Dağlık Karabağ Cumhuriyeti

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti (, Lerrnayin Gharabaghi Hanrapetut’yun) veya 2017-2023 yılları arasındakı resmî ismiyle Artsah Cumhuriyeti (Ermenice: Արցախի Հանրապետություն, Arts’akhi Hanrapetut’yun), Güney Kafkasya'da yer alan de facto eski devlet. Varolduğu dönemde hukuken Azerbaycan'a ait Dağlık Karabağ ve çevresindeki yedi Azerbaycan ilini kapsayan topraklar üzerinde yer alan devletin toprakları, uluslararası toplum tarafından Ermenistan işgali altında olarak niteleniyordu. Şubat 2017'de gerçekleştirilen referandum ile Dağlık Karabağ Cumhuriyeti olan ülke ismi Artsah Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Çoğunlukla Ermenilerin yaşadığı bölgede, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra yükselen etnik gerilim, Ermenistan'ın desteklediği Ermeni militanlarla Azerbaycan arasında çatışmaların çıkmasına neden oldu. Ermeni güçlerinin bölgeye girişiyle birlikte Azerbaycanlılara yönelik başlattıkları katliamlar halkı göçe zorladı ve Karabağ bölgesi tamamen işgal edildi. 10 Aralık 1991'de Azerbaycanlıların boykot ettiği ve yalnız Ermenilerin katıldığı referandum sonucuna göre bağımsızlık kararı alındı ve 6 Ocak 1992'de de bağımsızlık resmen ilan edildi. Ermenistan dahil hiçbir ülke veya uluslararası kuruluş, devletin bağımsızlığını tanımadı. 2020 Dağlık Karabağ Savaşı olarak adlandırılan çatışmaların sonunda varılan ateşkes ile Ermenistan, yenilgilerini resmi olarak kabul edip Karabağ'da geriye kalan işgal edilmiş topraklardan da Ermeni ordusunu çekmiştir ve bu çekilmeye paralel olarak da bölgeye Rus Barış Güçleri yerleştirilmiştir. 10 Kasım 2020 tarihinde imzalanan ateşkes bildirisi ile bölgenin güneyi Azerbaycan Cumhuriyeti'ne teslim edilmiştir. Bölgeye Rus Barış Güçleri ile beraber Türk Barış Güçlerinin de gelmesi hala hem Türk hem de Rus taraflarınca tartışılmakta olup resmi bir sonucu henüz açıklanmamıştır. 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları sonucunda Dağlık Karabağ Cumhuriyeti yetkilileri, Rus barışı koruma güçlerinin 20 Eylül saat 13.00'ten itibaren ateşkes sağlanması yönündeki teklifini kabul etti. Anlaşma şartlarına göre de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti hükümeti silahsızlanmayı ve Azerbaycan hükümetiyle bölgenin yeniden entegrasyonu konusunda görüşmelere başlamayı kabul etti. Dağlık Karabağ Devlet Başkanı Samvel Şahramanyan tarafından 28 Eylül 2023 tarihinde yayınlanan bir kararnameye göre, ayrılıkçı devletin 1 Ocak 2024 itibarıyla sona ereceği açıklandı. Fakat 4 Ekim 2023'te Azerbaycan güçlerinin Hankendi'ye girmesiyle birlikte bölge üzerindeki egemenliği ele almasıyla Ermeniler bölge üzerindeki kontrolü kaybetti, DKC yetkileri tutuklandı ve DKC'nin varlığı resmen sona erdi. Hankendi'deki DKC başkanlık binasına Azerbaycan armasının yerleştirilmesi ve 15 Ekim 2023'te Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından cumhurbaşkanlığının 20. yıldönümünde bina önüne Azerbaycan bayrağının göndere çekilmeisyle Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünü sağladığı cumhurbaşkanı tarafından kamuoyuna yapılan konuşmasında resmen duyuruldu. Etimoloji Ermeni ve Batılı uzmanlara göre Urartu dönemine dayanan yazıtlarda bölgeden "Ardah", "Urdehe" ve "Atahuni" gibi çeşitli isimlerle bahsediyor. Ayrıca klasik tarihçi Strabon bölgeden "Orchistene" adıyla bahsetmiştir. David M. Lang tarafından ortaya atılan başka bir hipoteze göre "Artsah" ismi Artaksiad Hanedanı'nın kurucusu ve Ermenistan Krallığı'nın kralı I. Artaksias'tan (MÖ 190–159) gelmiştir. Halk etimolojisine göre isim "Ar" (Aran) ve "tsah" (odun, bahçe) (Aran Sisakean bahçeleri, Kuzeydoğu Ermenistan'ın ilk nahararı) kombinasyonundan türemiştir. Tarihçe [[Dosya:Artsakh Republic 1994-2020.svg|küçükresim|Dağlık