Carl Gustaf Mosander

[bullvar_katip]

Carl Gustaf Mosander (d. 10 Eylül 1797 – ö. 15 Ekim 1858) İsveçli bir kimyagerdir. Nadir toprak elementleri olan lantan, erbiyum ve terbiyumu keşfetmiştir. Hayatın erken dönemi ve eğitim Kalmar'da doğan Mosander, 1809'da annesiyle birlikte Stockholm'e taşınana kadar orada okula gitti. Stockholm'de Ugglan eczanesinde çırak oldu. 1817'de eczacılık sınavını kazandı ancak tıpla ilgilendi ve 1820'de Karolinska Enstitüsü'ne katıldı. 1825 yılında tıbbi sınavlarını geçti. Jöns Jakob Berzelius'un laboratuvarında çalıştı ve aynı yerde öğrenci olan Friedrich Wöhler'in yakın arkadaşı oldu. Kariyer 1832'de Jöns Jakob Berzelius, Karolinska Enstitüsü'nden emekli oldu ve yerine kimya ve eczacılık profesörü olarak öğrencisi Carl Gustaf Mosander geçti. 1845'ten itibaren Mosander aynı zamanda Eczacılık Enstitüsü'nde profesör ve müfettiş olarak görev yaptı. Mosander, 1819'da İsveç Bilimler Akademisi tarafından kurulan İsveç Doğa Tarihi Müzesi'nin mineralojik koleksiyonlarının küratör yardımcısı oldu. 1825'ten itibaren Stockholm'de insanların su içmek için gidebilecekleri bir kaplıcanın da sahibiydi. [[Dosya:Gadolinitas.jpg|sağ|küçükresim| İterbit minerali (daha sonra gadolinit olarak adlandırılacaktır). Lantan siyah kısımdan elde edilebilir.]] [[Dosya:Lanthanum_element.jpg|sağ|küçükresim| Lantan elementinin bir örneği.]] Mosander 1838'de lantanı keşfetti. Bu, 1803 yılında Berzelius ve Hisinger ve bağımsız olarak Klaproth tarafından keşfedilen "Seryum"un tek bol kaynağı olan İsveç'in Bastnaes kentindeki Cerite-(Ce)'den geldi. O zamanlar, iterbit mineralinin (daha sonra gadolinit olarak adlandırıldı) bilinen iki bileşeninden biri, seryum adı verilen beyaz bir oksitti. Mosander seryayı ısıtarak ve elde edilen tuzu seyreltik nitrik asitle işleyerek kısmen ayrıştırdı. Hem seryumu tüm bileşenlerine kendisinin indirdiğinden emin olmadığı için, hem de akıl hocası Berzelius'u utandırmamak için, seryumun bir element olmadığını gösterecek sonuçları rapor etmekte tereddüt ediyordu. Berzelius sonunda bu yeni keşif için "gizli" anlamına gelen "lantan" adını önerdi. 1840'a gelindiğinde Mosander seryum oksidi sarı seryum oksit, beyaz lantan oksit ve "ikiz" anlamına gelen "didymium" adını verdiği pembemsi üçüncü bir bileşene ayırmıştı. Didymium uzun yıllar element olarak kabul edilmiş, Dmitri Mendeleev'in periyodik sisteminde Di simgesiyle 95 numarada yer almıştır. 1874'te Per Teodor Cleve, didymiumun en az iki element daha içerdiğini öngördü. 1879'da Lecoq de Boisbaudran samaryumu izole ederken, Carl Auer von Welsbach 1885'te tekrarlanan fraksiyonel kristalizasyonlarla geri kalan iki elementi ayırdı. Welsbach bunlara praseodidimyum (yeşil didymium) ve neodidimyum (yeni didymium) adını verdi. Bunlar praseodim ve neodimyum olarak bilinmeye başlandı. [[Dosya:Terbium-2.jpg|sağ|küçükresim| Terbiyum elementinin bir örneği.]] [[Dosya:Erbium.jpg|sağ|küçükresim| Erbiyum elementinin bir örneği.]] 1843'te Mosander, itriyanın bileşenleri olarak terbiyum ve erbiyumu keşfetti. Ancak bu keşif hararetle tartışıldı. Spektroskopist Nils Johan Berlin, "erbia"nın varlığını doğrulamayarak iki elementin var olduğunu reddetti ve adının "terbia"ya uygulanmasını önerdi. 1864 yılında Marc Delafontaine, itriyum, terbiyum ve erbiyumun ayrı elementler olduğunu kesin olarak kanıtlamak için optik spektroskopiyi kullandı. Ancak ironik bir şekilde isimler arasında ortaya çıkan kafa karışıklığı devam etti. Mosander'in önerdiği isimler değiştirildi ve başlangıçta önerildiği gibi ametist bileşiğine "erbiyum" oksit adı ve sarı maddeye "terbiyum" oksit adı verildi. Mosander, 1833'te İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'ne üye seçildi. Kişisel yaşamı ve son yılları Mosander, 20 Aralık 1832'de Hulda Philippina Forsström ile evlendi. Dört çocukları vardı, iki çift ikiz babasıydı. Mosander daha sonraki yaşamında katarakttan mustarip oldu. 1858'de Stockholm, Lovön adasındaki yazlık evinde öldü. Kaynakça Kategori:Nadir toprak bilimcileri Kategori:Lantan Kategori:19. yüzyıl kimyagerleri Kategori:İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi üyeleri Kategori:Karolinska Enstitüsü öğretim üyeleri Kategori:Element kâşifleri Kategori:İsveçli kimyagerler Kategori:1858 yılında ölenler Kategori:1797 doğumlular