Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti (; ; "Çerkes Birlik ve Yardımlaşma Cemiyeti"), Osmanlı İmparatorluğu sınırlarında faaliyet gösteren bir Çerkes milli cemiyeti idi. Cemiyetin ilkeleri entelektüalizm, Çerkes milliyetçiliği, Osmanlı'ya sadakat ve İslâm inancı idi. Cemiyetin birçok faaliyeti vardı ve hayır işlerinin yanı sıra okul inşa etmekle de uğraştı. Latin alfabesi kullanan ve kız-erkek karışık eğitim veren ilk Müslüman okulu olan bu cemiyetin okulu Beden Eğitimi, Coğrafya, Çerkes dili, Türk dili, Fransız dili, Çerkes tarihi, Osmanlı tarihi, Resim, Müzik ve daha fazlasını içeren çeşitli konularda eğitim veriyordu. Okulda Çerkesçe, Türkçe ve Rusça eğitim mevcuttu. Tarihçe Politik durum 1763'de Rus-Çerkes Savaşı patlak verdi, savaş 1864'e kadar sürdü. Savaş sırasında Rus İmparatorluğu sistematik olarak Çerkes nüfusunu yok etme stratejisi uyguladı. 1864'te Rus-Çerkes Savaşı sona ermeden önce, Çerkes soykırımından sağ kurtulan geri kalan nüfusa karşı toplu bir tehcir başlatıldı. Rus İmparatorluk Hükümeti'nin kendi arşiv rakamlarını dikkate alan hesaplamalar da dahil olmak üzere, bu süreçte Çerkes ulusunun %95-97 yok olduğu tahmin edilmektedir. Yerinden edilen insanlar öncelikle Osmanlı İmparatorluğu'na yerleştirildi. Osmanlı topraklarına sürgün edilen Çerkesler ağır bedeller ödediler. Çerkesler başlangıçta okullara ve camilere yerleştirildiler veya yeniden yerleşime kadar mağaralarda yaşamak zorunda kaldılar. Osmanlı yetkilileri Çerkes yerleşimciler için düzenli su kaynaklarına ve tahıl tarlalarına yakın araziler tahsis etti. Çok sayıda kişi hastalıktan ve kötü koşullardan yeni evlerine taşınırken öldü. Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Çerkesler başlangıçta kendi içlerine kapandılar ve hiçbir dış etkiye müsamaha göstermediler. Yeni nesil Çerkes aydınları, Osmanlı devletinde yüksek mevkilerle aktif rol aldılar. Teşkilât-ı Mahsusa, Hamidiye Alayları, İttihat ve Terakki gibi nüfuzlu oluşumların büyük bir kısmı Çerkeslerden oluşuyordu. Osmanlı topraklarındaki Çerkesler, Kafkasyalı kimliklerini benimserken, aynı zamanda birincil Osmanlı-Müslüman kimliğini de korudular. Osmanlı Devleti'nde Jön Türk İhtilali'nden sonra Çerkes kültürel faaliyetleri başladı. Her ikisi de Çerkesya'nın bağımsızlığını amaçlayan ve İttihak Terakki Cemiyeti tarafından desteklenen Şimalî Kafkas Cemiyeti ve Kafkas İstiklâl Komitesi gibi siyasi cemiyetler de kurulmuştu. Oluşum Özgürlüklerin genişletildiği bu yeni durumda Çerkesler hemen örgütlenmeye başladılar. Ağustos 1908'de Çerkes İttihat ve Cemiyeti'nin ilk üyeleri, İstanbul-Koska'da İmam Şamil'in oğlu Gazi Mehmet Paşa'nın konağında temellerini attılar. Çeşitli komutan ve paşaların yanı sıra örgüt, dönemin en önemli entelektüel ve edebiyatçılarını da kendisine çekmiştir. Bu kişiler arasında Ahmet Cavit Therket Paşa, Abdullah Merted Paşa, Zeki Berzeg Paşa, Gazi Muhammed Fazıl Paşa, Nazmi Pooh Paşa, Osman Şhaplı Paşa, Ahmet Hamdi Loh Paşa, İzzet Çunatuko Paşa, İsmail Berkok, Ahmet Mithat Efendi ve Profesör Aziz Meker vardı. Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti resmi olarak 4 Kasım 1908'de kuruldu. Örgüt, ilk binasının kapanmasının ardından Aksaray Sinekli Bakkal Caddesi'ndeki yeni binasına taşınmıştır. [[Dosya:GhuazeLogo.png|sol|küçükresim|148x148pik|Ğuaze gazetesi logosu]] Cemiyetin başkanlığına Ahmet Cavit Therket Paşa seçildi ve 1916'daki ölümüne kadar bu görevi sürdürdü. Örgüt üyelerinin çoğunluğu iyi eğitim görmüş, dönemin önde gelen okullarından mezun olmuş, ana dilleri olan Çerkesce ve Türkçeye ek olarak en az bir yabancı dil bilen kişilerdi. Bu yabancı diller arasında Fransızca, Arapça, Yunanca, İngilizce ve diğerleri vardı. Cemiyet içindeki insanlar, İttihat ve Terakki'yi (İTC) destekleyenler ve ona karşı çıkanlar da dahil olmak üzere çeşitli ideolojik inançlara sahipti. İttihat ve Terakki'nin en ateşli destekçileri ve muhalifleri bile aynı amaç doğrultusunda örgütte birleştiler: Çerkes kültürel rönesansını başlatmak. Zıt inanç ve görüşlere sahip olsalar da, ortak Çerkes kimlikleri onları bir araya getirdi. Cemiyetin planı, eğitimin yanı sıra Çerkesler arasında dini, ahlâki ve medeni bağları geliştirmekti. Hedeflerden biri Çerkes tarihini, dilini ve geleneklerini incelemekti. Çerkes çocuklarına Çerkes dilinde parasız eğitim vermek için her Çerkes köyünde ortaokulların açılması gerektiği vurgulandı. Ayrıca bir Çerkes gazetesi ve dergileri kurulması kararlaştırıldı. Örgütün gazetesi Ğuaze bugün de yayın hayatına devam ediyor. Cemiyet Osmanlı Devleti'ne mutlak bağlılık sözü verdiği bir paramiliter kol kurulmadı. Genel olarak, cemiyetin ana hedefi, Çerkes ulusunu kurtarabilecek, Osmanlı İmparatorluğu'na sadık, yüksek eğitimli, dindar, milliyetçi Çerkesler yetiştirmek için yüksek kaliteli eğitim ve araştırma yapmaktı. Bu ideali yaymak için örgütün gazetesinde ilim öğrenmekle ilgili Kur'an-ı Kerim ayetleri alıntılanmıştır. Okul Cemiyet aynı zamanda okullar açtı. Latin alfabesi kullanan ve kız-erkek karışık eğitim veren ilk Müslüman okulu olan bu cemiyetin okulu Beden Eğitimi, Coğrafya, Çerkes dili, Türk dili, Fransız dili, Çerkes tarihi, Osmanlı tarihi, Resim, Müzik ve daha fazlasını içeren çeşitli konularda eğitim veriyordu. Okulda Çerkesçe, Türkçe ve Rusça eğitim mevcuttu. Ana okulun öğretim kadrosu şöyleydi: Kadın şubesi 18 Mayıs 1919'da Çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti, Çerkes İttihat ve Cemiyeti'nin bir şubesi olarak kuruldu. Kadın kollarının kurucuları beş kadındı: Hayriye Meleç Hunç, Maqbule Berzeg, Emine Reşit Zaliqwe, Seza Polar Pexw ve Faika Ulagay. Kadın kollarının manifestosunda şu yazmaktaydı: "Örgütün amacı, yardıma muhtaç bireylere yardım etmek, yetimhanelerde, okullarda ve düşkünlerevlerinde kız ve erkek çocukları korumak ve ulusal kültürü tanıtmaktır. Kadınlar şefkatli ve merhametli varlıklardır ve bunu tüm dünyaya yaymak bizim sorumluluğumuzdur." 1923 yılında kapatılan kadın kolu, 2012 yılında aynı isimle yeniden kurulmuştur. Kapatılış Çerkesler diğer azınlıklara kıyasla hükümete büyük ölçüde sadık olmalarına rağmen, yeni Türkiye Cumhuriyeti'nde daha asi Kürtlerle aynı muameleye tabi tutuldular ve Çerkes dili yasaklandı. Sonuç olarak, 1923 yılında örgüt yasadışı ilan edildi ve ana bina yıkıldı. Okullar kapatıldı, gazete yasaklandı ve birçok üye tutuklandı. Kaynakça Ek kaynaklar Kategori:Türkiye merkezli kâr amacı gütmeyen kuruluşlar Kategori:Türkiye merkezli hayır kuruluşları Kategori:1908'de Osmanlı İmparatorluğu'nda kurulan oluşumlar Kategori:Çerkesler Kategori:Sivil toplum kuruluşları Kategori:Çerkes örgütleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi