Damar, Murgul

[bullvar_katip]

Damar, Artvin ilinin Murgul ilçesine bağlı bir köydür. Tarihçe Damar köyünün en eski adı Zansul’dur. Nitekim 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde ve Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli yayında Zansul (زانسول) şeklinde yazılmıştır. Bu yer adı ad Gürcüce kaynaklarda Zansuli (ზანსული) ya da Dzansuli (ძანსული) olarak geçer. Köyün bulunduğu Murgul vadisini Osmanlılar 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiş olduğu için Zansul adı da Türkçeye Gürcüceden girmiş olmalıdır. Zansuli köyü, orta çağda Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve yerleşimi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. 1886 ve 1922 nüfus tespitlerinde de Zansuli köyü Gürcü yerleşimi olarak kaydedilmiştir. Bugünkü köyün sınırları içinde bulunan "Kilise Tepe" adlı yer, burada eski bir kilisenin varlığını ve Zansuli köyünün de Osmanlı dönemi öncesinde de bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir. Zansul köyü, Osmanlıların eline geçmesinden sonra Çıldır Eyaleti sınırları içinde yar alıyordu. 1835 tarihli Osmanlı nüfus sayımında bu eyaletin Livana sancağının Murgul kazasına bağlıydı. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 56 hanede 154 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince Zansul köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 308 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Zansul köyü, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayetinin Lazistan sancağının Livana kazasına bağlı yerleşimlerden biriydi. 1876 Trabzon vilayeti salnamesine göre köyde 61 hane ve 174 kişi kaydedilmiştir. Osmanlı idaresinin bu tarihte de sadece erkek nüfusunu kaydettiği bilinmektedir. Buna bağlı olarak Zansul köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 348 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Zansul köyü, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kalan köyü 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Dzansuli (Дзансули) adıyla kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Artvin kazasının Dzansuli nahiyesinin yedi köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 212'si erkek ve 237'si kadın olmak üzere 70 hanede yaşayan 449 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Dzansuli nahiyesinde ise, 151 hanede 929 kişi bulunuyordu ve bu nüfusun tamamı da Gürcü olarak kaydedilmişti. Aduça, Bucuri, Durça, Kabarceti, Korideti, Osmali ve Dzansuli köylerini kapsayan Dzansuli nahiyesinin idari merkezi Dzansuli köyüydü. Zansuli köyü, 1903 tarihli ve Tsnobis Purtseli adlı Gürcüce gazetede yayımlanan habere göre mısır, tütün ve üzüm yetiştiren köylerden biriydi. Köydeki her hanenin sulamam sistemi vardı ve kurak havalarda köylüler tarlalarını suluyordu. Zansul köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, Artvin ve Batum sancaklarını Gürcistan'ın parçası sayan 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca köy Türkiye'ye bırakıldı. Zansul köyü, Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespitinde Borçka kazasına bağlı Murgul nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu, 30 hanede yaşayan ve tamamı Gürcü olan 169 kişiden oluşuyordu. Nüfusun azalması, Rus idaresinde halkın bir kısmının Osmanlı ülkesine göç etmesiyle açıklanabilir. Nitekim Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1892 tarihinde , Dzantsula (ძანცულა) şeklinde kaydettiği köyden 20 hanenin Osmanlı ülkesine göç ettiğini yazmıştır. Zansul veya Dzansuli Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Damar olarak değiştirilmiştir. Damar köyü, 1940 genel nüfus sayımında, Çoruh vilayetinin Borçka kazasına bağlı Murgul nahiyesinin idari merkeziydi. Murgul nahiyesi, Damar köyünün dışında Başköy, Erenköy, Küre, Özmal ve Petek köylerini kapsıyordu. Bu tarihte Damar köyünde, 1087'si erkeke ve 372'si kadın olmak üzere 1.459 kişi yaşıyordu. Burada bulunan fabrikada çalışan erkek işçilerden dolayı erkek nüfusu kadın nüfusuna kıyasla oldukça fazlaydı. Damar köyünün Murgul nahiyesinin merkezi olma statüsü, 1955 yılında bir yerleşim olarak Murgul'un kurulması ve bu yeni yerleşimin Murgul bucağının idari merkezi yapılmasıyla son bulmuştur. Damar köyü 26 Şubat 1969'da belediye statüsü alarak beldeye dönüşen kasabanın belediye statüsü, nüfusunun 2000 kişinin altına düşmesi üzerine 2013 yılında sona erdi. Coğrafya Damar köyü, Murgul ilçe merkezine 11km uzaklıktadır. Damar köyünün sınırları içinde, 2 bin 600 rakımlı tepe üzerinde bulunan Karagöl, Murgul ilçesindeki önemli doğal alanlardan biridir. Nüfus Rusların 1886 yılında ve Ankara Hükümeti'nin 1922 yılında yaptığı tespitlere göre köyün nüfusu Gürcülerden oluşuyordu. Damar köyünde bugün de kullanılan yer adlarının çoğunun Gürcüce olması da buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir. Yönetim Belediye başkanlığı Kaynakça Dış bağlantılar Yerelnet Kategori:Murgul belde ve köyleri Kategori:Artvin tarihi Kategori:Tao-Klarceti Kategori:6360 sayılı yasaya göre kaldırılan belediyeler