Çin ve Rusya-Ukrayna Savaşı

[bullvar_katip]

2022 yılında Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından Çin'in tutumu belirsiz kalmıştır. Çin, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesini onaylamaktan ve kendi yardımını Rusya'ya sunmaktan kaçınmıştır. Çin hükûmeti, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini kınamayı reddetmiş ve savaş hakkında tekrarlanan Rus propagandası ve dezenformasyona karşı çıkmamıştır. Ayrıca, Çin, Rusya'ya yönelik ekonomik yaptırımlara karşı çıkmış ve Birleşmiş Milletler oylamalarında çekimser kalmış veya Rusya'nın yanında yer almıştır. The Economiste göre, "Çin'in iddia ettiği tarafsızlık gerçekte Rusya yanlısı bir sözde tarafsızlıktır." Çin hükûmetinin işgali kınamaması ve herhangi bir yaptırım uygulamaması nedeniyle, uluslararası toplumun eleştirisine maruz kalmıştır. Bazı Çinli internet kullanıcıları Ukrayna'yı destekleyenlere saldırmış ve Ukrayna ile dalga geçen yorumlar yapmıştır. Ancak Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, tarafsızlık politikasından memnun olduğunu belirterek, "Çin uzak durma politikasını seçti. Şu anda Ukrayna bu politikadan memnun. Rusya Federasyonu'na herhangi bir konuda yardım etmekten daha iyidir. Ve Çin'in başka bir politika izlemeyeceğine inanmak istiyorum. Dürüst olmak gerekirse bu statükodan memnunuz." şeklinde konuşmuştur. Çin hükûmeti 25 Şubat'ta Çin, işgali kınayan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi oylamasında çekimser kaldı. 1 Mart'ta Ukrayna ve Çin dışişleri bakanları Dmitro Kuleba ve Wang Yi, işgalin başlangıcından bu yana ilk telefon görüşmelerini yaptılar. Çin medyası, Wang'ın Kuleba'ya sivillere yönelik risk konusunda "son derece endişeli" olduğunu ve "çatışmanın tırmanmasını önlemek için durumu mümkün olduğunca yumuşatmanın" gerekli olduğunu söylediğini bildirdi. Kuleba'nın Ukrayna'nın "Çin'in ateşkes sağlanmasında arabuluculuk rolü oynamasını dört gözle beklediğini" söylediği bildirildi. 2 Mart'ta The New York Times, Çin hükûmetinin Rus hükûmetinden bunu 2022 Kış Olimpiyatları sonrasına ertelemesini istediğini söyleyen Batı istihbarat raporuna atıfta bulunan bir makale yayınladı. Çin hükûmeti, "bu tür söylemlerin amacının dikkati başka yöne çekmek ve suçu başka yere kaydırmak olduğunu ve bunun son derece alçakça olduğunu" belirterek iddiaları yalanladı. 2 Mart'ta Çin, Rusya'nın saldırganlığını kınayan ve Rusya'nın Ukrayna'dan “derhal, tam ve koşulsuz” asker çekmesini talep eden Birleşmiş Milletler Genel Kurulu kararından çekimser kalan 35 ülkeye katıldı. Çin hükûmeti, bombalamanın başlamasının ardından 25 Şubat'a kadar vatandaşlarına sığınmaları konusunda bilgi vermedi ve Ukrayna'daki Çin büyükelçiliği, Çin vatandaşlarına Ukrayna'yı derhal terk etmelerini tavsiye etti. 7 Mart'ta Çin hükûmeti, savaş alanında mahsur kalan Çinli vatandaşların çoğunu tahliye ettiğini açıkladı. Ukrayna'dan kaçan Çinliler, kötü yönetimi eleştirdi. 9 Mart'ta Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri Xi Jinping, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile yaptığı video görüşmesinde Çin'in "Avrupa'da yeniden alevlenen savaş alevlerini görmekten acı çektiğini" belirterek, Üç ülke, Rusya ve Ukrayna arasındaki barış müzakerelerini ilerletecek. 