Dinozorların sınıflandırılması

[bullvar_katip]

küçükresim|sağ|upright=2.05|Dinozorların sınıflandırılması Dinozorların sınıflandırılması, genel olarak ilk takson sınıflandırması Aristotales tarafından yapılmışken, “Sir Richard Owen”in korkunç güçlü kertenkele anlamına gelen “Dinosauria” (dinozor) terimini bilim dünyasına kazandırmasıyla ve Iguanodon, Megalosaurus, ve Hylaeosaurusu ‘kertenkele sürüngenlerin familyası ve alt takımı’ şeklinde 1842 yılında ayırmasıyla başlamıştır. 1887 ve 1888 yıllarında Harry Seeley dinozorları kalça yapılarına göre kertenkele benzeri kalçalı Saurischia (Saurişya)dinozorlar ve kuş benzeri kalçalı Ornithischia (Ornitişya) dinozorlar olarak ikiye ayırmıştır. Bu ayrımlarla dinozorların taksonomisindeki pek çok sismik değişiklikleri içeren kalıcı bir form oluşturulmuştur. En büyük değişim entomolog “Willi Hennig” 1950 yılında yeni bir form, “Kladistik” olarak bilinen, sistemi oluşturmasıyla başlanmıştır. Mevcut fosil örnekleriyle titiz karakter analizleri yapılarak farklı gruplardaki hayvanlar arasındaki evrimsel ilişkiler belirlenmektedir. 1990'lı yıllarda bilgisayar tabanlı kladistik sınıflandırmalar yapılmaya başlandığında, paleontologlar arasında ilk zoologlar bu sistemi kullanmaya başlamıştır. Yeni keşifler üzerinde yapılan aşamalı inceleme ve çalışmalarla dinozorlar ve taksonlar arasındaki belirsiz ilişkiler 2000'li yılların ortalarından itibaren sağlam sonuçlar vermeye başlamıştır. Kladistik sistem, paleontoloji uzmanları tarafından yaygın olarak sınıflandırmada kullanırken, özellikle popüler yayınlarda Lineen (Linnaean) sistemi tercih edilmektedir. Benton sınıflandırması Dinozor taksonomileri 1980'lerden itibaren paleontologlar tarafından hazırlanıp yayımlanmaya başlamıştır. Aşağıdaki şema saygın bir lisans ders kitabı olan “Vertebrate Palaeontology”nin üçüncü baskısından alıntılanmıştır. Evrimsel ilişkiler hem kladistik hem de geleneksel Lineen sistemle yapılandırılmıştır. Benton serisi Amniota serisi , Sauropsida sınıfı , Diapsida üst sınıfı , Archosauria bölümü,Avemetatarsalia üst bölümü, Ornithodiraara bölümü ve Dinosauria üst takımı dahil olmak üzere tüm dinozorları sınıflandırmaktadır. Dinosauria sonra da iki geleneksel siparişler, ayrılmıştır Saurischia ve Ornithischia . Çapraz işareti (†) soyu tükenmiş (yaşayan hiçbir üyesi olmayan) taksonları belirtmek için kullanılmıştır. Saurischia takımı Saurişyan, bazen saurişian veya kertenkele kalçalı (dinozorlar) Alt takım (Suborder) Theropoda †Ara takım (Infraorder) Herrerasauria †Ara takım (Infraorder) Coelophysoidea †Ara takım (Infraorder) Ceratosauria †Familya-Aile (Family) Ceratosauridae †Familya-Aile (Family) Abelisauridae Ara takım (Infraorder) Tetanurae †Bölüm (division) Carnosauria †Alt Bölüm (Subdivision) Spinosauroidea †Familya-Aile (Family) Megalosauridae †Familya-Aile (Family) Spinosauridae †Alt Bölüm (Subdivision) Allosauroidea †Familya-Aile (Family) Allosauridae †Familya-Aile (Family) Carcharodontosauridae Bölüm (division) Coelurosauria †Familya-Aile (Family) Coeluridae Alt Bölüm (Subdivision) Maniraptoriformes †Familya-Aile (Family) Tyrannosauridae †Familya-Aile (Family) Ornithomimidae Ara Bölüm (Infradivision) Maniraptora †Familya-Aile (Family) Alvarezsauridae †Familya-Aile (Family) Therizinosauridae †Grup (Cohort) Deinonychosauria †Familya-Aile (Family) Troodontidae †Familya-Aile (Family) Dromaeosauridae Sınıf (Class) Aves †Alt takım (Suborder) Sauropodomorpha †Thecodontosaurus †Familya-Aile (Family) Plateosauridae †Riojasaurus †Familya-Aile (Family) Massospondylidae †Ara takım (Infraorder) Sauropoda †Familya-Aile (Family) Vulcanodontidae †Familya-Aile (Family) Omeisauridae †Bölüm (division) Neosauropoda †Familya-Aile (Family) Cetiosauridae †Familya-Aile (Family) Diplodocidae †Alt Bölüm (Subdivision) Macronaria †Familya-Aile (Family) Camarasauridae †Ara Bölüm (Infradivision) Titanosauriformes †Familya-Aile (Family) Brachiosauridae †Grup (Cohort) Somphospondyli †Familya-Aile (Family) Euhelopodidae †Familya-Aile (Family) Titanosauridae Ornithischia takımı Ornitişyan veya kuş kalçalı (dinozorlar) †Aile Pisanosauridae †Aile Fabrosauridae †Alt takım Thyreophora †Aile Scelidosauridae †Ara takım Stegosauria †Ara takım Ankylosauria †Aile Nodosauridae †Aile Ankylosauridae †Alt takım Cerapoda †Ara takım Pachycephalosauria †Ara takım Ceratopsia †Aile Psittacosauridae †Aile Protoceratopsidae †Aile Ceratopsidae †Ara takım Ornithopoda †Aile Heterodontosauridae †Aile Hypsilophodontidae †Aile Iguanodontidae * †Aile Hadrosauridae Weishampel/Dodson/Osmólska sınıflandırması Bu sınıflandırmada The Dinosauria isimli kitabın ikinci baskısı baz alınmıştır. Dinosauria'nın ilk 1990 yılındaki baskısı alanın uzmanlarının makalelerinin bir derlemesiyle kapsamlı bir kaynak olmuştur. İkinci baskısı güncellenmiş ve revize edilmiş versiyonudur. Aşağıdaki kladogram ve filogenetik tanımları, evrimsel ilişkilerin mevcut kavramlarını yansıtmaktadır. Belirli bir taksondan sonra verilen takson ve parantez içindeki semboller bu ilişkileri tanımlamaktadır. Taksonlardaki artı işareti ("+") "eklenen" taksonun son ortak atasının tüm torunlarını ihtiva edecek şekilde tarif eden düğüm-tabanlı takson olduğunu göstermektedir. Büyüktür simgesi (">") ise ortak bir atanın organizmalarını taşıyanların hangisinin "daha küçük" kök-tabanlı takson olduğunu göstermektedir. Saurischia (Tyrannosaurus/Allosaurus > Triceratops/Stegosaurus) Herrerasauria (Herrerasaurus > Liliensternus, Plateosaurus) Herrerasauridae (Herrerasaurus + Staurikosaurus) ? Eoraptor lunensis Sauropodomorpha (Saltasaurus > Theropoda) ? Saturnalia tupiniquim ? Thecodontosauridae Prosauropoda (Plateosaurus > Sauropoda) ? Thecodontosauridae ? Anchisauria (Anchisaurus + Melanorosaurus) ? Anchisauridae (Anchisaurus > Melanorosaurus) ? Melanorosauridae (Melanorosaurus > Anchisaurus) Plateosauria (Jingshanosaurus + Plateosaurus) Massospondylidae Yunnanosauridae Plateosauridae (Plateosaurus > Yunnanosaurus, Massospondylus) Sauropoda (Saltasaurus > Plateosaurus) ? Anchisauridae ? Melanorosauridae Blikanasauridae Vulcanodontidae Eusauropoda (Shunosaurus + Saltasaurus) ? Euhelopodidae Mamenchisauridae Cetiosauridae (Cetiosaurus > Saltasaurus) Neosauropoda (Diplodocus + Saltasaurus) Diplodocoidea (Diplodocus > Saltasaurus) Rebbachisauridae (Rebbachisaurus > Diplodocus) Flagellicaudata Dicraeosauridae (Dicraeosaurus > Diplodocus) Diplodocidae (Diplodocus > Dicraeosaurus) Macronaria (Saltasaurus > Diplodocus) ? Jobaria tiguidensis Camarasauromorpha (Camarasaurus + Saltasaurus) Camarasauridae Titanosauriformes (Brachiosaurus + Saltasaurus) Brachiosauridae (Brachiosaurus > Saltasaurus) Titanosauria (Saltasaurus > Brachiosaurus) Andesauridae Lithostrotia (Malawisaurus + Saltasaurus) Isisaurus colberti Paralititan stromeri Nemegtosauridae Saltasauridae (Opisthocoelicaudia + Saltasaurus) Theropoda (Passer domesticus > Cetiosaurus oxoniensis) ? Eoraptor lunensis ? Herrerasauridae Ceratosauria (Ceratosaurus nasicornis > Aves) ? Coelophysoidea (Coelophysis > Ceratosaurus) ? Dilophosaurus wetherilli Coelophysidae (Coelophysis + Megapnosaurus) ? Neoceratosauria (Ceratosaurus > Coelophysis) Ceratosauridae Abelisauroidea (Carnotaurus sastrei > C. nasicornis) Abelisauria (Noasaurus + Carnotaurus) Noasauridae Abelisauridae (Abelisaurus comahuensis + C. sastrei) Carnotaurinae (Carnotaurus > Abelisaurus) Abelisaurinae (Abelisaurus > Carnotaurus) Tetanurae (P. domesticus > C. nasicornis) ? Spinosauroidea (Spinosaurus aegyptiacus > P. domesticus) Megalosauridae (Megalosaurus bucklandii > P. domesticus, S. aegyptiacus, Allosaurus fragilis) Megalosaurinae (M. bucklandii > Eustreptospondylus oxoniensis) Eustreptospondylinae (E. oxoniensis > M. bucklandii) Spinosauridae (S. aegyptiacus > P. domesticus, M. bucklandii, A. fragilis) Baryonychinae (Baryonyx walkeri > S. aegyptiacus) Spinosaurinae (S. aegyptiacus > B. walkeri) Avetheropoda (A. fragilis + P. domesticus) Carnosauria (A. fragilis > Aves) ? Spinosauroidea Monolophosaurus jiangi Allosauroidea (A. fragilis + Sinraptor dongi) Allosauridae (A. fragilis > S. dongi, Carcharodontosaurus saharicus) Sinraptoridae (S. dongi > A. fragilis, C. saharicus) Carcharodontosauridae (C. saharicus > A. fragilis, S. dongi) Coelurosauria (P. domesticus > A. fragilis) Compsognathidae (Compsognathus longipes > P. domesticus) Proceratosaurus bradleyi Ornitholestes hermanni Tyrannoraptora (Tyrannosaurus rex + P. domesticus) Coelurus fragilis Tyrannosauroidea (T. rex > Ornithomimus velox, Deinonychus antirrhopus, A. fragilis) Dryptosauridae Tyrannosauridae (T. rex + Tarbosaurus bataar + Daspletosaurus torosus + Albertosaurus sarcophagus + Gorgosaurus libratus) Tyrannosaurinae (T. rex > A. sarcophagus) Albertosaurinae (A. sarcophagus > T. rex) Maniraptoriformes (O. velox + P. domesticus) Ornithomimosauria (Ornithomimus edmontonicus + Pelecanimimus polyodon) Harpymimidae Garudimimidae Ornithomimidae Maniraptora (P. domesticus > O. velox) Oviraptorosauria (Oviraptor philoceratops > P. domesticus) Caenagnathoidea (O. philoceratops + Caenagnathus collinsi) Caenagnathidae (C. collinsi > O. philoceratops) Oviraptoridae (O. philoceratops > C. collinsi) Oviraptorinae (O. philoceratops + Citipati osmolskae) Therizinosauroidea (Therizinosaurus + Beipiaosaurus) Alxasauridae Therizinosauridae Paraves (P. domesticus > O. philoceratops) Eumaniraptora (P. domesticus + D. antirrhopus) Deinonychosauria (D. antirrhopus > P. domesticus or Dromaeosaurus albertensis + Troodon formosus) Troodontidae (T. formosus > Velociraptor mongoliensis) Dromaeosauridae (Microraptor zhaoianus + Sinornithosaurus millenii + V. mongoliensis) Avialae (Archaeopteryx + Neornithes) Ornithischia (Iguanodon/Triceratops > Cetiosaurus/Tyrannosaurus) ? Lesothosaurus diagnosticus ? Heterodontosauridae Genasauria (Ankylosaurus + Triceratops) Thyreophora (Ankylosaurus > Triceratops) Scelidosauridae Eurypoda (Ankylosaurus + Stegosaurus) Stegosauria (Stegosaurus > Ankylosaurus) Huayangosauridae (Huayangosaurus > Stegosaurus) Stegosauridae (Stegosaurus > Huayangosaurus) Dacentrurus armatus Stegosaurinae (Stegosaurus > Dacentrurus) Ankylosauria (Ankylosaurus > Stegosaurus) Ankylosauridae (Ankylosaurus > Panoplosaurus) Gastonia burgei Shamosaurus scutatus Ankylosaurinae (Ankylosaurus > Shamosaurus) Nodosauridae (Panoplosaurus > Ankylosaurus) Cerapoda (Triceratops > Ankylosaurus) Ornithopoda (Edmontosaurus > Triceratops) ? Lesothosaurus diagnosticus ? Heterodontosauridae Euornithopoda Hypsilophodon foxii Thescelosaurus neglectus Iguanodontia (Edmontosaurus > Thescelosaurus) Tenontosaurus tilletti Rhabdodontidae Dryomorpha Dryosauridae Ankylopollexia Camptosauridae Styracosterna Lurdusaurus arenatus Iguanodontoidea (=Hadrosauriformes) Iguanodontidae Hadrosauridae (Telmatosaurus + Parasaurolophus) Telmatosaurus transsylvanicus Euhadrosauria Lambeosaurinae Saurolophinae (=Hadrosaurinae) Marginocephalia Pachycephalosauria (Pachycephalosaurus wyomingensis > Triceratops horridus) Goyocephala (Goyocephale + Pachycephalosaurus) Homalocephaloidea (Homalocephale + Pachycephalosaurus) Homalocephalidae Pachycephalosauridae Ceratopsia (Triceratops > Pachycephalosaurus) Psittacosauridae Neoceratopsia Coronosauria Protoceratopsidae Bagaceratopidae Ceratopsoidea Leptoceratopsidae Ceratopsomorpha Ceratopsidae Centrosaurinae Chasmosaurinae Ayrıca bakınız Dinozorlar listesi Kaynakça Tübitak Mini Taksonomi tablosu Biltek, Taksonomi bilgi paketi