Çağlıyan, Şavşat

[bullvar_katip]

Çağlıyan, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Tarihçe Çağlıyan köyünün eski adı Hevtzvrili'dir. Bu yer adı Türkçe kaynaklarda Hevzvril, Havzril (خاوزریل), Hevsrul gibi farklı biçimlerde geçer. Hevtzvrili (ხევწვრილი) Gürcüce bir yer adı olup "küçük dere" anlamına gelir. Köyün adının kaynağı olan Goçienti Deresi bugün Kavalcık Deresi olarak adlandırılmaktadır. Hevtzvrili köyü, orta çağda Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Nitekim Hevtzvrili'deki iki kilise ile bir kalenin varlığı, Sakdari (საყდარი), Goçianti (გოჩიანთი), Gameklieti (გამეკლიეთი) gibi yer adları da buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir. Coğrafi şartlarının zorluğu nedeniyle Osmanlıların ilgi odağı olmaktan uzak kalmış, bundan dolayı halk dilini korumuş ve bölge ancak 1780'lerde Müslüman olmuştur. Hevtzvrili köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunu belirlediği 1835 yılında Çıldır Eyaleti'ne bağla İmerhev sancağının köylerinden biriydi. Bu tarihte köy ikiye bölünerek Mirlivalar Hüseyin ve Osman beylerin hissesine kaydedilmişti. Köyde 19 hanede 65 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Hevtzvrili köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 130 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bu nüfus defterine göre köyün muhtarı ve imamı bulunmuyordu. Hevtzvrili köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Bunun ardından köy halkının bir kısmı Osmanlı ülkesine göç etmiş ve bir kısmı Niksar kazasına bağlı Asar köyüne yerleşmiştir. Nitekim Gürcü tarihli Zakaria Çiçinadze'nin verdiği bilgiye göre 1893 yılında gelindiğinde Hevtzvrili köyünden 20 hane göç etmiş bulunuyordu. Rusya sınırları içinde Hevtzvrili Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Daba nahiyesinin altı köyünden biriydi. Rus idaresinin de Hevtzvrili (Хевцврили) olarak kaydettiği köyün nüfusu, 112'si erkek ve 104'ü kadın olmak üzere, 33 hanede yaşayan 216 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı Gürcülerden meydana geliyordu. Hevtzvrili köyü, "Abramiet", "Beltiet", "Koç-ogulari" ve "Revaz-ogulari" (Revazidze) mahallelerini kapsıyordu. Hevtzvrili köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Hevtzvrili köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı. Hevtzvrili köyü, 1922 tarihinde Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında Şavşat kazasına bağlı İmerhev nahiyesinin köylerinden biriydi. "Hevzril" adıyla kaydedilmiş olan köyün nüfusu, 168'i kadın ve 184'ü erkek olmak üzere, 46 hanede yaşayan 352 kişiden oluşuyordu. Bu tespitte de köyün nüfusu Gürcü olarak kaydedilmişti. Hevzvrili veya Hevzril Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Çağlıyan olarak değiştirilmiştir. 1940 genel nüfus sayımında köy, Çoruh vilayetinin Şavşat kazasında, Meydancık (İmerhev) nahiyesinin 15 köyünden biriydi ve nüfusu 474 kişiden oluşuyordu. 1965 genel nüfus sayımında Çağlıyan köyünün nüfusu 514 kişiye çıkmıştı ve bu nüfus içinde 194 kişi okuma yazma biliyordu. küçükresim|300px|sağ|Hevtzvrili Kalesi Çağlıyan köyünün batısındaki Maden köyü yolu üzerinde çok eski bir kale bulunmaktadır. Moloz taş ve kireç harcından inşa edilmiş olan yapının inşa tarihi hakkında net bilgi bulunmamaktadır. Cami mahallesinde bulunan Çağlıyan Köyü Camii hakkında Trabzon Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün hazırlamış olduğu raporda caminin 20 yüzyılın ortalarında inşa edildiği, dikdörtgen planlı ve duvarlarının taşla örülü olduğu, çatısının “beşik yapılı” olduğu ve çatının sac malzemeyle kaplandığı, ahşap minarenin ise çatı üzerinden yükseldiği ve bu minarenin de sacla kaplı olduğu belirtilmiştir. Cami, Kültür ve Turizm Bakanlığınca 2836 sayılı yasa kapsamında korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı özelliği gösterdiği için tescil edilip koruma altına alınmıştır. Edebiyatta Çağlıyan köyü 1959-1960 yıllarına ait olup gerçek hayattan alınmış ve anı şeklinde anlatılmış öykülerden oluşan Efkar Tepesi adlı romanda yazar Fakir Baykurt Çağlıyan köyünü şöyle anlatır:' Coğrafya Çağlıyan köyü, Artvin il merkezine 97km, Şavşat ilçe merkezine 32km uzaklıktadır. Çağlıyan Köyü, köyün merkezi Cami Mahallesi’ne 5 ila 45 dakika yaya yürüyüşü mesafesinde değişen uzaklıklarda 8 mahalleden oluşur. Bunlar aşağıdan yukarıya doğru sırasıyla “Mikelkmienti”, ”Abramienti”, “Megrelienti”, ”Revazienti”, “Cami Mahallesi”, “Cimuhienti”, “Goçienti” ve en yukarıdaki “Beltieti” mahalleleridir. Köyün doğusunda Demirci ve Oba, batısında Yağlı ve Maden, güneyinde ise Tepebaşı köyleri bulunmaktadır. Nüfus Rusların 1886 tarihli yaptığı nüfus sayımında adı Hevtsvrili (Хевцврили) olarak kaydedilen Çağlıyan köyünde tamamı Gürcü olmak üzere toplam 216 kişi yaşıyordu. Yine Haziran 1922 tarihinde Artvin mutasarrıfı tarafından düzenlenen nüfus sayımında adı Hevzril olarak kaydedilen Çağlıyan köyünde 46 hanede tamamı tamamı Müslüman-Gürcü''' olmak üzere toplam 352 kişi yaşamaktadır. küçükresim|Çağlıyan Kalesi Galeri Kaynakça Dış bağlantılar Çağlıyan Köyü Web Sitesi Kategori:Şavşat belde ve köyleri