Karabağ'ı ve çevresindeki bölgeleri gösteren harita. Kırmızı çizgilerle sınırlanan alan, 1994'ten 2020'ye kadar Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından fiilen kontrol edilen bölgeye karşılık gelir. Sarı bölgeler Sovyet dönemindeki Dağlık Karabağ Özerk Oblastı tarafından kontrol edilen bölgelere, sarı-yeşil çizgili alanlar ise Azerbaycan tarafından kontrol edilen ama Dağlık Karabağ'ın hak iddia ettiği eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı bölgeleridir. Yeşil çizgili bölgeler, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı sonuna kadar Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından kontrol edilen lakin eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı dışındaki alanlara karşılık gelmektedir.|288x288pik]] [[Dosya:Armenian_boroughs_of_city_of_Shusha_destroyed_by_Azerbaijani_armed_forces_in_1920_with_defiled_cathedral_of_Holy_Savior_on_background.jpg|küçükresim|upright=1.2| Şuşa katliamı sonrasında Şuşa kenti. Ermeni mahalleleri ve Kutsal Kurtarıcı Ermeni Katedrali, 1920'de Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından tahrip edilmiş ve yıkılmıştır. 500'den fazla Ermeni sivilin öldürüldüğü tahmin edilmektedir.]] Dağlık Karabağ sorunu Arka plan Dağlık Karabağ ile ilgili günümüzdeki sorunların kökleri, Josef Stalin ve Kafkasya Bürosu tarafından verilmiş kararlara dayanır. 1917 Rus Devrimi'nden sonra Karabağ, Transkafkasya Demokratik Federasyon Cumhuriyeti'nin bir parçası olmuş, ancak bu Cumhuriyet kısa bir süre sonra ayrı Ermeni, Azerbaycan ve Gürcistan devletlerine dönüştürülmüştür. Takip eden iki yıl boyunca (1918–1920), Ermenistan ve Azerbaycan arasında Karabağ da dahil olmak üzere birçok bölgede bir dizi kısa savaş yaşanmıştır. 1918 Temmuz'unda, Dağlık Karabağ Birinci Ermeni Meclisi bölge yönetimini ilan etti ve bir ulusal konsey ve hükûmet oluşturdu. Daha sonra Osmanlı askerleri Karabağ'ı ele geçirdi. I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nun yenilgisinden sonra İngiliz kontrolüne geçmiş bölgeye geçici olarak Khosrov bey Sultanov'u (Azerbaycan hükûmeti desteğiyle) genel vali olarak atadı. Şubat 1920’de, Karabağ Ulusal Konseyi, Azerbaycan’ın yargı yetkisini kabul etmesine rağmen, Karabağ’daki Ermeniler gerilla savaşına devam ederek anlaşmayı kabul etmediler. Anlaşma daha sonra Ermenistan'la birlik ilan eden Dokuzuncu Karabağ Meclisi tarafından iptal edildi. Azerbaycan ordusu Karabağ'da savaşırken, Azerbaycan Bolşevikler tarafından işgal edildi. 1921'de Ermenistan ve Gürcistan, halkın desteğini almak için, Karabağ'ı Nahçıvan ve Zangezur ile birlikte Ermenistan'a tahsis edeceklerine söz veren Bolşevikler tarafından ele geçirildi. Bununla birlikte, Sovyetler Birliği'nin, Türkiye'de de komünizmin gelişeceğini uman geniş kapsamlı planları vardı. Bu yüzden Sovyetler Birliği, 3 bölgede de Ermeni çoğunluk olmasına rağmen, Zengezur’un Ermenistan’ın kontrolü altına gireceği, Karabağ ve Nahçıvan’ın da Azerbaycan’ın kontrolü altında olacağı bir bölünmeye karar verdi. Sonuç olarak, 7 Temmuz 1923'te Azerbaycan SSC'de kurulmuş Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'ndaki Sovyetler Birliği'nin sıkı kontrolü sayesinde, bölge üzerindeki çatışma on yıllar boyunca durmuştur. Savaş 1988 yılının başında Ermeniler ve Azeriler arasında bir dizi saldırı ve misilleme başlamıştır. Perestroyka ortamında Karabağ'daki Ermenilerin Azerbaycan rejimine karşı protestolar başlamıştır. Fakat bu muhalif hareket hızla siyasi örgütlenmeye dönüşmüş, demokrasi ve ulusal egemenliğini kazanmayı amaçlayan anti-komünist geniş bir ittifak olan Karabağ Komitesini oluşturulmuştur. 20 Şubat 1988'de Dağlık Karabağ Özerk Oblastı Ulusal Konseyinin Ermeni temsilcileri bölgenin Ermenistan ile birleşmesi için oy kullanmışlardır. