Çin-Litvanya ilişkileri

[bullvar_katip]

[[Dosya:Kinijos ambasada.JPG|sağ|küçükresim|Çin'in Vilnius'taki temsilciliği. İlk olarak büyükelçilik olarak açılmış bu temsilcilik Aralık 2021'de maslahatgüzar statüsüne indirildi.]] Çin-Litvayna ilişkileri, Çin Halk Cumhuriyeti ile Litvanya Cumhuriyeti devletleri arasındaki ikili ilişkileri kapsar. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 14 Eylül 1991 tarihinde kuruldu. Çin'in Vilnius'ta bir maslahatgüzarı var; Litvanya ise Pekin'deki büyükelçiliğini 2021 yılı Aralık ayında kapattı. Bunun dışında Litvanya'nın Hong Kong'da oturan ve Hong Kong ile Makao özel idari bölgelerindeki temsilcisi olarak çalışan bir var. Tarihçe Çin-Litvanya ilişkileri 1921 yılına dayanır: Çin Cumhuriyeti (ÇC), bağımsız Litvanya'yı tanıdı ve bunun 1940'ta Sovyetler Birliği tarafından işgâli ve ilhâkına dek bununla ilişkiler sürdürdü. Litvanya ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) arasındaki çağdaş diplomatik ilişkiler ise 14 Eylül 1991 tarihinde, yani Litvanya bağımsızlığı resmen restore edildikten sonra, resmen kuruldu. Litvanya'nın Sovyetler Birliği'nin içine alınması ne ÇC ne de ÇHC tarafından tanındı. 1992'de Çin Halk Cumhuriyeti'nin Vilnius Büyükelçiliği, 1995'te ise Litvanya'nın Pekin Büyükelçiliği kuruldu. Tayvan Temsilci Bürosu'nun açılışı ÇC, Ağustos 2021'de "Tayvan" ismini taşıyan Avrupa'daki ilk temsilci bürosunu Vilnius'ta açtı. ÇHC Hükûmeti'nin görüşüne göre, Litvanya, bu büronun açılmasına izin vererek ÇHC ile ilişkiler sürdürmenin koşulu olan "Tek Çin politikasını" çiğnemiş oldu, lâkin Litvanya Hükûmeti, bunu işbu politikaya ilişkin anlaşmanın bir ihlâli olarak görmemektedir. Buna karşılık olarak ÇHC, Vilnius Büyükelçisi 'yi geri çağırdı ve Litvanya'ya Pekin'deki Büyükelçisi Diana Mickevičienė'yi geri çağırma talebinde bulundu. İki ülke arasındaki ticaret de ciddî şekilde sekteye uğradı. 21 Kasım 2021 tarihinde ÇHC ile Litvanya arasındaki ilişkiler maslahatgüzar seviyesine indirildi. 3 Aralık 2021 tarihinde Litvanya, Tayvan ile sürdürdüğü ilişkilere ilişkin diplomatik anlaşmazlığın tırmanması kapsamında Çin'in Litvanya'dan gelen tüm ithalatların durdurduğunu, Litvanya'yı "menşei ülke" listesinden çıkararak Litvanya mallarının Çin gümrüğünden geçmesini engellediğini ve Litvanya'dan kaynaklanan tüm ithalat başvurularını reddettiğini duyurdu. Bu anlaşmazlığın bir sonucu olarak Çin, Continental AG ile diğer uluslararası şirketlere Litvanya ile iş yapmayı bırakmaları için baskı yaptı. Çin, Litvanya'da üretilmiş parçalar içeren tüm malların ithalatını yasaklayarak Avrupa Birliği (AB) ortak pazarına bağlı entegre tedarik zincirlerinde bozukluklar oluşturduğunda bu anlaşmazlık, AB'nin diğer yerlerine sıçramış oldu. AB'nin Çin Büyükelçisi Nicolas Chapuis, Litvanya'ya destek gösterip Litvanya adına aracılıkta bulunmaya teşebbüs etti. AB'nin Çin'deki Ticaret Odası, Çin Hükûmeti'nin bu eylemini "benzeri yaşanmamış" bir eylem olarak nitelendirdi. 