Dil aileleri listesi

[bullvar_katip]

[[Dosya:Languages world map.svg|küçükresim|upright=2.5|* Afro-Asyatik diller Buyeo Altay dilleri Hint–Avrupa Dil Ailesi Çin-Tibet dilleri ]] Dil ailesi, birbiriyle aynı kökten gelen akraba dil topluluğuna verilen ad. Yani aynı dil ailesine mensup dillerin, aynı kökenden, belki de aynı ilkel dilden türediği kabul edilir. Çoğu dilin yazılı tarihi çok kısa olduğu için, çok az dilin kesin kökeni bilinmektedir. Dil ailelerinin belirlenmesi, uzun bilimsel çalışmalar sonucunda mümkün olmuştur. Dil aileleri ağaç şeması olarak gösterildikleri için kendilerine dil ağacı da denir. Bu sebeple alt bölümlerine de dil kolları denir. Bazı diller bulundukları aile içindeki bir alt grubun tek temsilcisi olarak soyutlanmış olabilirler. Örneğin Yunanca, Hint-Avrupa Dil Ailesi içerisinde soyutlanmış bir dildir. Bazı dillerin ise bilinen hiçbir yaşayan akrabası bulunmamaktadır ve bu yüzden bütün dünya dilleri içinde soyutlanmışlardır. Örneğin Baskça tamamen soyutlanmış bir dildir. Büyük dil aileleri Dil sayısına göre Ethnologue 22 (2019), dünyada bilinen 7.111 dilin en az %1'ini içeren aşağıdaki ailelerin listesi: Nijer-Kongo (1.542 dil) (% 21.7) Avustronezya (1.257 dil) (% 17.7) Trans–Yeni Gine (482 dil) (% 6,8) Çin-Tibet (455 dil) (% 6,4) Hint-Avrupa (448 dil) (% 6,3) Avustralya [şüpheli] (381 dil) (% 5,4) Afro-Asya (377 dil) (% 5,3) Nil-Sahra [şüpheli] (206 dil) (% 2,9) Oto-Mange (178 dil) (% 2,5) Avustroasya (167 dil) (% 2.3) Tay–Kaday (91 dil) (% 1.3) Dravid (86 dil) (% 1,2) Tupi (76 dil) (% 1,1) Glottolog 4.0 (2019), 8494 dil arasında en büyük aileler olarak aşağıdakileri listeler: Atlantik-Kongo (1.432 dil) Avustronezya (1.275 dil) Hint-Avrupa (588 dil) Çin-Tibet (494 dil) Afro-Asya (373 dil) Nükleer Trans-Yeni Gine (314 dil) Pama–Nyungan (248 dil) Oto-Mange (180 dil) Avustroasya (159 dil) Tay–Kaday (94 dil) Dravid (81 dil) Aravak (78 dil) Mande (75 dil) Tupi (71 dil) Dil sayıları, neye göre diyalekt olarak kabul edildiğine bağlı olarak önemli ölçüde değişebilir; örneğin Lyle Campbell Oto-Mange'ye ait saadece 27 tane dilin olduğunu belirtmekte, Ethnologue ve Glottolog'da ailede hangi dillerin yer aldığı konusunda aynı fikirde değiller.küçükresim|sağ|upright=1.73|Dünya'da dil aileleri küçükresim|sağ|upright=1.73|Dünya'da Dil Aileleri Başlıca dil grupları Algonkin dilleri Karaayakça, Şayence, Meskvakice, Mikmak, Krice, Arapahoca, Atsinaca, Şavnice Bu ailedeki dillerde köken birliği az, yapı birliği çoktur. Bu dil ailesinde tüm diller eklemeli dillerdir. Bu dil ailesinde ünlü uyumu ortak özellik taşımaktadır. Moğol dilleri Moğolca (Khalka), Buryatça, Kalmukça. Avustroasya dilleri Kmerce Mon dili Viet dilleri: Vietnamca Munda dilleri: Mundari, Santali, Go, Korkuca Avustronezya dilleri Malaya-Polinezya dilleri Filipin dilleri: Ilokano, Sebuanca, Varayca, Filipince (Tagalogca), Tausugca Malaya-Sumbavan dilleri (tartışmalı) Malayan dilleri: Malayca (Malezyaca, Endonezce) Sundaca Balice Cavaca Makassarca Tetum Malgaşça Çamorro Okyanusya dilleri Fijice Mikronezya dilleri: Nauruca, Kiribatice Polinezya dilleri: Maori, Havaice, Tahitice, Samoaca, Tongaca, Rapa Nui Formoza dilleri Aymara dilleri Aymaraca Çin-Tibet dilleri Asya'daki en büyük dil ailesidir. Sinik (Çin) dilleri: Mandarin, Wu lehçesi, Fucien (Min) lehçesi, Amoy lehçesi, Kantonca, Hakka lehçesi Tibet-Birman dilleri: Tibet Grubu: Tibetçe, Dzongka. Birman Grubu: Birmanca, Lolo, Moso, Şan, Karence. Tay-Kaday dilleri Tayca, Karatay, Laoca, Çuang, Miao-Yao Grubu: Miao dili, Yao dili. Dene-Yenisey dilleri (kesin değil) Na-Dene dilleri Tlingitçe Eyak-Atabask dilleri: Eyakça Atabask dilleri:Ahtnaca, Denağinaca, Değinakça, Holikaçukça, Koyukonca, Kuskokvimce, Aşağı Tananaca, Tanakrosça, Yukarı Tananaca, Kuzey Tuçoncası, Güney Tuçoncası, Guçince, Hanca, Tagişçe, Tahltanca, Kaskaca, Danezaca, Sekanice, Denetaca, Satuca, Tlınçonca, Denesulinece, Tsetsautça, Tsutinaca, Nadoten-Vetsuvetence, Dakelce, Çilkotince, Nikolaca, Hupaca, Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca, Batı Apaçicesi, Navahoca Yenisey dilleri: Ketçe, Yuğca, Kotça, Asanca, Arince, Pumpokolca Dravid dilleri Brahui, Gondi, Kannada, Malayalam, Tamilce, Telugu Eskimo-Aleut dilleri Aleut dilleri: Aleutça Eskimo dilleri: Yupik dilleri: Sibirya Yupikçesi, Yupikçe, Çupikçe, Nunivak Çupikçesi, Supikçe İnuit dilleri: İnyupikçe, Batı Kanada İnuitçesi, Doğu Kanada İnuitçesi,Grönland İnuitçesi (Grönlandca) Ge dilleri Kaingan Afro-Asyatik, Afrasya veya eski adıyla Hami-Sami dilleri Berber dilleri: Zenet, Kabiliya, Şloh, Şavya, Tuareg (Tamaşek) Çad dili: Hausaca Kuşitik diller: Somalice, Afarca, Bece, Odoma, Sidamo Mısır dilleri: Eski Mısır dili, Kıptî dili. Sami dilleri: Arapça, İbranice, Aramice, Habeşçe (Amhara), Tigrece, Tigrina – ölü diller olan Akadca, Babilce, Asurca, Süryanice. Hint-Avrupa dilleri Anadolu dilleri: Hitit dili, Lidya dili, Likya dili, Luvi dili (Bu diller artık kullanılmayan ölü dillerdir.) Arnavut dilleri: Arnavutça, Geg. Baltık-Slav dilleri Slav dilleri Doğu Slav dilleri: Rusça, Ukraynaca, Beyaz Rusça Batı Slav dilleri: Lehçe, Slovakça, Çekçe. Güney Slav dilleri: Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Bulgarca, Makedonca, Slovence Baltık dilleri: Prusça (ölü), Litvanyaca, Letonca. Cermen dilleri: Batı Cermen grubu: İngilizce, Almanca, Yidiş, Felemenkçe, Afrikaans, Flamanca, Frizce, Lüksemburgca. Kuzey Cermen grubu: İsveççe, Norveççe, Danca, İzlandaca, Faroece Doğu Cermen grubu: Gotça Ermenice: Doğu Ermenicesi, Batı Ermenicesi. Helenik diller: Yunanca Hint–İran dilleri Hint-Aryan dilleri: Sanskritçe, Bengalce, Paştu, Çingenece, Hindustânî (Hintçe, Urduca), Nepalce, Gucaratça, Racastanca, Biharca, Paharca, Konkani, Oriya, Seylanca, Assamca, Keşmirce, Sindce, Pencapça. İrani diller: Farsça, Kürtçe, İskitçe, Osetçe, Zazaca, Beluçça, Mazenderanca, Gilanca. İtalik diller Romen dilleri: Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Galiçya dili, Rumence, Katalanca, Provensal, Ladino, Romanşça. (Bu kolun çıkış dili, Latincedir.) Kelt dilleri: Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe (Birleşik Krallık 'nin Cornwall bölgesinde). Tohar dilleri Hivaro dilleri Hivaro Hmong-Mien dilleri