Çulım Tatarları

[bullvar_katip]

Çulım Tatarları (Tatarca: Чулым татарлары - Çulım tatarları) Rusya'nın Tomsk Oblastı'nda, Ob nehri ile Çulım nehirlerinin birleştiği yerin güneyinde ve Krasnoyarsk Krayı'nda yaşayan bir Türk halkıdır. Bu bölge, Altay ve Tuva özerk bölgelerinin 400km. kadar kuzeyindedir. Dilleri Türk dilleri grubuna ait Çulım Tatarcası'dır. Konuştukları dile Ös adını verirler. 2002 nüfus sayımına göre sayıları 1000'den azdır. Yerleşim Obi akarsuyu kollarından Çulım,akarsuyu boyunda yerleşimleri görülür. Tomsk oblastının Tegüldet ilçesi ve Krasnoyarsk krayının Tühtetskiy rayonunda Paseçnoye ve Çindat köylerinde ağırlıklı olmak üzere yaşamaktadırlar. Çulım Türklerinin nüfus yerleşimleri (2002 y.) Tomsk oblastı: Teguldet köyü: 250 Krasnoyarsk krayı: Paseçnoye köyü: 115 Tarihçe Çulım Tatarları Çulım, Melets, Kezik, Melez gibi isimlerle de anılırlar. Kaşgarlı Mahmut Divanı Lugati Türkte onlardan Çolum diye bahseder. "Rûm ülkesine en yakın olan boy Beçenek'dir; sonra Kıpçak, Oğuz, yemek, Başgırt, Basmıl, Kay (Kayı), Yabaku, Tatar, Kırkız (Kırgız) gelir. Kırgızlar Çin ülkesine yakındırlar. Bundan sonra Tavgaç (bkz. Tabgaçlar) gelir. Bunların ülkesi ise Maçindir. Ayrıca "Çomul boyunun kendilerinden bulunduğu çöl halkı ayrı bir dile sahiptir, Türkçeyi iyi bilirler. Kay, Yabaku, Tatar, Basmıl boyları da böyledir. Her boyun ayrı bir ağzı vardır; bununla beraber Türkçeyi de iyi konuşurlar. Kırgız, Kıpçak, Oğuz, Toxsı (Tukhs), Yağma, Çiğil, Uğrak, Çaruk boylarının öztürkçe olarak yalnız bir dilleri vardır. Yemeklerle Başgırtların dilleri bunlara yakındır. .... Dillerin en yeğnisi Oğuzların, en doğrusu da Toxsı ile Yağmaların dilidir." Onlar hakkındaki diğer bilgileri16. yüzyılda gelen Rus sömürgecilerden alıyoruz. Çin ve Hint kaynaklarından elde edilen, daha erken tarihli bilgiler varsa da, doğrulukları şüphelidir. 16. yüzyılın sonlarında, Rus Çarlarına vergi ödemeye başladılar. 17. yüzyıl boyunca sayıları gitgide artan Rus yerleşimcilerin baskısı altında kaldılar. Nihayet 1720 yılında, zorla Hristiyan yapıldılar. 1822 yılında, “Rus asıllı olmayan” statüde “vatandaş” sayıldılar. Genellikle göçebe olan ve avcılık, balık avcılığı, hayvancılık ile geçinen Çulım Tatarları, Rus yöneticilerin baskıları ve koydukları ağır vergilere rağmen, 1930 yılına kadar eski yaşamlarını sürdürmeye devam ettiler. Bu tarihten sonra, Çulım Tatarları yerleşik hayata geçirildiler. Komünist yönetim tarafından bölgede kolektif çiftlik (rusça:колхо́з; Kolhoz) kurulmaya başlandı. Bu çiftliklere malzeme sağlamak için, çok sayıda zengin Çulım Tatarının, mallarına el kondu ve mal sahipleri de aileleri ile beraber idam edildiler. Komünist yönetim, geleneksel yaşam tarzlarına son verdi. Özellikle dini konularda