Çavdarlı, Hanak

[bullvar_katip]

Çavdarlı, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür. Tarihçe Çavdarlı köyünün eski adı, Verana Nakalakevi'dir. Gürcüce bir yer adı olan Verana Nakalekevi (ვერანა ნაქალაქევი), "harap olmuş eski şehir yeri" anlamına gelir. Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Viran Nakala (ویران نقلا) olarak geçer. Rus idaresi ise köyü 1886 yılında Verana-Nakalakev (Верана-Накалакев) olarak kaydetmiştir. Verana Nakalakevi köyü, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan Eruşeti bölgesinde yer alır. Eruşeti bölgesi, Gürcistan’ın en eski Hıristiyanlık merkezleri arasında yer alıyordu. Bugünkü Çavdarlı köyü sınırları içinde bulunan ve ortadan kalkmış olan Orbuha köyündeki megalit kale kalıntısı, bu yörenin çok eskiden bu yana yerleşim alanı olduğunu göstermektedir. Osmanlılar Eruşeti bölgesini ve köyü, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. Verana Nakalakevi Eruşeti'de "Nakalakevi" adını taşıyan üç köyden biriydi. Diğer iki köy ise, Aşağı Nakalakevi ve Yukarı Nakalakevi idi. Verana Nakalakevi, diğer iki köy gibi Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı ve köyün nüfusu 7 haneden (yaklaşık 35 kişi) oluşuyordu. Verana Nakalakevi, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nde Rusların eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazada Sorsi nahiyesinin (маркяз: merkez) köylerinden biriydi ve nüfusu 60 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı "Türkmen" olarak kaydedilmişti. Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896'da 73 kişiye, 1906'da 95 kişiye ulaşmıştır. Verana Nakalakevi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla, Verana Nakalakevi köyünü de kapsayan Ardahan ile Artvin bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı. Verana Nakalakevi köyü, 1928 yılında "Viran Nakala" adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Hanak nahiyesine bağlıydı. 1935 genel nüfus sayımında da "Viranakala" olarak kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 160 kişiden oluşuyordu. Köyün adı daha sonra "Virannakala", "Virananakale" gibi biçimlerde de yazılmıştır. Verana Nakalakevi / Viran Nakala "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çavdarlı olarak değiştirilmiştir. Çavdarlı köyünde Hristiyan nüfusun yaşadığı dönemde bir köy kilisesi olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte bu kilisesinin akıbeti bilinmemektedir. Birinci Dünya Savaşı sırasında Ardahan Bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli de 30 Eylül 1917 tarihli Sakartvelo gazetesinde Verana Nakalakevi çevresinde Gürcüce adı olan on kadar köy bulunduğunu ve bu köylerin etrafında 13 adet kilisenin kalıntılarının bulunduğunu yazmıştır. Bugünkü Çavdarlı köyünün 1,5km güneydoğusunda Orbuha (ორბუხა) adını taşıyan bir köy bulunuyordu. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde de Orbuha (اوربوخا) olarak geçen köy, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı ve köyün nüfusu 19 haneden (yaklaşık 95 kişi) oluşuyordu. Hane reislerinin adları bu köyün de o tarihte Hristiyan bir Gürcü köyü olduğunu göstermektedir. Sonradan ortadan kalkmış olan Orbuha köyünün 1,2km güneybatısında, Çoti (Çat) Suyu ile sol kolu Taneidan (Serinkuyu) Deresi’nin birleştiği yerdeki kayalıkta megalit bir kalenin kalıntıları bulunmaktadır. Orbuha Kalesi (9,8 × 8,6 m), kaba ve iri taşlardan (megalit) inşa edilmiştir. Günümüze kalan duvarların yüksekliği 2 metreyi bulur. Kalenin iç kısmı daha küçük taşlarla dolmuştur. Coğrafya Çavdarlı köyü, Ardahan il merkezine 41km, Hanak ilçe merkezine 13km uzaklıktadır. Nüfus Kaynakça Dış bağlantılar Kategori:Hanak belde ve köyleri