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti resmî olarak buna yanıt vermemiştir. Fakat ulusal konseyin hareketi Sumgayıt'ta 26 ile 100'den fazla Ermeni'nin öldüğü pogroma yol açtı. Ermenistan'ın Spitak şehrinde ise Azerilere saldırıldı. Pogromlar başlayınca çok sayıda Ermeni ve Azeri göç etmek zorunda kalmıştır. 7 Aralık 1988'de Spitak civarında meydana gelen ve Ermenistan'ın kuzey kesimini tahrip eden depremin ardından gelen karışık ortamda Sovyet yetkilileri Karabağ Komitesinin önderlerini tutuklayarak karşı hareketin büyümesini engellemeye çalışmıştır. Ancak Ermeni milliyetçilerinin desteği olmadan Ermenistan'ı yönetmek için Ermenistan Komünist Partisi'nin giriştiği uygulamalar siyasi krizi derinleştirmiştir. Mart 1989'da seçmenlerin çoğu, Sovyetler Birliği'nin Yüksek Halk Temsilciler Meclisi genel seçimini boykot etmiştir. Karabağ Komitesi üyelerinin serbest bırakılması için gösteriler düzenlenmiş ve Mayıs ayında yapılan Ermenistan Yüksek Sovyeti seçiminde Ermeni seçmenler Karabağ davasını destekleyen temsilcileri seçmişlerdir. Seçimden sonra Karabağ Komitesi üyeleri tahliye edilmişlerdir. Mihail Gorbaçov Karabağ sorunu çözmek için Özel Yönetim Komitesi'ni kurmuş ve Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın özerklik haklarının artırılmasını önermiştir. Haziran 1989'da Levon Ter-Petrosyan önderliğinde çok sayıda gayriresmî milliyetçi örgütler birleştirilerek Bütün Ermeni Hareketi (Հայոց Համազգային Շարժում Hayots Hamazgain Sharzhum) kurulmuş ve Ermenistan hükûmeti de resmen onaylamıştır. Hem Bütün Ermeni Hareketi hem de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde kurulan Azerbaycan Halk Cephesi, Özel Yönetim Komitesi'nin kaldırılmasını istemiştir. Ermeniler bölgenin Ermenistan'ın bir parçası olması gerektiğini, Azeriler ise Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın özerkliğinin kaldırılmasını savunmuştur. Ağustos 1989'da Karabağ'daki Ermeniler kendi Ulusal Konseyi'ni seçmiş ve Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nden ayrılması ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'yle birleştiğini açıklamıştır. Eylül 1989'da Azerbaycan, o zamana kadar Ermenistan'ın diğer Sovyet cumhuriyetlerinden yaptığı ithalatın %90'ını karşılamakta olan hayati yakıt ve besleme hatlarına karşı ekonomik abluka uygulamaya başlamıştır. Kasım 1989'da SSCB Yüksek Sovyeti Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nin özerkliğini kaldırılıp doğrudan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasına dair karar almıştır. Fakat Sovyetlerin politikası ters etki yaratmış ve Aralık 1989'da Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti ile Karabağ Ulusal Konseyi'nin ortak oturumu, Moskova'nın kararını geçersiz sayarak Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan ile birleştiğini açıklamıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından kısa bir süre sonra patlak veren Birinci Dağlık Karabağ Savaşıyla o dönem Azerbaycan'daki siyasi karışıklıkları ve Azerbaycan ordusundaki zayıflığı fırsat bilen Dağlık Karabağ Ermenileri bağımsızlıklarını ilan ederek Ermenistan desteğiyle Karabağ bölgesi ve daha sonra çevredeki yedi rayonu işgal edip buralarda yaşayan Azerbaycan Türkleri'ni zorla sürerek ülke topraklarının %20'sini ele geçirip Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni kurmışlardır. Ancak Ermeniatan dahil hiçbir BM üyesi ülke bu devleti tanımamış ve bölge de jure olarak Azerbaycan'ın bir parçası sayılmıştır. İşgal sonrası bölgede Azerbaycan'a ait birçok kültürel, dini ve tarihi yapı zarar görmüş ve birçok yerleşimin adı Azerbaycan türkçesinden Ermenice'ye değiştirilmiştir. Şubat 2017'de gerçekleştirilen 2017 Dağlık Karabağ Cumhuriyeti anayasa değişikliği referandumu ile seçmenin %90'ının onayı ile ülke ismi değiştirilmiş ve yarı başkanlık yönetim sisteminden tam başkanlık yönetim sistemine geçilmiştir. 