Büyük Temizlik

[bullvar_katip]

[[Dosya:Vinnycia16.jpg|küçükresim|Vinnıtsya katliamında mezardan çıkarılan kurbanlar arasında akrabalarını arayan Vinnitsa halkı, 1943]] Büyük Temizlik, Büyük Tasfiye veya Büyük Terör (Rusça: Большая чистка, Bolşaya çistka), Sovyetler Birliği'nde 1936-1938 yılları arasında yapılan siyasi baskı kampanyasıdır. Komünist Parti ve devlet görevlileri arasında temizliğe yol açarken, Kızıl Ordu ile toprak sahiplerinin baskı altına alınmasına ayrıca geniş çapta polis araştırması, tutuklamalara ve keyfî infazlara yol açmıştır. Rus tarihçesinde en yoğun tasfiye harekâtıdır, 1937-1938 arası Yejovşçina (Rusça: Ежовщина; yani, "Yejov olayı" ya da "Yejov devri" olarak da çevirisi yapılmıştır), Sovyet gizli polisi NKVD'nin şefi Nikolay Yejov'un adından kaynaklanır. 600.000 ila 1.2 milyon kişinin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. Bu kampanya ile Sağ Muhalefet ve Sol Muhalefet baskılanmış, iki muhalefet taraftarlarının mensuplarının birçoğu yargılanıp idam edilmiştir. Amaç Tasfiye hareketi Josef Stalin'in parti ve ulus üzerindeki gücünü sağlamlaştırma, Lev Troçki ve parti içindeki diğer siyasi rakiplerin etkisini ortadan kaldırmak için tasarlandı. Keyfî tutuklama, yargılama ve infaz süreçleri Ağustos 1936'dan Mart 1938'e kadar sürdü. Arka Plan Vladimir Lenin'in 1924'te ölümünün ardından Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nde bir iktidar boşluğu oluştu. Lenin'in hükûmetindeki çeşitli kişiler onun yerine geçmeye çalıştı. Partinin Genel Sekreterliğini yürüten Stalin, siyasi muhalifleri geride bırakacak ve nihayetinde 1928'de Komünist Partinin kontrolünü ele geçirecekti. Başlangıçta Stalin'in liderliği geniş ölçüde kabul edildi ve Tek ülkede sosyalizm doktrini parti politikası haline geldi. Fakat daha sonra, 1930'ların başlarında, Kolektivizasyon ve Birinci Beş Yıllık Plan'ın sınırlı başarısının ardından parti yetkilileri arasında Stalin'e karşı bir hoşnutsuzluk doğdu. Bu politika başarısızlıkları, Lev Troçki gibi Stalin'in rakiplerinin partiyi Stalin'in elinden alma çabalarına fırsat verdi. Dönemin popüler politikacılarından olan Sergey Kirov'un 1934 yılında bir suikast girişimiyle öldürülmesinin ardından geniş çapta bir soruşturma başlatıldı. Bu soruşturma kapsamında tutuklanan kişiler itiraflarında Stalin'i de öldürme planları olduğunu söylediler. Modern tarihçiler bu itirafların bir düzmece olduğu ve Stalin'e tasfiyelere başlaması için sebep sunduğu konusunda hemfikirlerdir. 1936 yılına doğru Stalin, iktidarına karşı tehditleri ortadan kaldırmayı hızlandırdı. Troçki'nin geri dönmesi olasılığı, Avrupa'daki artan Faşizm tehlikesi onu bu tasfiyelere başlamaya iten nedenler arasındaydı. Tasfiyeler büyük ölçüde SSCB'nin gizli polisi olan NKVD tarafından yürütüldü. Tasfiyelerin ilk aşamasında Sovyet hükûmetinin lider kadrosu hedef alındı. Tasfiyeler Kızıl Ordu'nun komutanlığına kadar genişletildi. Peter Whitewood'a göre bu durum, yakında başlayacak olan II. Dünya Savaşı öncesinde Kızıl Ordu'ya ağır hasar vermiştir. Tasfiyenin kapsamı genişlemeye başlayınca, sabotajcıların ve karşı-devrimcilerin her yerde var olma şüphesi sivil yaşamı da etkilemeye başladı. Tasfiye sırasında NKVD, siviller üzerindeki kontrolü sağlamlaştırmak için hapis, işkence, şiddetli sorgulama ve keyfî infazlardan geniş ölçüde yararlandı. Moskova Duruşmaları Ana Madde: Moskova Duruşmaları [[Dosya:Radek's action.jpg|küçükresim|Başsavcı Andrey Vışinski iddianameyi okuyor.]] 