Çin-Ukrayna ilişkileri

[bullvar_katip]

[[Dosya:Embassy of China2 in Kyiv.jpg|sağ|küçükresim|Kiev'deki Çin Büyükelçiliği]] [[Dosya:Chinese colsulate in Odessa.JPG|sağ|küçükresim|Odessa'daki Çin Başkonsolosluğu]] Çin-Ukrayna ilişkileri, Çin ile Ukrayna arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri kapsar. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ve SSCB sonrası kurulmuş Ukrayna devleti oluşturmaktadır. ÇHC ile Ukrayna, 4 Ocak 1992 tarihinde diplomatik ilişkilerin kurulduğunu duyurdu. Çin'in Kiev'de bir büyükelçiliği ve Odessa'da bir başkonsolosluğu var; Ukrayna'nın da Pekin'de bir büyükelçiliği ve Şanghay'da bir başkonsolosluğu vardır. Tarih SSCB öncesi Tarihî kayıtlara göre, Çin'e gelmiş ilk Ukraynalı, Çing Hanedanı Pekini'ne 1715 yılında varmış Ortodoks misyoner 'dir. Lejayski'den sonra diğer Ukraynalı rahipler de vaaz vermek için birbiri ardınca Çin'e gelmiştir. Ukrayna'ya Çince kitaplar geri götürdüler ve Çin'deki deneyimlerini Ukraynalı bilginlerle paylaştılar; bu şekilde Ukraynalıların Çin hakkındaki bilgilerini de arttırmışlardır. Tarihî kayıtlarca Ukrayna'ya ayak basmış ilk Çinliler ise, Çinli yetkili 'ın önderlik ettiği ve Ukrayna üzerinden Rusya Sankt-Peterburg'a doğru yolculukta bulunan bir diplomatik misyonun üyeleriydi. Birinci Dünya Savaşı öncesinde başta iş insanları, zanaatkârlar ve terziler olmak üzere birçok Çinli Ukrayna'nın kasaba ve şehirlerine gelip yerleşmiştir. Daha sonra, Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde, çok sayıda Ukraynalı zorla askere alındı; birçok insan savaştan kaçmak için Ukrayna'yı terk etti, bu da Ukrayna'da işçi sıkıntısına neden oldu; Çarlık Hükümeti, bu işçi eksikliklerini doldurmak için Çinlileri işe almak zorunda kaldı. Çinli işçilerin Ukrayna'da gördükleri muamele Çin'de gördüklerinden daha iyi olsa da, ayrımcılığa maruz kaldılar; üstelik hem gelirleri hem de sosyal statüleri oldukça düşüktü. Sonuç olarak, Ukrayna'daki Çinli işçiler, kendi çıkarlarını korumak için sendika hâlinde örgütlendi; Ekim Devrimi'ne katıldı ve Sovyet Kızıl Ordusu'nda Çinli işçi müfrezeleri kurdular. SSCB dönemi 1919 ile 1991 yılları arasında Ukrayna, Sovyetler Birliği topraklarına ait olup Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak yönetildi; dolayısıyla bu dönem boyunca Çin-Ukrayna ilişkileri, Çin-Sovyetler Birliği ilişkileri kapsamının içinde yer aldı. İkinci Çin-Japon Savaşı boyunca 'in Avrupa'dan satın aldığı silahların bir kısmı Ukrayna'nın Odessa kentinden Çin'e nakledildi. 1946'da , bir diaspora derneğinin kurulması için Şanghay hükûmetine başvurdu. Çin Cumhuriyeti'nin o dönemde Sovyetler Birliği ile diplomatik ilişki kurmamış olmasından ve Milliyetçi Hükûmet'in bu derneğin casusluk yapacağından endişelenmesinden dolayı hükûmet, başvuruyu reddetmeyi planladı, ancak başvurunun nihai sonucu belirsiz kaldı. 1966 yılında düzenlenmiş Birleşmiş Milletler Genel Kurul Toplantısı'nda Çin'in temsilciliği tartışıldığı zaman, Ukrayna SSC'nin BM temsilcisi, Çin Cumhuriyeti'nin derhal dışlanması ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletler'deki haklarının iade edilmesi gerektiğini savunarak konuşmaya öncülük etti. 1949 yılından sonra Çin ile Ukrayna arasında bilim ve teknoloji işbirlikleri mevcuttu. Örneğin, Siçuan Eyâleti Bilim ve Teknoloji Bilgi Bürosu , Ukrayna SSC Hükûmeti'ndeki mevkidaşlarla bilim ve teknoloji alanında işbirlikler ve alışverişlerde bulundu ve Kiev, Donetsk ve diğer şehirlerde akademik sempozyumlar düzenledi. 'ne bağlı Ukraynalı uzmanlar da fikir alışverişinde bulunmak için Şensi eyâletine gitmiştir. İki ülke arasında ekonomik ve ticarî ilişkiler de vardı; örneğin, , Kiev'de bir ortak girişim şirketi kurmak için Ukrayna SSC Hükûmeti ve sivil toplum kuruluşları ile bir anlaşma imzaladı. Bağımsızlık sonrası 24 Ağustos 1991 tarihinde Ukrayna oldu. Çin, 27 Aralık 1991'de Ukrayna'nın bağımsızlığını tanıdı ve 4 Ocak 1992'de Ukrayna ile diplomatik ilişkiler kurdu. Mayıs 1992'de Kırım, tek taraflı olarak Ukrayna'dan ayrılıp bağımsız olduğunu ilân etti. Buna karşılık olarak, 1994 yılında Çin Dışişleri Bakanlığı, Kırım'ı Ukrayna'nın bir parçası olarak tanıdığını ve Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü desteklediğini belirten bir açıklama yaptı. Çin Halk Cumhuriyeti Hükûmeti Aralık 1994'te Ukrayna'ya karşı nükleer silah kullanmayacağına ve Ukrayna'nın nükleer tehdit altında olduğu durumda Ukrayna'ya güvenlik garantileri vereceğine söz verdiğini açıkladı. 5 Aralık 2013 tarihinde iki ülke, "Çin Halk Cumhuriyeti ile Ukrayna Arasında Dostluk ve İşbirliği Antlaşması" isimli bir belge imzaladı. 2014 yılında Yevromaydan protesto hareketi ortaya çıktı, Rusya Kırım'ı ilhak etti ve Donbass Savaşı'na patlak verildi. Mart 2014'te BM Güvenlik Konseyi'nde, o ay Kırım'da düzenlenmiş referandumuna ilişkin karar taslağı üzerinde bir oylama yer aldı. Çin temsilcisi oylamada çekimser kaldı; gerekçe olarak, sahadaki durumun karmaşık olduğunu, karar taslağının çatışma yaratacağına ve bunun ayrıca uluslararası toplumun çıkarlarına hizmet etmediğini işaret etti. Aynı zamanda Rusya'ya yönelik yaptırımların uygulanmasına şiddetle karşı olduğunu belirtti. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Rusya devlet başkanı Vladimir Putin ile bulunduğu bir telefon görüşmesinde Putin'in ilgili taraflarla siyasi bir anlaşmayı müzakere etme yeteneğine sahip olduğuna inandığını ifade etti. Aralık 2019'da Ukrayna, BM Genel Kurulu'nda "Kırım Özerk Cumhuriyeti ve Sivastopol (Akyar), Karadeniz ve Azak Denizi’nin Askerileştirilmesi Sorunu" isimli bir karar taslağı sundu. Bunu yaparak, Rus birliklerinin Kırım bölgesinden geri çekilmesini de talep etmiş oldu. Çin ile 18 diğer ülke bu karar taslağına karşı oy verdi. Ukrayna, Çin'in verdiği bu karşı oyu Rusya'ya yönelik açık destek olarak yorumladı. Siyasî ilişkiler Tayvan Sorunu Ukrayna Dışişleri Bakanı Anatoliy Zlenko, 2002 yılında yaptığı Pekin ziyareti sırasında "Tek Çin politikası"nı desteklediğini ve Tayvan'ın bağımsızlığına karşı olduğunu belirtti. 