27 Eylül 2020 itibarıyla başlayan 2020 Dağlık Karabağ Savaşı veya 2. Dağlık Karabağ savaşı, 10 Kasım 2020 günü Rusya arabuluculuğu ile imzalanan ateşkes anlaşması çerçevesinde sonlandırıldı. Azerbaycan'ın savaş sırasında Ermeni işgalinden kurtardığı yerlere ek olarak üç rayon daha (Ağdam, Kelbecer ve Laçın) Azerbaycan'ın kontrolüne geçti. Ancak geçmişte Ermenilerin işgali altında bulunan Laçin bölgesinde 5 kilometre derinliğe sahip Laçın Koridoru ile Karabağ veya Ermenilerin adlandırması ile Artsah'a bağlantı sağlanmıştır. 26 Ağustos 2022'de koridorun güzergahı değiştirilerek eski güzergah üzerindeki Laçın şehri ve iki köy Azerbaycan kontrolüne devredilmiştir. 19 Eylül 2023 tarihine kadar Hankendi gibi nüfusun önemli bir kısmı Ermenilerden oluşan şehirler Ermenistan'ın, Şuşa gibi geçmişte nüfusun önemli bir kısmını Türklerin oluşturduğu şehirler ise Azerbaycan'ın kontrolünde kalmıştır. 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları sonrası Rus barış gücü denetiminde Ermenilerde kalan bölge Azerbaycan'a devredilmiş ve DKC'nin silahlı gücü Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu resmen lağvedilmiştir. 23 saat 48 dakika süren çatışmaların Azerbaycan zaferiyle sonuçlanması neticesinde bölgede yaşayan birçok Ermeni büyük bir göç hareketiyle bölgeyi terk ederek Ermenistan'a dönmüştür. Bölgede kalan az sayıdaki Ermeni için ise Azerbaycan vatandaşlığına geçirilerek entegrasyon süreçleri başlatılmıştır. Akabinde Azerbaycan Ordusu'nun bölgedeki şehir ve kasabalarda teker teker kontrolü devralırken 28 Eylül 2023 tarihinde, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin son lideri Samvel Şahmaranyan, cumhuriyetin varlığının 1 Ocak 2024'ten itibaren sona ermesini öngören kararnameyi imzaladı. Ancak Azerbaycan güçleri 4 Ekim 2023'te Hankendi'ye girmiş, başta Bako Sahakyan ve Arayik Harutyunyan olmak üzere rejimin üst düzey isimlerini tutuklamış ve Azerbaycan arazi bütünlüğünün sağlanmasıyla Ermeniler bölgedeki hakimiyeti kaybetmişlerdir. İdari birimler [[Dosya:BergachtigK123.jpg|küçükresim|2020 savaşından önceki Dağlık Karabağ Cumhuriyeti bölgeleri

ağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin illeri: 1.Şaumyan; 2.Mardakert; 3.Askeran; 4.Martuni; 5.Hadrut; 6.Şuşi; 7.Kaşatag.Haritada Stepanakert gösterilmemektedir.|283x283pik]] Dağlık Karabağ Cumhuriyeti 7 il ve 1 başkentten oluşmaktadır. Ancak bu illerden bazıları tamamen bazıları da kısmen Azerbaycan kontrolünde olan topraklardan oluşmaktadır. Şaumyan Bölgesi, Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın bir parçası değilken, Şaumyan temsilcileri oblast ile birlikte bağımsızlıklarını ilan ettiler ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin ilanıyla Şaumyan bölgesi de Ermeniler tarafından tanınmayan cumhuriyetin bir toprağı olarak kabul edildi. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlık ilanının ardından Azerbaycan hükûmeti oblastın özerkliğini kaldırdı ve yerine Azerbaycan bölgelerini kurdu. Sonuç olarak tek taraflı bağımsızlığını ilan etmiş Dağlık Karabağ'daki bazı şehirler Azerbaycan yönetimindeki şehirlerle kesişirken diğer birimler farklı sınırlara sahipti. Aşağıda Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin illeri ile Azerbaycan rayonlarının karşılaştırmalı bir tablosu bulunmaktadır: Siyaset Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, başkanlık sistemiyle yönetilen demokratik (2017 referandumundan sonra başkanlık sisteminde değişikliğe gidildi) bir de jure devlettir. Başbakanlık makamı kaldırıldı ve yürütme gücü artık hem devlet başkanı hem de hükûmet başkanı olan cumhurbaşkanının eline geçti. Başkan, en fazla iki ardışık beş yıllık dönem için doğrudan seçilir. Şu anki başkan, 21 Mayıs 2020 tarihinde başkanlık yeminini eden Arayik Harutyunyan'dır.küçükresim|Hankendi'deki Ulusal MeclisUlusal Meclis, tek kamaralı bir yasama organıdır. 