Diaohi

[bullvar_katip]

Diaohi veya Dayaeni (Gürcüce: დიაოხი veya ტაოხი; okunuşu: "diaoh'i" veya "t'aoh'i", Urartuca - Diauekhi, Asurca - Diaeni, Grekçe - Taochoi, Ermenice - Տայք; Tayk), muhtemelen MÖ 12. yüzyılda, Bronz Çağı Çöküşü (Hitit) sonrası dönemde oluşmuş, Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde bulunan kabileler birliğiydi. Burada yaşayan kabilelerin Kartveli dillerini veya Hurri dilini konuştukları tahmin edilmektedir. Etnografya Çok sayıdaki bilimsel çalışmalara rağmen, Diaohi ülkesindeki nüfus yapısının etno-linguistik yapısının ne olduğu kesin olarak tespit edilememiştir. Genel olarak kabul gören iddia Proto-Kartveli veya Hurri topluluklarının oluşturduğudur, bununla beraber Proto-Kartveli dillerini konuşan halkın ortaya çıkış yeri olduğu da iddia edilir. Diaohi, Ermeni tarihçi Ronald Grigor Suny (1994) tarafından "Proto-Gürcülerin önemli bir kabile oluşumu" olarak tanımlanır. Tarih ve coğrafya Diaohi Krallığı'ndan Urartu yazıtlarında bahsedilmektedir. Genelde (her zaman olmasa da) Asur kralı I. Tiglat-Pileser'in üçüncü yılına (MÖ 1118) ait Yonjalu yazıtıyla özdeşleştirilir. Genel coğrafi kapsamı tam olarak bilinmemekle beraber birçok akademisyen, bugünkü kuzeydoğu Türkiye'deki Pasinler Ovası'nı, diğer akademisyenler ise Kura Nehri'ni izleyen hat boyunca Türkiye-Gürcistan sınırı çevresini krallığın sınırlarına dahil eder. Büyük olasılıkla, Diaohi topraklarının sınırları, Fırat nehrinin kaynağından Çoruh vadisine ve Oltu'ya kadar uzanmış olabilir. Urartu kaynakları Diaohi'nin üç önemli şehrinden bahseder; Zua, Utu ve Sasilu. "Zua" sıkça Zivin Kale ile tanımlanır. "Ultu", muhtemelen modern Oltu'dur. "Sasilu" ise bazen Tortomi (bugünkü Tortum yakınlarındaki Erken Orta Çağ Gürcü Toponimisi "Sasire" ile ilişkilendirilir. Tarihsel coğrafi tanım ve anlatımlara göre, Diaohi birliğinin selefi Hayasa-Azzi (MÖ 1500-1290) federasyonuna benziyordu ve toprakları kabaca Hayasa-Azzi topraklarına karşılık gelmekteydi. Asurolog Archibald Sayce Diaohi/Diaeni adını, kurucu kralı diaus'dan aldığını öne sürmektedir. Bu federasyon, Asur baskınlarına karşı koyacak kadar güçlüydü, ancak MÖ 1112'de Diaohi kralı olan Sien, Diaohi'yi Nairi'nin en kuzey noktası olarak tanımlayanAsur kralı I. Tiglat-Pileser tarafından yenilgiye uğratılarak esir alındı, sonrasında vasallık karşılığı serbest bırakıldı. MÖ 845'te ise benzer şekilde, Diaohi Asurlular tarafından istila edildi. Savaşı kaybeden Asia, Asur krallığına boyun eğmek zorunda kaldı. Asur kralı III. Şalmanezer, Diaohi birliğini itaat etmeye zorladı ve kralı Asia'yı, Asurlar ve kendisine bağımlı bir hükümdar haline getirdi. Diaohi, MÖ 8. yüzyılda yeni ortaya çıkmış olan Urartu bölgesel gücünün hedefi haline geldi. Hem Menua (MÖ 810–785) hem de I. Argişti (MÖ 785–763) Diaohi Krallığına karşı seferberlik ilan etti. I. Argişti, Kral Utupursini'yi yendi ve mal varlığını ilhak etti. Öldürülmekle tehdit edilen Kral Utupursini, çeşitli metaller ve çiftlik hayvanları da dahil olmak üzere Urartuya haraç ödemek zorunda kaldı. Diaohi krallığı, adına yapılan son referans ve kayıtların tarihi olan MÖ 760'lı yıllarda Kolhis Krallığı'nın akınları sonrası tarih sahnesinden silindi. (Dünyanın Dört Köşesinin Kralı" unvanına sahip Asur kralı III. Şalmanezer kendi yıllıklarında şöyle yazar; Ayrıca bakınız Hayasa-Azzi Taokhlar Nairi Anadolu'daki antik krallıklar listesi Tarihöncesi Gürcistan Notlar Kaynak Literatür Antonio Sagona, Claudia Sagona, Archaeology At The North-east Anatolian Frontier, I: An Historical Geography And A Field Survey of the Bayburt Province (Ancient Near Eastern Studies) (Hardcover), Peeters (January 30, 2005), Georgia. (2006). Encyclopædia Britannica. Retrieved February 14, 2006, from Encyclopædia Britannica Premium Service Kavtaradze, G. L., "An Attempt to Interpret Some Anatolian and Caucasian Ethnonyms of the Classical Sources", Sprache und Kultur, # 3 (Staatliche Ilia Tschawtschawadse Universitaet Tbilisi für Sprache und Kultur Institut zur Erforschung des westlichen Denkens). Tbilisi, 2002. G. L. Kavtaradze. An Attempt to Interpret Some Anatolian and Caucasian Ethnonyms of the Classical Sources | Anatolia | Hittites Melikishvili, G. A., "Diauehi". The Bulletin of Ancient History, vol. 4, 1950. (Publication in Russian) С. Д. Гоготидзе, Локализация «стран» Даиаэн-Диаоха. Kategori:Tarihî devletler Kategori:Anadolu uygarlıkları Kategoriemir Çağı'nda Anadolu Kategori:Eski konfederasyonlar Kategori:Anadolu'daki etnik gruplar Kategori:Gürcistan tarihi Kategori:Gürcistan'da Tunç Çağı Kategori:Gürcistan'daki eski etnik gruplar Kategori:Urartular Kategori:Ermenistan tarihi Kategori:MÖ 1200'de kurulan bölgeler ve ülkeler