15 Mart'ta Çin'in Amerika Birleşik Devletleri Büyükelçisi Qin Gang, The Washington Postta bir köşe yazısı kaleme aldı. Yazısında, "Rusya ile Ukrayna arasındaki çatışmanın Çin'e fayda sağlamayacağını", "tüm ülkelerin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı duyulması gerektiğini" belirtti. Ayrıca, "tüm ülkelerin meşru güvenlik endişelerinin ciddiye alınması" ve "ABD'nin bazı yetkilileri tarafından dile getirildiği üzere, Çinli kuruluşlara ve şirketlere yönelik tehditlerin kabul edilemez olduğunu" vurguladı. 18 Mart'ta Xi Jinping ve ABD Başkanı Joe Biden, Ukrayna'daki çatışmanın ana gündem maddesi olduğu yaklaşık iki saatlik bir video toplantısı gerçekleştirdi. Amerikan Beyaz Sarayı, toplantı sonrasında yaptığı açıklamada, Biden'ın Xi'yi "Çin'in Rusya'ya maddi destek sağlamasının sonuçları" konusunda uyardığını belirtti. 29 Nisan'da Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian, Çin-Rusya ilişkilerini "çatışmalara neden olmamayı veya diğer ülkeleri hedef almamayı" içeren "yeni bir uluslararası ilişkiler modeli" olarak nitelendirdi. Bu model, Soğuk Savaş dönemindeki askeri ve siyasi ittifak modelinden daha üstündür. Eylül 2022'de, Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi Başkanı ve Çin Komünist Partisi Politbüro Yürütme Komitesinin üçüncü en yüksek rütbeli üyesi Li Zhanshu, Rus yasa koyuculara Çin hükûmetinin "Rusya'yı anladığını ve desteklediğini" söyledi. Bu destek, Ukrayna'daki duruma ilişkin olarak ifade edilmiştir. Kasım 2022'de, G20 Bali zirvesi sırasında Çin, 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini "savaş" olarak adlandırmaya karşı çıktı. Ocak 2023'te, Bloomberg News, Çin hükûmetinin Çin devletine ait işletmelerin Rusya'nın savaş çabalarına yardım ettiğine dair kanıtları sunduğunu bildirdi. Şubat 2023'te, Gelişmiş Savunma Araştırmaları Merkezi, Rus gümrük verilerinin, Çin devlet şirketlerinin Rus devlet şirketlerine navigasyon ekipmanı, sinyal karıştırma teknolojisi ve savaş uçağı parçaları gönderdiğini gösterdiğini açıkladı. Aynı ay Der Spiegel, Xi'an Bingo Intelligent Aviation Technology'nin Rusya'ya kamikaze insansız hava araçları satmak için görüşmelerde bulunduğunu bildirdi. Rus yetkililerden alınan istihbarata göre ABD'li yetkililer, Çin'in Rusya'ya yardım sağlamayı düşündüğünü belirtti. Barış teklifi Main article: 2022 Rusya-Ukrayna barış müzakereleri 24 Şubat 2023'te, Çin, ateşkes ve barış görüşmeleri çağrısında bulunan on iki maddelik bir barış planı taslağı yayınladı. Aynı gün Zelenski, teklifin bazı yönlerini değerlendirmeye istekli olduğunu belirtirken, Rusya Dışişleri Bakanlığı, Çin'in teklifini memnuniyetle karşıladığını bildirdi. Zelenski, Xi ile görüşmeyi, hem ülke hem de küresel güvenlik açısından faydalı olacağı için planladığını belirtti. Ancak Vladimir Putin'in sözcüsü Dmitri Peskov, "şimdilik tüm bu hikayeyi barışa götürmek için gereken koşullardan hiçbirini görmüyoruz" diyerek Çin'in barış teklifini reddetti. 2023 Belarus-Çin zirvesi sırasında, Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko ve Xi, Avrupa bölgesindeki silahlı çatışmanın gelişmesiyle ilgili derin endişelerini dile getirerek, Ukrayna'da mümkün olan en kısa sürede barışın sağlanmasına aşırı ilgi gösterdiklerini ifade ettiler. Çin devlet medyası Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinin Çin medyasında yer alması, bazı tartışmalara yol açtı. Avrupa Birliği Dış İlişkiler Servisi, "Çin devlet kontrolündeki medya ve resmi sosyal medya kanallarının, seçilmiş Kremlin yanlısı komplo anlatılarını güçlendirdiğini" belirtti. BBC ve CNN, konuyla ilgili Çin anakarasındaki tartışmaların Global Times, Çin Merkez Televizyonu (CCTV) ve People's Daily gibi Çin devlet medya kuruluşları