ağır baskı altında kaldılar. İbadetlerini yerine getirmelerine izin verilmedi. İşyerlerinde, okullarda, devlet dairelerinde Rusça zorunlu dil haline getirildi. Çulım Tatarları dillerini ancak köylerinde ve evde aile içinde kullanabildiler. Bu nedenle ve Ruslar ile evliliklerin artması sonucu, bilhassa genç nesil arasında günlük kullanım dili Rusçadır. Toplam nüfusun yarısından fazlası anadilini konuşamaz! Baraba Tatarlarının, Altay Türklerinin ve Hakas Türklerinin lehçelerine yakın bir Türkçe kullanırlar. Dillerini Hakas Türkleri gibi konuşup yazdıkları, ikinci konuşma ve yazma dillerinin ise Rusça olduğu biliniyor. Esmer, kısa boyludurlar. Erkekler, ortalama 160cm. boyundadır. Rus kaynaklarında, sayıları için 1902 yılında, “500” gibi bir rakam verilirken, 1959 yılında yapılan sayımda, “4.500” kişi oldukları yazıyor. Ancak sayılarının günümüzde, “12.000” kişiye ulaştığını gösteren kayıtlar var. Rakamlar arasındaki büyük farkların sebebi, Diğer Tatarlar ile karıştırılmalarının yanı sıra, Ruslar ile yapılan evliliklerdir. Ayrıca bakınız Tatarlar Türk halkları Çulımlar Kaynakça Literatürel kaynaklar Türki tayejnogo Priçulımya: Populyatsiya i etnos: [Monografiya]/[ E. L. Lvova, V. A. Dremov, G. A. Aksyanova i dr.].-Tomsk: İzdatelstvo TGU,1991.-244 s.:il..-ISBN 5-7511-0499-4:106.00 Lvova E.L. Çulımskie Türki (istoriko-etnografiçeskie oçerki). Avtoref. kand. dis. — M., 1978. Potapov L. P. Proishojdenie i formirovanie hakasskoy narodnosti. — Abakan, 1957. Boyarşinova Z. Ya. Naselenie Tomskogo uyezda v pervoy polovine XVII v.//Trudı Tomskogo universiteta. — Tomsk, 1951. — t.112 Dolgih B. O. Rodovoy i plemennoy sostav narodov Sibiri v XVII v. — M., 1969 Dulzon A. P. Çulımskie tatarı i ih yazık. — Uç. zapiski Tomskogo gos.ped. in-ta., 1952 — t.9 Dulzon A. P. Dialektı i govorı tyurkov Çulıma. .. Voprosı tyurkologii. — Baku, 1973 — nomer 5. Tomilov N.А. Çto mı znaem o narodah Sibiri//Kultura Sibiri [Omsk]. — 1995. — No 2. — S. 25-28. Tomilov N. A. Çulımskie tyurki//Narodı Sibiri i Severa Rossii v XIX veke. — M., 1994. — S. 250—271. Tomilov N. A. Çulımtsı // Narodı i religii mira: Entsiklopediya. — M., 1998. — S. 635—636. Tomilov N. A. Çulımtsı // Narodı Rossii: Entsiklopediya. — M.: Bolşaya Rossiyskaya entsiklopediya, 1994. — S. 410—412. Dış bağlantılar James Stuart Olson, Lee Brigance Pappas ve Nicholas Charles Pappas. "An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires". Greenwood Press, 1994. sayfa 162 Greg Anderson ve David Harrison tarafından incelenen Çulım Türkleri ile ilgili bilgi ve resimler . Çulımlar Çulımlar Çulımların tarihi belgelerine dair E. L. Lvovoy Çulımlar - Sibirya'nın azınlıktaki toplumları // ТВ-2. - 2014. - 23 апреля. Çulımlar hakkında sesli görüntülü bilgiler