5 yıllık dönem için seçilen 33 üyesi vardır. Seçimler çok partili bir sistem içinde gerçekleşir. 2009 yılında Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, Amerikan STK'sı Freedom House'ın medeni ve siyasi haklar açısından özgürlükler sıralamasında Ermenistan ve Azerbaycan'dan daha üst sıralara yerleşti. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nde yapılan seçimlerin hiçbiri diğer ülkeler ve Avrupa Birliği, İslam İşbirliği Teşkilatı gibi kuruluşlar tarafından tanınmamakta ve bazı ülkeler tarafından "sorunun kaynağı" olarak gösterilmektedir. Uluslararası alanda tanınmayan de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti büyük ölçüde Ermenistan'a bağımlıdır. Buna karşın Ermenistan, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni tanımamaktadır. Anayasa küçükresim|Başkanlık Sarayı küçükresim|Hükûmet binası 3 Kasım 2006'da dönemin Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Arkadi Gukasyan, Dağlık Karabağ anayasasının taslağı üzerine referandum yapılması için bir kararname imzaladı. Referandum aynı yılın 10 Aralık tarihinde gerçekleşti ve katılımcıların %98.6'sı anayasanın değişmesi yönünde oy kullandı. Belgenin ilk maddesi, alternatif olarak Artsah Cumhuriyeti olarak adlandırılan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni "sosyal adalet ve hukukun üstünlüğüne dayalı egemen, demokratik bir devlet" olarak tanımlıyordu. 100'den fazla sivil toplum kuruluşu, uluslararası gözlemci ve gazeteciler referandumun yüksek bir uluslararası standarda sahip olduğunu belirterek referandumu olumlu yönde değerlendirdi. Ancak referandum, meşru olmadığı gerekçesiyle oylamayı reddeden Avrupa Birliği, AGİT ve GUAM gibi hükûmetler arası kuruluşlar tarafından sert bir şekilde eleştirildi. AB, bir "anayasa referandumunun" gerçekleştiğinin farkında olduğunu ancak sorunun sadece Azerbaycan ile Ermeniler arasında yapılacak bir müzakere ile kalıcı bir çözüme ulaşabileceğini vurguladı. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Terry Davis ise referandumun tanınmayacağını, dolayısıyla bir önemi olmadığını söyledi. Referandum, Azerbaycan'ı destekleyen ve Ermenistan ile tarihsel olarak sorunlar yaşayan Türkiye tarafından da eleştirildi. 20 Şubat 2017'de, katılım oranının %76 olduğu başka bir referandum düzenlendi ve yeni anayasa için %87.6 oranında evet oyu çıktı. Diğer değişikliklerin yanı sıra bu yeni anayasa, hükûmeti yarı başkanlıktan tam başkanlık modeline çevirdi. "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Anayasası"nın ismi "Artsah Cumhuriyeti Anayasası" olarak değiştirildi, ancak her ikisi isim de ülkenin resmî isimleri olarak kaldı. Referandum 2016 Dağlık Karabağ çatışmalarına bir yanıt olarak görülmüştür. Dış ilişkileri ve Tanınma Süreci [[Dosya:Artsakh_St._Watertown,_MA.JPG|bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Artsakh_St._Watertown,_MA.JPG|küçükresim|Watertown, Massachusetts'teki Artsakh Sokağı]] Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Hankendi bölgesinde bulunmakla beraber Dışişleri Bakanlığı görevini Kevork Petrosyan yürütmektedir. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin farklı ülkelerde 5 dış temsilciliği bulunmaktadır. Bu temsilcilikler çeşitli konularda bilgi sunup barış sürecinin yürütülmesine yardımcı olma görevlerini yapmaktadır. Ülkenin daimi temsilcilikleri şu şekildedir: Ermenistan Daimi Temsilciliği (Erivan): Karlen Avetissyan Rusya Daimi Temsilciliği (Moskova): Albert Andriyan Amerika Birleşik Devletleri Daimi temsilciliği (Washington): Vardan Barseğiyan Fransa Daimi Temsilciliği (Paris): Hovhaness Gevorkyan Avustralya Daimi Temsilciliği (Sidney): Varoujan İskenteryan Orta Doğu ülkeleri Daimi Temsilcisi ( Lübnan/Beyrut): Karapet Kababcan Almanya Daimi Temsilciliği (Berlin): Gayane Apinyan Tanınmayan bazı ülkeler tarafından tanınsa da hiçbir BM üyesi Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını tanımamaktadır. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri'nin çeşitli alt idare birimleri Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığının tanınması için hükûmete çağrı yapmıştır: Mayıs 2012'de Amerika Birleşik Devletleri'nde Rhode Island Temsilciler Meclisi Başkan Barack Obama ve ABD Kongresi'ni Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni tanımaya çağıran bir kararı kabul etti. Eyalet Temsilciler Meclisi tarafından kabul edilen karar, Dağlık Karabağ'ın "özgür ve bağımsız bir ulus olarak gelişme çabalarını" teşvik etmektedir. Ağustos 2012'de Massachusetts Temsilciler Meclisi, Başkan Barack Obama ve ABD Kongresi'ni Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni tanımaya çağıran kararı kabul etti. 24 Ekim 2012 tarihinde, Avustralya'daki Yeni Güney Galler Yasama Konseyi, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni ve Ermeni halkının kendi kaderini tayin hakkını tanıyan bir kararı kabul etti. Önerge, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığının 20. yıldönümünü kabul ederek halkın kendi kaderini tayin hakkını desteklemiş ve Avustralya hükûmetini Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını resmen tanımaya ve ilişkileri güçlendirmeye çağırmıştır. Nisan 2013'te, Amerika Birleşik Devletleri Maine Temsilciler Meclisi, Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığını kabul eden ve Başkan Barack Obama'yı da Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığını kabul etmeye çağıran bir kararı onayladı. Nisan 2013'te Kaliforniya'daki Fresno İlçesi Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığını tanıdı. Mayıs 2013'te, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Louisiana Eyalet Senatosu, Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığını kabul eden bir kararı onayladı ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin özgür ve bağımsız bir ulus olarak gelişme çabalarına destek verdi. Kasım 2013'te, Highland, Kaliforniya, Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığını tanıdı ve Laçın ile kardeş şehir oldu. Ocak 2014'te Los Angeles, Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığını tanıdı. Mayıs 2014'te, Kaliforniya Eyalet Meclisi, 70-1 oyla Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığını tanıyan bir önergeyi kabul etti. Önerge ayrıca Başkan Barack Obama ve ABD Kongresinin Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni tanımasını da istiyor. Mayıs 2014'te, Louisiana Eyalet Senatosu, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını destekleyen ve ABD Başkanı ve Kongresini "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin kendi kararını ve demokratik bağımsızlığını desteklemeye" çağıran bir kararı kabul etti. 27 Ağustos 2014'te, California Eyalet Senatosu, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni egemen bir devlet olarak tanıyan Meclis Ortak Kararı 32'yi oybirliğiyle (23-0) kabul etti. Karar, Dağlık Karabağ'ın özgür ve bağımsız bir ulus olarak gelişme çabalarını teşvik ediyor ve resmî olarak Amerika Birleşik Devletleri Başkanı ve Kongresini Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin kendi kaderini tayinini ve demokratik bağımsızlığını desteklemeye çağırıyor. 3 Mart 2016'da Georgia, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını tanıyan altıncı ABD eyaleti oldu. 30 Mart 2016'da Hawaii, Dağlık Karabağ'ı tanıyan yedinci ABD eyaleti oldu. Hawaii Temsilciler Meclisi, Azerbaycanlı diplomatlar ve Washington D.C.'nin baskısına rağmen H.R. 167'yi yürürlüğe koydu. 