1936 ve 1938 arasında, eski üst düzey Komünist Parti liderlerinin; faşist ve kapitalist güçlerle Stalin ve diğer Sovyet liderlerine suikast düzenlemek, Sovyetler Birliği'ni parçalamak ve kapitalizmi yeniden kurmak için komplo kurmakla suçlandıkları çok büyük üç duruşma yapıldı. İlk duruşma, Ağustos 1936'da düzenlenen "Troçkist-Kameneviç-Zinovyevci-Sol-Karşı-Devrimci" olarak adlandırılan bloğun 16 üyesi yargılandı. Bu kişiler Kirov'a suikast düzenlemek ve Stalin'i öldürmeyi planlamakla suçlandılar. Suçlamaları itiraf ettikten sonra hepsi ölüm cezasına çarptırıldı ve idam edildi. Ocak 1937'deki ikinci davada, Karl Radek, Georgi Pyatakov ve Grigory Sokolnikov'un da aralarında bulunduğu "Sovyet karşıtı Troçkist merkez" olarak adlandırılan, Troçki ile birlikte Almanya yanlısı bir komplo kurmakla suçlanan grupta 17 kişi daha yer aldı. Sanıklardan 13'ü sonunda kurşuna dizilerek idam edildi. Geri kalanlar ise, kısa süre sonra öldükleri çalışma kamplarında ceza aldı. Haziran 1937'de Mihail Tuhaçevski'nin de aralarında bulunduğu bir grup Kızıl Ordu komutanı yargılanıp idam edildi. Mart 1938'deki üçüncü davada ise Nikolay Buharin, 1918'den beri Lenin ve Stalin'i öldürmeye çalışma, Maksim Gorki'yi zehirlemeye çalışma ve Sovyetler Birliği'ni Almanya, Japonya ve Büyük Britanya ile birlikte parçalamaya çalışma suçundan yargılandı. Buharin suçlamaları kabul etti ve idam edildi. Sonlanma Parti içerisindeki bu temizlik bittikten sonra Kulaklar, Kızıl Ordu, kimi aydın ve yazarları da kapsayan bu geniş çaplı tasfiye hareketi, 1938 yılında Stalin'in "Sovyetler Birliği'nin iç düşmanlardan temizlendiğini" ilan etmesiyle son buldu. Tasviyeler sırasında NKVD şefliği yapan Nikolay Yejov yargılanıp idam edildi. Büyük Temizlik sona ermiş olmasına rağmen, güvensizlik ve polis devleti ortamı onlarca yıl sonra da devam etti. Tarihçiler, Büyük Temizlik sırasında ölü sayısının kabaca 600.000 ila 1.2 Milyon arası olduğunu tahmin ediyor. Ayrıca bakınız 1937-38 Kızıl Ordu tasfiyeleri Troçkist Anti-Sovyet Askeri Örgütü Davası Moskova Davaları Josef Stalin yönetimindeki Sovyetler Birliği'nde ölümler Kaynakça Dış bağlantılar "Documenting the Death Toll: Research into the Mass Murder of Foreigners in Moscow, 1937–38" By Barry McLoughlin, American Historical Association, 1999 “American Communists and Radicals Executed by Soviet Political Police and Buried at Sandarmokh” (Appendix to John Earl Haynes and Harvey Klehr’s In Denial: Historians, Communism and Espionage) "Stalin's victims honored in emotional memorial" By Conor Sweeney, The Washington Post. Wednesday, August 8, 2007. Kategori:1930'larda Sovyetler Birliği Kategori:1936'da Sovyetler Birliği Kategori:Sovyetler Birliği tarihi Kategori:Josef Stalin Kategori:Siyasi ve kültürel tasfiyeler Kategori:1930'larda çatışmalar Kategori:1937'de Sovyetler Birliği Kategori:1938'de Sovyetler Birliği Kategori:Sovyetler Birliği'nde ölüm Kategori:Ermenistan'daki katliamlar Kategori:Rusya'daki katliamlar Kategori:Ukrayna'daki katliamlar Kategori:Özbekistan'daki katliamlar Kategori:NKVD Kategori:Sovyetler Birliği'nde siyasi baskılar Kategori:Sovyetler Birliği'nde siyaset Kategori:Sovyet terminolojisi Kategori:Stalinizm