Hmong dilleri Mien dilleri İrokua dilleri Mohawk, Çerokice, Kayuga, Seneka, Onandayga İzole diller Avrupa: Baskça Asya: Bruşaski, Aynuca Amerika: Haydaca, Zunice Kafkas dilleri (bölgesel grup) Kuzey Kafkas dilleri (bölgesel grup) Dağıstan dilleri: Avarca, Dargice, Lakça, Tabasaranca, Lezgice, Agulca, Rutulca, Tsahurca. Kuzeybatı Kafkas dilleri: Abhazca, Abazaca, Ubıhça, Çerkesçe (Bu diller de kendi içlerinde çeşitli lehçelere ayrılırlar) Nah dilleri: Çeçence, İnguşça, Batsça Güney Kafkas dilleri (genetik grup) Gürcüce, Lazca, Megrelce, Svanca Karib dilleri Aravakça, Garifuna, Karib, Taino Keçuva dilleri Keçuva Khoisan dilleri Hottentot dilleri, San (Buşman lehçeleri) Maskoke dilleri Apalaçian, Çikasovca, Çoktavca, Krikçe Maya dilleri Çolca, Çontalca, Hüsnanimce, Kakçikel, Kekçice, Tzeltalca, Tzotzilce, Yukatekçe Mişe-Zoke dilleri Mişe Zoke Nijer-Kongo dilleri Dogon dilleri Atlantik-Kongo dilleri Delta dilleri: İfifik Bantu dilleri: Kikongo, Lingala, Kikenya, Svahili, Kirundi, Ruandaca, Fon, Umbundu, Nyanja, Ndebele, Bemba, Şona, Tswana, Zulu, Xhosa, Sotho, Swazi Nijer dilleri: Volofça, Fulani, Serer, Mandinge, Bambara, Senufo, Eve, Tvi, Yoruba, Ibo, Kpelle, Mande, Mossi, Ga, Aşanti Nil-Sahra dilleri (tartışmalı) Nil dilleri: Nubyaca, Masai, Karamajong, Şilluk, Nuer, Dinka Sahra dilleri: Songayca, Sara Oto-Mange dilleri Çinantek dilleri Mazahua, Mazatek, Mikstekçe, Otomice, Pamece, Tlapanek, Zapotekçe Paleosibirya dilleri (bölgesel grup) Çukçice, İtelmence, Koryakça, Nivihçe Pama-Nyungan dilleri Pano-Takana dilleri Pano dilleri, Takana dilleri Saliş dilleri İç Saliş dilleri, Kıyı Saliş dilleri Siyu dilleri Apsalokece (Crow), Dakotaca, Lakotaca, Nakotaca, Omahaca Tay-Kaday dilleri Kaday dilleri: Laçice Tay dilleri: Tayca, Laoca Trans-Yeni Gine dilleri Tunguz dilleri Even, Evenki, Golde, Oroç, Lamut. Tupi-Guarani dilleri Guarani, Tupi Türk dilleri Ogur grubu: Çuvaşça. Kıpçak grubu: Kazakça, Kırgızca, Karakalpakça, Nogayca, Karaçay-Balkarca, Başkurtça, Kumukça, Tatarca . Oğuz grubu: Türkçe, Azerice, Türkmence,Gagavuzca, Salarca, Kaşkayca, Horasanca, Balkan Türkçesi, Osmanlı Türkçesi. Karluk grubu (Çağatay grubu): Özbekçe, Uygurca. Sibirya grubu: Yakutça,Altayca, Tuvaca, Hakasça, Dolganca. NOT: Kırım Tatarcası ve Urumca aslında bir Kıpçak dili olup, Oğuz dillerinden önemli ölçüde etkilenmiştir. Kıpçak ve Oğuz grubu arasında bir dil olarak kabul edilir. Ural dilleri Fin-Ugor dilleri: Baltık-Fin dilleri: Fince, Laponca, Estonca, Marice (Çeremişçe), Komice, Karelce. Ugor dilleri: Macarca, Hantıca, Mansice Samoyet dilleri: Samoyet, Nenetsçe Uto-Aztek dilleri Havasu, Hopice, Huiçol, Komançice, Nahuatl, Pima, Papago, Şoşone, Tarahumara, Tepehuan, Ute, Yaki Yuma-Koçimi dilleri Koçimi, Yuma dilleri İşaret dilleri İşaret dilleri arasındaki ailevi lişki araştırma yetersizliğinden ötürü iyi anlaşılmamıştır. Pek çok işaret dili izole dil olmaktadır (cf. Wittmann 1991). Aşağıda bazı işaret dili aileleri listelenmiştir. Kaynakça Literatür Türkçe Dil Bilgisi, Tufan Demir s. 22-23 Dış bağlantılar Unilang Topluluğu İngilizce wikipedia - Language family