30 Mart 2016'da ABD'nin Azerbaycan Büyükelçiliği, ABD dış devlet politikasının federal hükûmet düzeyinde belirlendiğine ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni tanımadığına dair bir deklarasyon yayınladı. Bu açıklama, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in ikili görüşmeler için Washington D.C.'ye gelmesinden kısa bir süre sonra yapıldı. 5 Mayıs 2016'da Ermenistan Hükûmeti, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığının tanınmasına ilişkin tasarıyı onayladı. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığının tanınmasının "Ermenistan ve Dağlık Karabağ arasındaki tartışmaların bir sonucu ve dış faktörler de dahil olmak üzere ilerideki gelişmelerin de dikkate alındığı" açıklandı. 28 Eylül 2017'de Michigan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni tanıyan sekizinci ABD eyaleti oldu. Askeriye Dağlık Karabağ Cumhuriyeti günümüzde düzenli bir askerî birliğe sahip değildir. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti kurulduğu ilk aylarında herhangi düzenli bir askerî yapıya sahip değildi. Silahlı güç olarak düzensiz militanlar görev yapmaktaydı. 9 Mayıs 1992 tarihinde Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu kuruldu. Ordunun İkinci Dağlık Karabağ Savaşı öncesine kadar 15.000-20.000 civarında subay ve erlerden oluştuğu tahmin edilmekteydi. Personelleri, çoğunlukla Karabağ ve Azerbaycan'ın muhtelif yerlerinden gelen Ermeniler ile oluşturulmaktaydı. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu, genel olarak Sovyet Ordusu'nun bıraktığı silahlardan Kalaşnikof tüfeği, tank, ağır top gibi donanımlara sahipti. Kayda değer miktarda Ermenistan'ın silah ve malzeme desteğini almaktaydı. 2023 yılına gelindiğinde Dağlık Karabağ'da yaşanan çatışmalar sonrası Azerbaycan'ın talebi gereği ordunun tamamı lağvedildi. Demografi 2001 yılında Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin raporlarına göre ülke nüfusunun 95% Ermeni, diğer büyük etnik gruplar ise Süryaniler, Rumlar ve Kürtlerdir. Mart 2007 tarihinde yerel hükûmet nüfusun 138.000 olduğunu belirtti. Ülkede yıllık doğum oranının 2200-2300 aralarında olduğu, 1999 senesine göre yaklaşık 1500 kişilik bir artış olduğu söylendi. 2000'e kadar, ülke sınırları içinde net göç olumsuz yönde oldu. 2007'nin ilk yarısında, 1,010 doğum ve 659 ölüm olduğu, 27 kişinin göç ettiği bildirildi. Yaş gruplarına göre: 15.700 (0-6), 25.200 (7-17) 75.800 (18-59) ve 21.000 (60+) Şehir ve İllere (Tekil: Marz, Çoğul: Marzer) göre: Dağlık Karabağ Cumhuriyeti nüfusu : Ulaşım [[Dosya:Stepanakert_Airport_Daytime.JPG|bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Stepanakert_Airport_Daytime.JPG|küçükresim|Hocalı Havalimanı]] Dağlık Karabağ'ın ulaşım sistemi savaş sürecinde ağır hasarlar görmüş olsa da Kuzey-Güney Karabağ karayolu, ulaşım sisteminin geliştirilmesini büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. uzunluğundaki Hadrut-Hankendi-Askeran-Martakert karayolu, yerel halka göre, Dağlık Karabağ'ın cankurtaran halatıdır ve Yolun yapımı için Hayastan Tüm Ermeniler Vakfı tarafından 25 milyon dolar tahsis edilmiştir. Başkentin yaklaşık doğusunda yer alan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin tek sivil havaalanı olan Hocalı Havalimanı, 1990'da savaşın başlamasından bu yana kapatıldı. 2011 başından itibaren havalimanını yeniden açılması planlandı ve ismi belirtilmeyen "hayır kurumlarından" havalimanın yeniden inşası için yaklaşık 1 milyar dram (2.8 milyon $) toplandı. 