2022 yılının başında Alman Ticaret Odası'nın Litvanya'ya Çin ile ilişkilerin iyileşmediği takdirde Alman sahipliğindeki fabrikaların kapatılacağını uyardığına dair raporlar ortaya çıktı. Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nausėda, Ocak 2022'de yaptığı radyo görüşmesinde Tayvan'a Vilnius'ta "Tayvan" ismini taşıyan bir temsilcilik açmasına izin verilmesinin bir hata olduğunu söyledi. Çin anakarası medyasında bu sözler, Litvanya'nın kendi hatasını itiraf etmiş olduğu yönünde yorumlandı. Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü , "Hatayı tanımak doğru bir adım, lâkin daha önemlisi harekete geçmek, 'Bir Çin Bir Tayvan' hatasını çözmek ve Tek Çin ilkesine geri dönmektir" diye bir ifade paylaştı. Ancak sözleri BBC'de aktarılan siyaset analistlerine göre, Nausėda, büronun açılışına veya Tayvan ile ilişkilerin geliştirilmesine dair Litvanya politikalarına büyük değişikliklerin yapılmasını önermedi ve yalnızca Vilnius'taki büro için "Tayvan" yerine "Taipei" veya diğer bir isim kullanarak Litvanya'nın bu diplomatik krizi önlemiş olabileceğini düşündüğünü paylaşmış oldu. Litvanya Dışişleri Bakanlığı'nın 2022 yılında vazife ettirdiği bir ankete göre, Litvanya nüfusunun büyük çoğunluğu, hükûmetin Çin'e dair politikalarına karşıdır. Litvanyalıların yalnızca %13'ü bu politikalara olumlu bakmaktadır. Anket sonuçlarının açıklanmasının ardından, muhalefet partileri, hükûmete yaygın halk görüşlerine saygı gösterme ve Pekin ile ilişkilerini onarma çağrısında bulundu. Dışişleri Bakanı Gabrielius Landsbergis, anket sorusu yeterince doğru bir üslupla ifade edilmedi diye bir eleştiride bulundu: "Litvanya de facto açıdan Çin'e dair politikasını hiçbir zaman değiştirmemiştir. Çin, Litvanya ve Avrupa Birliği'ne karşı habersiz, büyük olasılıkla yasa dışı önlemler uygulamaya karar verdi. [...] Litvanya'nın Çin'e dair politikası hakkında soru sormanın yerine Litvanya'nın Tayvan halkının Tayvanlı olarak bilinme isteğini destekleyip desteklememesi veya buna katılıp katılmaması gerektiğini sorardım." İnsan hakları sorunları Temmuz 2019, Ekim 2019 ve Ekim 2020'de Litvanya Hükûmeti, Çin Hükûmeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşayan Uygurlar ve diğer Türk Müslüman azınlıklara uyguladığı sistematik baskılar konusunda birçok ülke tarafından duyulan endişeleri açıkça ifade eden ortak bildirilerin imzacısı olmuştur. Ekim 2020 bildirisi nu da kapsamaktadır. Şubat 2021'de Litvanya milletvekili , Çin'in Uygurlara yönelik baskılarını bir soykırım olarak tanıyan bir yasa tasarısını Litvanya Meclisi'ne sundu. Buna karşılık olarak Çin, Šakalienė ile üç diğer Litvanyalı siyasetçiye yönelik yaptırımlar uyguladı. Ayrıca bakınız Çin'in dış ilişkileri Dipnot Kaynakça Dış bağlantılar (Çince ve İngilizce) (Çince ve İngilizce) (Çince, İngilizce ve Litvanca) Litvanya Kategori:Litvanya'nın ikili ilişkileri