tarafından yürütüldüğüne inanıyor. Bu kuruluşların gazetecilik bütünlüğü sorgulanmaktadır. Örneğin, The Beijing News'in uluslararası ilişkiler alt bölümü olan Horizon News, Ukrayna'nın tam kapsamlı işgalinden iki gün önce yanlışlıkla resmi Weibo hesabında kamuya açık bir dahili duyuru yayınladığından şüpheleniliyor. Dahili bildirim, "Rusya için elverişsiz" ve "Batı yanlısı" içeriğin kısıtlanmasını talep eden sansür yönergelerini içeriyor. Aynı gün Global Times internet sitesinde yer alan bir makale, Donetsk ve Luhansk'tan "iki ulus" olarak bahsetti. Ancak Çin anakara medyası, iki bölgeden toplu olarak "bölgeler" olarak bahsetmeye başlayınca makale daha sonra geri çekildi. Rusya'nın Ukrayna'ya karşı askeri operasyonunu başlattığı gün, Çin Komünist Gençlik Birliği resmî bilibili hesabında Mandarin dilinde Sovyet yurtsever şarkısı "Katyuşa"nın bir yorumunu yayınladı. Initium Media, bu eylemi askerî çatışmayı sansasyonelleştirme girişimi olarak değerlendirdi. Bazı medya kuruluşları, Çin medyasının haberlerinde seçici davrandığına inanıyor. Deutsche Welle ve CNN, "istila" ve "saldırı" gibi kelimelerin kullanılmaması ve Rus yetkililerden gelen bilgilere yönelik önyargı ile ABD karşıtı propagandayı eleştiriyor. Ancak The Wall Street Journal, Çin hükûmetinin aldığı temkinli duruşun bir yansıması olarak, Çin devletinin yönettiği medya kuruluşlarının çatışma haberlerinde dengeli davrandığına inanıyor. Radio France Internationale, Çin'in Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini kınamadığı, Çin vatandaşlarını Ukrayna'yı desteklemeye teşvik etmediği ve Rusya'yı açıkça desteklemediği konusunda endişelerini dile getiriyor. 4 Mart'ta Çin Merkez Televizyonu (CCTV), Pekin'de gerçekleşen 2022 Paralimpik Kış Oyunları'nın açılış töreninin canlı yayınına başladı. Yayın sırasında Uluslararası Paralimpik Komitesi başkanı Andrew Parsons, İngilizce yaptığı bir konuşmada çatışmaya değinerek işgali sert bir şekilde kınadı ve barış çağrısında bulundu. Ancak CCTV, konuşmanın bu bölümünü sessize aldı ve tam bir çeviri yayınlamadı. Alkışlayan ve barış çağrısı yapan 20 Ukraynalı sporcunun fotoğrafı da yayından kaldırıldı. Uluslararası Paralimpik Komitesi, sansürün gerçekleştiğine inanarak CCTV'den açıklama talep etti. Mart ayının başlarında, Phoenix Televizyonu'nun muhabiri Lu Yuguang, Rusya'nın ön cephedeki kuvvetlerinde yer alan tek yabancı muhabirdi. Buça Katliamı'ndan sonra Çin devlet medyası Rusya'nın görüşlerini desteklemeye başladı. 5 Nisan'da, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un, Buça Katliamı'nın Ukrayna ve Batı tarafından Rusya'ya karşı yayılan sahte bir haber olduğu iddiasını CCTV-4 aktardı. Çin medyası, Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski'nin olay yerinde yaptığı araştırmayı seçici bir şekilde haber yaptı ancak katliamın korkunç doğası ve yerel halkın ricaları hakkında haber yapmadı. Global Times, Buça Katliamı'nın ABD'nin de dahil olduğu bir propaganda gösterisi olduğunu iddia etti. CCTV, Rusya tarafının Buça'daki katliamın sahte olduğu iddiasını doğrulayan "Rusya Dışişleri Bakanı: Buça davasının yalanlarını ortaya çıkarmak" başlıklı bir haber yaptı. Ancak, Xinhua News ve People's Daily gibi Çin devlet medyası 6 Nisan'a kadar Buça Katliamı hakkında ayrıntılı bir haber yapmadı. Çin kamuoyu Son yıllarda Çin'de artan anti-Amerikancılık ve Çin-Rusya ikili stratejik ortaklığı nedeniyle, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in eylem ve politikaları Çin ana akım kamuoyu