2009 yılının sonlarında yeni bir havaalanı terminali inşa edilmeye ve pist onarılmaya başlandı. Havalimanının kesin olmayan durumu, IATA sözleşmeleriyle beraber diğer ülkelerle doğrudan hava iletişimini neredeyse imkansız hâle getirmektedir. Başlangıçta ilk ticari uçuşların 9 Mayıs 2011'de başlatılması planlansa da Dağlık Karabağ yetkilileri 2011 boyunca açılış tarihini sürekli ertelediler. Mayıs 2012'de, Dağlık Karabağ Sivil Havacılık İdaresi Başkanı Tigran Gabrielyan, havalimanının 2012'nin ortasında faaliyete geçeceğini duyursa da Azerbaycan, havalimanını kullanan uçakları düşürmekle tehdit ettiği için, güvenlik nedeniyle, havaalanı hâlâ kapalı durumdadır. Eğitim Dağlık Karabağ'ın eğitim sistemi siyasi sorunlar ve gerçekleşen çatışmalar yüzünden kötü durumdadır. Fakat Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ne Ermenistan ve Ermeni diasporasından gelen ciddi yardımlar ile çoğu okul yeniden inşa edildi. Cumhuriyet'te 200 yakın bölgede yaklaşık 250'ye yakın okul vardır. Öğrenci nüfusu tahminlere göre yaklaşık 20.000 kişidir, yarısından fazlası başkent Stepanakert şehrindedir. Karabağ Devlet Üniversitesi, Ermenistan ve Dağlık Karabağ hükûmetinin ortak çabaları ile merkezi kampüsü Stepanakert kentinde olmak üzere açılış töreni 10 Mayıs 1992 tarihinde gerçekleşti ve hizmete girdi. Erivan Üniversitesi ayrıca Hankendi'nde bir kampüs açmıştır. Kültür [[Dosya:2014_Stepanakert,_Monument_My_i_Nasze_Góry_(02).jpg|bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:2014_Stepanakert,_Monument_My_i_Nasze_G%C3%B3ry_(02).jpg|küçükresim|"Biz Dağlarımızız" anıtı, tanınmayan cumhuriyetin en bilinen sembollerinden biridir.]] Sarkis Bağdasaryan'ın eserlerinden "Biz Dağlarımızız" (Մենք ենք մեր սարերը Menk yenk mer sareri) Hankendi'nde bulunmaktadır. Bu anıt Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin semboli olarak geniş ölçüde kabul edilmektedir. Süngertaşı kayasından yapılan yaşlı erkek ve kadın, Karabağ'ın dağ halkını temsil etmektedir. Doğu Ermenicesi'nde "Nine ve Dede" (Տատիկ եւ Պապիկ Tatik yev Papik) olarak da bilinen heykel, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti armasında belirgin bir şekilde kullanılmaktadır. Yayıncılık Azat Artsah, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin resmî gazetesidir. küçükresim|sağ|Şuşa şehrinde Karabağ hanlarının sarayı küçükresim|sağ|Gandzasar Katedrali sağ|upright=0.82|küçükresim|Ğazançetots Katedrali küçükresim|sağ|Dadivank Manastırı küçükresim|Amaras Manastırı küçükresim|sağ|Azeri kafesi Spor Spor alanında faaliyetler Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nde Dağlık Karabağ Kültür ve Gençlik Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir. Futbol, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nde en popüler spordur. Hankendi'nde inşa edilmiş bir futbol stadyumu vardır. 1990'larda başlayarak, bazı Karabağ takımları Ermenistan Cumhuriyeti'ndeki Ermeni Ligi'ne katılmaya başladı. Ayrıca basketbol ve voleybol olmak üzere diğer sporlar ile de ilgilenilmektedir. Martakert'te yelkencilik alanında etkinlikler yapılır. Dağlık Karabağlı sporcular, Erivan'da düzenlenen Panermeni Oyunları'na katılmaktadır. Notlar Kaynakça Dış bağlantılar Resmî web siteleri: Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Hükûmeti Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Washington DC Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Ofisi DKC Ulusal İstatistik Servisi Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Devlet Başkanlığı Medya: Artsakh World portali Karabakh-Open "Azat Artsah", Dağlık Karabağ Hükûmeti'nin gazetesi Diğer Shushi Revival Fund Kategori

ağlık Karabağ Kategori:Birinci Dağlık Karabağ Savaşı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Kategori:1991'de kurulan bölgeler ve ülkeler Kategori:Ermenice konuşan bölgeler ve ülkeler Kategori:Eski Sovyet ülkeleri Kategori:2023'te varlığı sona eren bölgeler ve ülkeler Kategori:İkinci Dağlık Karabağ Savaşı

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi