Dalga kırılması

[bullvar_katip]

Dalgaların derinlikleri farklı bir ortamdan diğerine geçerken doğrultu değiştirmesine kırılma denir. Başka bir deyişle dalga kırılması; açık denizdeki paralel dalgaların kıyıya yaklaşması sonucunda kendini taşıyamayacak ölçüde yükselerek kırılmasıdır. Yerel rüzgarlar (özellikle kıyıda esen rüzgarlar), Med-Cezir nedeniyle kıyı derinliğinin değişimi, kıyı boyu cereyan eden akıntılar, kıyı platformunun gradyanı ve topoğrafyası, kıyı çizgisinin geometrisi dalga kırılmasını etkileyen başlıca faktörlerdir. Kırılmasının gelişimi ise şu şekilde olur; Dalga hareketinin etkisi su seviyesinden derinlere indikçe azalır, bu yüzden derin sularda dalga hareketi dip ile etkileşim halinde olamaz. Belli bir sığlığa ulaşınca dalganın hareketi dip ile etkileşim haline geçer. Su sığlaştıkça dalga kendine yeterli yer bulamadığı için yukarı doğru yükselmeye başlar, yani dalga yüksekliği artar. Bu yükselmeden dolayı bir süre sonra dalganın stabilitesi bozulur, bu bozulma noktasında dalga kırılmaya başlar. Kırılma ile dalga, dalga yalama zonuna uzanır ve takiben hızla geri çekilmesi ile süreç tamamlanmış olur. Geri çekilme sırasında kıyıda bulunan çökeller denize doğru taşınır. Kırılma sürecinde dalga zirvesi kendini derinlik değişimine ve kıyı çizgisine göre yeniden konumlandırır. Dalga kırılması sonucu açığa çıkan enerji en önemli kıyı şekillendirici etmendir. Kırılma Türleri 1-Spilling Breaker: Düz sahillerde oluşan, çok açıklardan ve dik olmayan kırılmalardır. Sığ sahile gelene kadar azar azar kırılır. Tepe noktasında köpük kısmı oluşur. 2-Plunging Breaker: Tipik Hawaii tatil posterlerindeki sörfçülerin cenneti olmasını sağlayan dalga kırılması şeklidir. Çok büyük bir enerji türbülansa gider ve çok azı geriye yansır. En çok enerji açığa çıkartan kırılma budur. 3-Collapsing Breaker: Plunging ve Surging tiplerinin arasındaki tiptir. Ön kısmı yükselir ve patlar, dönme şeklinde patlamaz. Türbülansa fazla enerji gitmez. 4-Surging Breaker: Daha çok dik yamaçlı, kayalık bölgelerde görünür. Çok dar bir bölgede oluşur ve yarısından çoğunu geri yansıtır. Dalga kırılması neticesinde oluşan kıyı ve sahiller (kumsallar) ekosisteme çok büyük bir katkıda bulunur. Birçok canlının yaşamı bu bölgelerde geçer ve yumurtalarını buralarda bırakırlar. Dalgalar aynı zamanda tortuları getirdiği için deniz bitkileri için de yaşam imkânı sağlar. Bundan başka kırılmaların olduğu yerler genellikle oksijeni bol bölgelerdir, bu sebepten dolayı birçok deniz canlısının özellikle bu bölgelerde yaşadığı gözlenir. Örneğin bazı köpek balığı türleri özellikle kırılmanın olduğu bölgelerde yaşar ve avlanır. Kaynakça • Bird, E., Coastal Geomorphology, An Introduction. John Wiley&Sons;2000. • Erinç, S. Jeomorfoloji 2,2010. Der Yayınları. • http://denizmili.com/post/2362994665/dalga-k-r-lmas • https://web.archive.org/web/20150921133539/http://www.sailing.boun.edu.tr/sailing_old/html/arastirmalar/dalga.pdf • Monroe ve Wicander, 2005, Fiziksel Jeoloji (çev: Dirik, K. ve Şener M.) Kategori:Akışkanlar dinamiği