Çok katlı

[bullvar_katip]

küçükresim|Çok katlı uzay Çok katlı, topolojide soyut topolojik bir uzay. Bu uzayın her noktasının çevresi Öklit uzayına benzer. Bununla birlikte, çok katlı bir Öklit uzayı olmak zorunda değildir. Genel yapısı, bu basit yerel yapısından çok daha karmaşık olabilir. Çok katlının boyutu, yerel olarak benzediği Öklit uzayının boyutu olarak tanımlanır. Herhangi bir topolojik uzay içinse boyut kavramından söz etmek genelde olası değildir. n boyutlu Öklit uzayı (R), n boyutlu birçok katlıdır. Birkaç nokta, 0 boyutlu birçok katlıdır. Düzlemde bir doğru 1 boyutlu birçok katlıdır; her noktasının çevresi R'e benzer. R'te bir düzlem ya da bir küre, 2 boyutlu çok katlı örneğidir; her bir noktasının küme içinde çevresi R'ye benzer. Kelimenin kökeni Çok katlı kelimesinin Almanca karşılığı tir (çokyönlülük, çeşitlilik vs.). Bu terim, ilk kez Riemann'ın doçentlik tezinde (Habilitation, 1854) kullanmıştır. Yerel olar'ak n boyutlu uzaya benzeyen, ama her noktasında farklı eğriliklere sahip olabilecek bir uzay tasarlamış ve bu tür bir uzaya adını vermiştir. Doçentlik tezinde şu satırlar dikkat çekmektedir: Görüldüğü gibi Riemann, bu terimi tanımlarken daha sonra Riemann Geometrisi diye anılacak geometriyi kuruyordu. Kullandığı ' eki, kat kat hissinden çok eğriliğin değişmesi yüzünden uzamın bükülüp kırışmasına işaret ediyordu. William Kingdon Clifford 1873'te Natureda yayımlanan tercümesinde bu kelime "" olarak karşılamıştır. Türkçeye çeviri bu kelime üzerinden yapılmıştır. Fransızca ' terimi ise (İngilizcedeki ' terimi gibi) cebirsel geometride analitik çok katlılara işaret eder. Matematiksel tanım (Kenarı olmayan) n boyutlu çok katlı, aşağıdaki koşulları sağlayan bir topolojik uzaydır: Hausdorff'tur; Herhangi bir noktasının çevresinde öyle bir açık komşuluk bulunabilir ki bu komşuluk R'nin açık bir alt kümesine homeomorfiktir; (Kimi tanımlarda) İkinci sayılabilirlik özelliğini sağlar; (Kimi tanımlarda) Parakompakttır. Yukarıdaki ikinci koşulda, kenarı ola ikinci koşulda R yerine, üst yarı Öklit uzayını (yani R'de sonuncu koordinatı negatif olmayan noktaların kümesi) temsil etmek üzere H konn (kenarlı) topolojik birçok katlı tanımına dönüşür. Bu durumda ikinci koşulda homeomorfizma kelimesinin anlamlı olabilmesi için H üzerinde bir topoloji bulunması gerekir. Bu topoloji standart olarak R'den tetiklenen topolojidir. M çok katlısının bir noktası x, H'de açık V kümesine homeomorfik x 'in açık komşuluğu U olsun. Bu homeomorfizma altında x, V 'nin kenarına gönderiliyorsa, x noktasına çok katlının kenar noktası, tüm kenar noktaların kümesine çok katlının kenarı' denir. Örneğin, düzlemde başnoktaya uzaklıkları 1'den büyük olmayan kümeyi ele alalım. Bu kümeye (kapalı) disk denir ve 2 boyutlu birçok katlıdır. Kenarı bir çemberdir. Çember 1 boyutlu birçok katlıdır. Kenarı yoktur. n boyutlu, kenarlı birçok katlının kenarı, n-1 boyutlu birçok katlıdır. Birçok katlının kenarının kenarı yoktur (boşkümedir). Birçok katlının içinde bir topolojik altuzay aynı zamanda birçok katlıysa, bu altuzaya alt çok katlı denir. Yukarıda birçok katlının içinde verilen tüm çok katlılar alt çok katlı örnekleridir. Konuyla ilgili yayınlar Kaynakça