tarafından desteklenmektedir. Bu destek, savaş karşıtı ve Ukrayna yanlısı seslerin karşısında azınlıkta kalmış ve Rus yanlısı kitleler tarafından sert bir şekilde eleştirilmiştir. Çin'deki çevrimiçi ortamlarda gerçekleşen tartışmaların bir kısmı, Rusya ile Ukrayna arasındaki askerî çatışmaların başlangıç aşamalarında ortaya çıkmıştır. Bu tartışmalar, devletin sıkı bir şekilde izleme ve sansürleme politikaları ile birleştiğinde, Çin kamuoyunun konuyla ilgili bölünmüş olduğuna inanılmasına neden olmuştur. Aşamalı olarak gelişen Rusya-Ukrayna askerî çatışmasında, Çin sosyal medyasında tartışmalı yorumlar hızla yayıldı. Bazı yorumcular Rusya'yı destekleyerek, ulusal güvenlik endişelerini vurgulayarak ve NATO ile Batılı ülkelerin Ukrayna'daki gerginliği arttırdığına inanarak Ukrayna'nın askerî işgalini savunuyorlar. Bu görüşleri paylaşanlar, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i Batı'ya karşı cesur bir kahraman olarak övüyorlar. ABD-Çin Algı İzleyicisi tarafından 2022 yılında yapılan bir ankete göre, çevrimiçi yanıt veren Çin vatandaşlarının %75'i, Rusya'nın çatışmadaki pozisyonunu desteklemekle Çin'in ulusal çıkarına hizmet edeceği konusunda hemfikir olduklarını belirtti. Çin anakarasında savaş karşıtı figürler de vardı. Jin Xing, Yuan Li ve Ke Lan gibi bazı isimlerin yanı sıra Pekin Üniversitesi ve Tsinghua Üniversitesi de dahil olmak üzere birçok profesör ve mezun savaş karşıtı açıklamalarda bulundular. Ancak bu açıklamalar sosyal medya kullanıcıları tarafından sert bir şekilde eleştirildi ve anakara Çin sosyal medya platformlarında sansürlendi veya silindi. NetEase Ukrayna'daki Çinlilerden ve Çin'deki Ukraynalılardan Rusya'yı eleştiren birkaç video yayınladılar. Ancak bu tür videoların sayısı oldukça sınırlı kaldı. Çinli sosyal medya kullanıcıları tarafından kadın düşmanı yorumlar da yapıldı ve "güzel Ukraynalı kadınları almak" gibi ifadeler popüler hale geldi. Bu yorumlar, toplu olarak çevrildi ve Çin dışındaki sosyal medya platformlarında da yayıldı. Bu yorumlar, genel olarak Çin karşıtı duyguları kışkırttı ve Ukrayna'daki Çinlilerin güvenliğini tehlikeye attı. Ayrıca, bu tür yorumlar Tayvan'daki popüler sosyal medya uygulamalarında da bulunabilmektedir. Bazı Çinli sosyal medya kullanıcıları Rus işgalini tartışırken Tayvan'ın Çin ile zorla birleşmesini de destekledi. Bununla birlikte, Çin hükûmeti tarafından yönetilen bazı medya kuruluşları halkı savaş hakkında akılcı bir şekilde yorum yapmaya ve "kaba seyirciler" haline gelmemeye çağırdı. 26 Şubat'ta, Çinli beş tarihçi, işgale karşı çıkarak "tarihteki büyük felaketlerin genellikle yerel çatışmalarla başladığını" belirten bir açık açıklama imzaladı. Ancak açıklama, Çinli sansürcüler tarafından üç saat sonra internetten kaldırıldı. 5 Mart'ta, Devlet Konseyi Müşavirler Ofisi Kamu Politikası Araştırma Merkezi başkan yardımcısı Hu Wei, esnek bir şekilde yanıt verilmesi ve uzun vadeli çıkarlar gözetilerek stratejik seçimler yapılması gerektiğini savunan bir makale yazdı. Ayrıca, Çin'in Putin'e bağımlı olmaması gerektiğini ve bağlantının derhal kesilmesi gerektiğini söyledi. Kasım 2022'de, Genron NPO tarafından yapılan bir ankete göre, Çin halkının Rus işgaline ilişkin görüşleri açıklandı. Anket sonuçlarına göre, yanıt verenlerin %39,5'i Rus eylemlerinin "yanlış olmadığını", %21,5'i "Rus eylemlerinin BM Tüzüğünü ve uluslararası sözleşmeleri ihlal ettiğini" ve yasalara aykırı olduğunu belirtti. %29'u ise "Rus eylemlerinin yanlış olduğunu, ancak