Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

[[Dosya:Seven occupied districts surrounding Nagorno-Karabakh (Numbered).png|küçükresim|Eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın açık kırmızı olarak gösterildiği 2020 çatışmalarından önce işgal edilen bölgelerin haritası. ]] Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları, de jure Azerbaycan'a ait olan ve Dağlık Karabağ Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte Ermenistan ve uluslararası alanda tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin askerî kuvvetleri tarafından işgal edilmiş, eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın dışında yer alan topraklardır. Günümüzde eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın bir bölümünü içeren Kelbecer rayonu dışında tüm rayonlar, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin eski rayonlarıyla aynıdır. Dağlık Karabağ'ın tersine, 1988-1994 Dağlık Karabağ Savaşı sırasında rayonlardan göç ettirilene kadar, Ermenistan işgalindeki komşu topraklarının tümünün nüfus çoğunluğunu Azerbaycan Türkleri oluşturmaktaydı. Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Dağlık Karabağ'ı çevreleyen topraklardaki tüm işgal güçlerinin çekilmesini talep eden dört karar kabul etti. 2008'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Azerbaycan'ın işgal altındaki tüm topraklarından tüm Ermenistan kuvvetlerinin çekilmesini talep eden 62/243 sayılı kararı kabul etti. 2020 Dağlık Karabağ savaşında bölgenin güneyindeki 4 rayon (Füzuli, Cebrayıl, Zengilan ve Kubadlı) bizzat silahlı mücadeleyle işgalden kurtarılırken savaşın ardından, Ermenistan 1 Aralık 2020'ye kadar diğer 3 rayondan çekilerek onları Azerbaycan kontrolüne geri vermeyi kabul etti. Bu anlaşma, Rus arabuluculuğunda bir barış antlaşmasıyla düzenlenmiş ve Rus ve Türk barış güçleri tarafından uygulanmaktadır. Bu çözümün bir parçası olarak Azerbaycan, Ermenistan'ı Dağlık Karabağ'ın bu süre içerisinde Ermenistan kontrolü altında kalacak bölgelerine bağlayan Laçın Koridoru'na erişim hakkı vermiştir. Tarihçe Bölgeler ve nüfus 2020 Savaşından Önce 2020 Dağlık Karabağ çatışmalarına kadar Ermenistan işgalindeki Azerbaycan toprakları: 2020 Savaşı Temmuz 2020'de Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki sınırda meydana gelen çatışmaların ardından 27 Eylül 2020'de Dağlık Karabağ'da savaş gerçekleşti. Buna yanıt olarak binlerce Azerbaycanlı, Ermenistan'a karşı savaş açılması için yürüyüş gerçekleştirdi ve Türkiye Azerbaycan'ı bu konuda desteklediğini duyurdu. Azerbaycan güçleri, Cebrayıl ve Füzuli'nin kontrolünü ele geçirmek için Aras Nehri boyunca harekâta başladı. Azerbaycanlı yetkililer, Kelbecer Rayonu'ndaki Murovdağ sıradağlarında bir tepeyi ele geçirdiklerini ve sonrasında da Dağlık Karabağ ile Ermenistan'ı birbirine bağlayan Vardenis-Martakert/Ağdere karayolunu kontrol altına aldıklarını iddia ettiler. 23 Ekim'de çatışmaların seyri Kubadlı'ya doğru yöneldi ve Azerbaycan güçlerinin ana hedefi Laçın Koridoru'nun kontrolünü sağlamaktı. İki gün sonra Azerbaycan güçleri, Kubadlı Rayonu'nun idari merkezi olan Kubadlı'nın kontrolünü ele geçirdi ve ele geçirilen bölgelerde çekilmiş görüntüleri yayımlayarak bunu doğruladı. Azerbaycan güçleri kısa süre sonra Laçın Rayonu'na girdi ve rayonun idari merkezi olan Laçın şehrini çatışmanın sonuna kadar sürekli bombaladı. Rusya, Fransa ve ABD'nin arabuluculuk yaptığı üç ateşkes, savaşı durduramadı. Dağlık Karabağ'ın ikinci büyük yerleşim yeri olan Şuşa'nın ele geçirilmesinin ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında ateşkes anlaşması imzalandı. Bölgedeki çatışmalar Moskova saatiyle 00.00'da sona erdi. De facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin devlet başkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona erdirilmesini destekledi. Rus barış gücü tarafından 5 yıllık bir görev süresi altında uygulanan antlaşma uyarınca Azerbaycan, Dağlık Karabağ'da ele geçirdiği bölgelerin kontrolünü elinde tutarken Ermenistan ise 1994'te işgal ettiği çevre bölgeleri Azerbaycan'a iade etti. Azerbaycan ayrıca Ermenistan topraklarından geçen bir koridor elde ederek Türkiye ve İran sınırındaki Nahçıvan eksklavına doğrudan erişim sağlayabilecek. Ermenistan'ın geri çekilişi [[Dosya:Russian peacekeepers and Azerbaijani military personnel near Vank village.png|küçükresim|Kelbecer Rayonu Dadivank yakınlarında Rus barış güçleri ve Azerbaycan askerî personeli.]] Ateşkes anlaşması çerçevesinde Kelbecer'in Azerbaycan'a geçmesi öncesinde Ermeniler, bir zamanlar Azerbaycanlıların yaşadığı evlerini Azerbaycanlıların yeniden yerleşmelerine engel olmak için yaktılar. Rayon, Karabağ Savaşı'ndan önce çoğunlukla etnik Azeriler tarafından iskan edilmişti ve Karabağ Savaşı sırasında Aşağı Ağcakend ve Gülüstan bölgesinden gelen Ermeniler buraya yerleşti. Bazı Ermeniler ölü akrabalarının cenazelerini de yanlarına aldılar ve Reuters, köylülerin "ellerinden gelen her şeyi kamyonlarla taşıdıklarını" bildirdi. Evlerin yanmasıyla ilgili haberler 13 Kasım'da çıkmaya başladı ve 15 Kasım'da Agence France-Presse, Çerektar'da en az altı evin ateşe verildiğini bildirdi. BBC Rusça, Dadivank ve diğer yakın köylerdeki evlerin yakıldığını ve Ermenistan'da pahalı olan yakacak odun elde etmek için bölgedeki ağaçların kesildiğini bildirdi. BBC Rus Servisi, komşu Dadivank ve diğer yakın köylerdeki evlerin yandığını ve Ermenistan'da pahalı olan yakacak odun için ağaçların kesildiğini bildirdi. Azerbaycan tarafı, bölgeyi terk eden sivilleri evleri yakmaktan ve kendi deyimiyle "ekolojik terör suçu" işledikleri için kınadı. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, mülklerini tahrip eden Ermenileri "vahşi düşman" olarak nitelendirdi. Ermenistan'ın talebi üzerine Azerbaycan, Ermenilerin Kelbecer ilçesini tamamen boşaltmaları için süreyi 10 gün uzatarak 25 Kasım'a kadar uzattı. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı, süreyi uzatmayı kabul ederken kötüleşen iklim şartlarını ve Ermenistan'a giden tek bir yol olduğunu göz önünde bulundurduklarını belirtti. Azerbaycan'a teslim edilen ilk rayon Ağdam oldu. 20 Kasım'da teslim edilen Ağdam'ın devri öncesinde burada yaşayan Ermeniler de evlerini ateşe verdiler. 19 Kasım'da Agence France-Presse, Ermeni askerlerinin Ağdam'daki karargâhlarını yıktığını bildirdi. Ağdam, 1993 yılında kent için yapılan savaşa kadar ağırlıklı olarak Azerilerin yaşadığı bir şehirdi ve 1993 yılında şehrin Ermeni güçlerine geçmesinin ardından yerel halk tarafından "Kafkasya'nın Hiroşima'sı" olarak anılan bir hayalet kasaba hâline geldi. Associated Press; grafitilerle tahrip edilen, sığır ve domuz ahırı olarak kullanılan Ağdam Ulu Camii'nin şehrin yapısal bakımdan tek binası olduğunu bildirdi. Bölgedeki Rus barış gücünün komutanı Rüstem Muradov, bölgenin tesliminin sorunsuz gerçekleştirildiğini söyledi. Bölgenin Azerbaycan kontrolüne geçişi Bakü'de Azerbaycan, Türkiye ve Rusya bayraklarıyla kutlandı. 24 Kasım'da Azerbaycan ordusunun izniyle bazı Ermeniler giysilerini toplamak için Kubadlı'ya döndü ve bazılarına da Azerbaycan vatandaşı olarak Ağdam'da ikamet izni teklif edildi. 22 Kasım'da Azerbaycan ordusu bölgede 150'den fazla mayını etkisiz hâle getirdiğini açıkladı. 