2010 yılında Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç, Çin ile yaptığı ortak bir açıklamada bu tutumu yineledi. Ukrayna Hükümeti'nin Çin ile bulunduğu resmî görüşmelerde derlenen ortak bildirilerde Ukrayna'nın Tayvan konusundaki tutumu yer almıştır. Aşağıdakiler Tayvan ile ilgilidir: Çin Halk Cumhuriyeti ile Ukrayna Arasında Ortak Açıklama (31 Ekim 1992) Çin Halk Cumhuriyeti ile Ukrayna Arasında Ortak Açıklama (6 Eylül 1994) Çin Halk Cumhuriyeti ile Ukrayna Arasında Ortak Açıklama (19 Kasım 2002) Çin Halk Cumhuriyeti ile Ukrayna Arasında Dostane Çin-Ukrayna İşbirliği İlişkilerinin Seviyesini Kapsamlı Şekilde Yükseltmeye İlişkin Ortak Bildiri (2 Eylül 2010) Çin Halk Cumhuriyeti ile Ukrayna Arasındaki Stratejik Ortaklığın Daha Fazla Derinleştirilmesine İlişkin Ortak Bildiri (5 Aralık 2013) 2022 Rusya'nın Ukrayna'yı işgali Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı , Rusya-Ukrayna Savaşı'nı bir Rus istilası olarak nitelendirip nitelendirmeyeceği sorulduğunda net bir "evet" ya da "hayır" cevabı vermeyi reddetti ve bunun yerine ABD'yi "Ukrayna'ya ilişkin mevcut gerilimlerin suçlusu" olarak suçlayarak ve ABD'nin 1999'da Çin'in Belgrad Büyükelçiliği'ni bombalamasından beri NATO'nun Çin'e bir "kan borcu" var olduğunu kamuoyuna hatırlatarak Batı'yı durumu kötüleştirdiği için eleştirdi. Resmî Çin medyası da çatışmaları bir istila olarak nitelendirmekten kaçındı. Savaştan önce Çin'in Ukrayna büyükelçisi , Çin'in Ukrayna'nın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü desteklediğini Ukrayna medyasıyla paylaştı. Çin Hükûmeti şu ana kadar Rusya'nın Kırım'ı ilhakını tanımadı ve işgâlci yetkililerle temaslarını sınırladı. Buna rağmen, Ukrayna'daki savaş hakkındaki BM oylamalarında Çin ya çekimser kaldı ya da Rusya ile taraf oldu. Çin ayrıca Rusya'nın Ukrayna'ya istilasını kınamayı reddetmeye ek olarak savaş hakkındaki Rus propagandasını tekrarlamış ve Rusya'ya uygulanmasına karşı çıkmıştır. Ekonomik ve ticarî ilişkiler 2013 yılı itibarıyla Çin, Ukrayna'nın en büyük ikinci ticaret ortağıdır. 2013 yılında Çin ile Ukrayna arasındaki toplam ikili ticaret yaklaşık 11 milyar ABD doları değerindeydi; Ukrayna'nın Çin'e ihracatı 3,27 milyar ABD doları ve Çin'in Ukrayna'ya ihracatı 7,84 milyar ABD doları oluşturdu. Ukrayna'nın Çin'e ihracatı cevher, mineral kumlar ve hayvansal ve bitkisel yağlar içerirken, Çin'in Ukrayna'ya ihracatı ağırlıklı olarak elektrikli teçhizat ve mekanik aletler içermektedir. Çin ile Ukrayna arasındaki ticari ilişkiler 2008 yılında derinleşti. Pek çok Çinli şirketin Kiev çevresindeki dış çevre yolunun ve Dinyeper Nehri boyunca bir dizi köprünün inşasına yatırım yapmak istemeleri nedeniyle iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ilişkiler sürekli olarak gelişmektedir. Çin ayrıca 2009 yılında Ukrayna'ya 25 milyon Yuan Renminbi değerinde kredi sağlamayı planlıyordu. 2009 H1N1 grip salgını sırasında Çin hükûmeti, Ukrayna'ya griple savaşmak için kullanılan teşhis ekipmanı, maske, gözlük, eldiven ve diğer malzemeleri sağlamak için 3,5 milyon yuan ayırdı. Ticarete ek olarak, iki ülke enerji ve tarımın geliştirilmesinde de işbirliğinde bulunmaktadır. Seyahat ve vizeler 1 Ağustos 2020 ile 31 Ocak 2021 tarihleri arasında Ukrayna, Çin vatandaşlarına vize gerekmeksizin 30 günlüğüne Ukrayna'ya girmelerine tek taraflı olarak izin verdi. Mevcut durumda Çin anakarasına seyahat eden Ukraynalılar önceden vize almak zorundalar. Buna rağmen, Ukraynalılar Hong Kong'a 14 günlüğüne vizeden muaf olarak, Makao'ya ise varışta vize alarak 30 günlüğüne girebilmektedirler. Kültürel ilişkiler Sovyet dönemi boyunca birçok Sovyet yazarın eserleri Çinceye çevrildi ve Çinli okuyuculara tanıtıldı. Sovyet biyografik roman "Ve Çeliğe Su Verildi" bunların bir örneğidir; Çinli okuyucuların arasında çok rağbet gördü ve birçok yayınevi tarafından Çinceye çevrilmiştir. 1999 yılında, Çin Merkez Televizyonu'nun yapımcılığıyla bu roman olarak uyarlandı; dizideki tüm oyuncular Ukraynalıydı. 2002 ve 2004 yıllarında Ukrayna'da "Çin Kültür Günü" etkinlikleri, 2010 ve 2011 yıllarında da Çin'de "Ukrayna Kültür Günü" etkinlikleri düzenlendi. Ukrayna'nın Pekin Büyükelçiliği, Ukrayna kültürü hakkında halka açık sergiler ve konserler düzenlemeye devam etmektedir. Çinli yazar Mao Dun, "Gökkuşağı" romanının Ukraynaca tercümesinin önsözünde Çinli okurların çok sevdiklerine işaret etmişti. Çin ile Ukrayna arasındaki alışverişlerin yakınlaşmasıyla Ukrayna, Çince eğitimine önem vermeye başladı. Kiev'de daha 1956 yılında Çince kursları veren bir dil okulu vardı. Son zamanlarda ise Ukrayna'da Çin dili ve kültürü eğitiminde bir patlama yaşanmıştır ve Ukraynalılara yönelik Çince ders kitapları derlenmeye başlamıştır. Şu ana kadar Ukrayna'nın beş tane üniversitesinde açılmıştır; bunların ilk kurulanı, 2007 yılında 'nde açılmış Konfüçyüs Enstitüsü'dür. Bunun dışında Kiev Devlet Üniversitesi, , ve 'nde de Konfüçyüş enstitüleri vardır. Askerî ilişkiler Ocak 2014 itibarıyla ÇHC, Ukrayna savunma sanayisinin en büyük tüketici ülkesidir. Çin, eğitim uçağı kurmak amacıyla Ukrayna merkezli şirketinden 250 motor satın aldı. Çin ayriyeten Ukrayna'dan Varyag uçak gemisini ve de satın aldı. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bir süre sonra, Ukrayna da dahil olmak üzere Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri ekonomik çalkantılar yaşadı ve birçok askeri uzman ve mühendis işsiz bırakıldı. Bu nedenle, Çin, Singapur, İsrail ve diğer ülkelerdeki bilimsel araştırma kurumları, Ukraynalı yetenekleri işe almak ve onlara cömert muamele sağlamak için Ukrayna'ya uzmanlar göndermiştir. Kardeş şehirler Çin ile Ukrayna arasında şu kardeş şehir anlaşmaları mevcuttur: Ayrıca bakınız Çin'in dış ilişkileri Yeşil Ukrayna Dipnot Referans ve kaynaklar Kaynakça Bibliyografya Dış bağlatnılar (Çince ve Rusça) (Çince ve Rusça) (Çince, İngilizce ve Ukraynaca) (Çince, İngilizce ve Ukraynaca) Ukrayna Kategori:Ukrayna'nın ikili ilişkileri Kategori:Çin-Ukrayna ilişkileri