koşulların dikkate alınması gerektiğini" ifade etti. Uluslararası tepkiler ve yorumlar Amerikan Üniversitesi'nden Joseph Torigian, Çin hükûmetinin işgal konusundaki tutumunu "dengeleme eylemi" olarak adlandırdı. İki ülkenin de Amerika'nın Avrupa ve Asya'daki rolü hakkında benzer olumsuz görüşlere sahip olduğunu ancak Çin'in mali çıkarlarını açığa çıkarmak istemeyeceğini belirtti. Brookings Enstitüsü'nden Ryan Hass, Rusya olmadan Çin'in, Çin'in yükselişini engellemeye kararlı düşman bir batıyla başa çıkmak zorunda kalacağını savundu. İki ülkenin "mükemmel şekilde uyumlu çıkarlara sahip olmadığını" da belirtti. Çin kendisini ivme kazanmış bir yükseliş ülkesi olarak görürken, Rusya esasen düşüş dalgalarıyla mücadele etmektedir. Özellikle Çin, "sorumlu bir paydaş olarak itibarını korumaya çalışırken" Rusya'yı destekleme riskiyle karşı karşıyadır. Bazı uzmanlar, Çin'in çatışmada önemli bir arabuluculuk rolü oynayabileceğini öngördü. Érick Duchesne, Université Laval'dan bir uzman, Çin'in stratejik belirsizliğinin, krizin çözülmesine yardımcı olabileceğini savunurken, Çin arabuluculuğuna karşı çıkmayı ciddi bir hata olarak nitelendirdi. Zeno Leoni, King's College London'dan bir diğer uzman, Çin'in tarafları barışa yönlendirmesi durumunda bu durumun Pekin için büyük bir diplomatik ve halkla ilişkiler zaferi olabileceğini vurguladı. Ayrıca, gelecekte ABD etkisinin azaldığı bir zamanda, Batı'nın Pekin'in küresel etkisine güvenmek zorunda kalabileceği konusunda uyardı. Diğer yorumcular ise, Çin'in işgale verdiği tepkinin Hindistan'ın tepkisine şekil verdiğin, belirttiler. Tanvi Madan, Brookings Enstitüsü'nden bir uzman, Hindistan'ın dış politika hedefleri arasında Rusya'nın Çin'e daha da yaklaşmasını engellemek olduğunu savundu. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, 23 Mart 2022'de Çin'i Rusya'ya siyasi destek sağlamak dahil olmak üzere "açık yalanlar ve yanlış bilgiler yaymakla" suçladı ve Çin'in Rus işgaline maddi destek sağlama endişelerini dile getirdi. Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Çin'in Rusya-Ukrayna Savaşı'nda tarafsız olduğu iddialarını reddetti ve Çin'i Rusya'yı desteklemekle suçladı. Ukrayna cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, Çin'in Putin'e savaşı bitirmesi için baskı yapacak ekonomik güce sahip olduğunu söyledi ve "Rusya Federasyonu için Çin pazarı olmaması durumunda Rusya tam bir ekonomik izolasyon hissederdi. Bu, Çin'in savaş bitene kadar [Rusya ile] ticareti sınırlayabileceği anlamına gelir." dedi. Ağustos 2022'de Zelenski, Ukrayna'daki savaşın başlangıcından bu yana Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in kendisiyle doğrudan görüşme taleplerini reddettiğini söyledi. ABD yaptırımları Haziran ve Eylül 2022'de, Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Bakanlığı ve Yabancı Varlıklar Kontrol Ofisi, Rus ordusuna yardım ettiği gerekçesiyle beş Çin ve Hong Kong merkezli şirkete yaptırım uyguladı. Mart 2023'te ABD Hazine Bakanlığı, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı kullanımı için HESA Şahid-136 insansız hava aracını üreten İran Uçak İmalat Sanayi Şirketi'ne ekipman tedarik eden beş Çinli şirkete yaptırım uyguladı. Ayrıca bakınız Çin-Rusya ilişkileri Çin-Ukrayna ilişkileri Jixian Wang Kaynakça Kategori:Çin ve Rusya'nın Ukrayna'yı işgali Kategori:Ülkelerine göre Rusya'nın Ukrayna'yı işgali Kategori:2022'de uluslararası ilişkiler Kategori:Çin siyasi tarihi Kategori:Çin-Ukrayna ilişkileri Kategori:Çin-Rusya ilişkileri