25 Kasım'da Kelbecer, Azerbaycan'a iade edilen ikinci rayon oldu. Ermeni güçler bölgeyi boşaltmadan önce askerî karargâhlarını patlattılar. Ermeniler Dadivank Manastırı'nı da terk ederek başrahibi, manastırın çanlarını ve haçkarları Ermenistan'a taşımaya karar verdiler. Ermeni kuvvetlerinin bölgeden çekilmesinin ardından manastır, Rus barışı koruma güçlerinin koruması altına alındı. Ancak 28 Kasım 2020'de Azerbaycan Savunma Bakanlığı manastırın içinden görüntüler yayımladı. Azerbaycan yetkilileri Ermeni rahiplerin manastırda kalmasına izin verdi. 4 Aralık 2020'de Azerbaycan'ın Udi topluluğundan temsilciler manastırı ziyaret ederek içeride dua ettiler. Ertesi gün, Udi Ortodoks Hristiyan cemaatinin başkan yardımcısı Rafig Danakari manastıra vaiz olarak atandı. Ayrıca Cumhurbaşkanı Aliyev, Kelbecer Rayonu'nu yeniden inşa etme ve canlandırma sözü verdi ve Bakü'de bir kutlama mitingi düzenlendi. Gence'de yaşayan Kelbecerli Azeriler de Kelbecer'in Azerbaycan kontrolüne geçişini kutladılar. Azerbaycan Ekoloji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Ermeni işgali döneminde "Azerbaycan'a verilen zararın miktarını" hesaplamak için Kelbecer bölgesinin maden yataklarında değerlendirmeler yapılacağını duyurdu. 26 Kasım'da Ermeni medyası, Kelbecer ile Ermenistan'ın Geğarkunik ili sınırında bulunan, Güney Kafkasya'nın en büyük altın madenlerinden biri olan Zod altın madenine 250 kişilik bir Azerbaycan askerinin geldiğini ve madende bir askerî karakol kurarak madenin teslimini talep ettiklerini bildirdi. Ermenistan Savunma Bakanlığı bu iddiayı yalanlayarak Ermenistan sınır kapısını kabul edilemez bulan Azerbaycan kuvvetlerinin hoparlör aracılığıyla Ermenilerle temasa geçtiğini ve konuyla ilgili olarak Rus barış güçleriyle görüşüldüğünü belirtti. Ermenistan ve Azerbaycan'dan yetkililer aynı gün sınırı çizmeye başladı. Ermenistan askerî yetkilileri daha sonra maden sahasının yarısının Azerbaycan'a geçtiğini bildirdi. 1992 yılında Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edilmeden önce Azeri ve Kürt nüfusun çoğunlukta olduğu ve savaştan sonra Ermenistan'daki Ermenilerin yerleştirildiği Laçın'ın tahliyesi sırasında rayonun idari merkezi olan Laçın burada yaşayan etnik Ermeniler tarafından yakıldı. Tahliye öncesinde bölgedeki bazı Ermeniler Dağlık Karabağ'ı Ermenistan'a bağlayan şehirden geçen kara koridoru üzerinden Rus denetimine rağmen kaçtılar. Rus barış güçleri, 1992'de yıkılmadan önce Azerbaycanlılar tarafından Zabuh olarak adlandırılan, yıkıldıktan sonra yeniden inşa edilip Lübnanlı Ermenilerin yerleştirildiği kasabada bir karakol kurdu. 27 Kasım'da Narek Aleksanyan Ermenileri bölgeyi terk etmemeye çağırarak anlaşma şartlarının değiştiğini; Laçın, Sus ve Zabuh'un Azerbaycan kontrolüne geçmeyeceğini öne sürdü. Bu iddialar, Azerbaycan merkezli Sosyal Araştırmalar Merkezi Başkanı Zahid Oruç tarafından reddedildi. BBC Rusça muhabiri Yuri Vekdik'e göre Aleksanyan'ın çağrılarına rağmen Laçın'daki Ermeniler bölgeyi terk etmeye başlamıştı. 1 Aralık'ta Azerbaycan kuvvetleri, tanklarla bölgeye girdi ve Azerbaycan Savunma Bakanlığı, Laçın şehrinden bir görüntü yayımladı. Dağlık Karabağ öncesinde Laçın'da yaşayan, savaş sonrasında Berde'ye göç eden Azerbaycanlılar Azerbaycan, Türkiye ve Pakistan bayraklarıyla bölgenin dönüşünü kutladılar. Azerbaycanlı yetkililer, bölgenin Kaşatag olarak Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından yönetilirken "yıllar içinde büyük zarar gördüğünü" belirtti. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Laçın koridorunun Laçın şehrinden geçmesinden dolayı yeni bir koridor inşa edileceğini ve bu koridor hazır olduğunda şehrin Azerbaycan yönetimine iade edileceğini açıkladı. Notlar Kaynakça Kategori

ağlık Karabağ Cumhuriyeti listeleri Kategori:Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri Kategori:Birinci Dağlık Karabağ Savaşı

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi