tezi) Haydar Çelebi, Ruzname, (16’ncı yüzyıl) Dipnotlar Kategori:Osmanlı İmparatorluğu'nun savaşları Kategori:Osmanlı-Mısır savaşları Kategori:Osmanlı-Memlûk savaşları Kategori:Mısır tarihi Kategori:Osmanlı donanması Kategori:Suriye tarihi Kategori:Lübnan tarihi Kategori:Filistin tarihi Kategori:İsrail tarihi Kategori:Hicaz tarihi Kategori:1510'larda çatışmalar Kategori:16. yüzyılda çatışmalar Kategori:Akdeniz tarihi Kategori:16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Büyük Mısır Seferi

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi