Diyet (İslam)

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Diyet (Arapça دية ; çoğul diyāt) İslam hukukunda, cinayet, bedensel zarar veya maddi hasar durumlarında mağdur veya mağdurun varislerine ödenen mali tazminattır. Kısasa alternatif bir cezadır. Arapça'da diyah ya da diyeh olarak ifade edilen kelime kan parası anlamına gelmektedir. Diğer anlamı kefalettir. Kısas ilkesi eski toplumlarda temelde bir şahsın veya şahsın ait olduğu kabilenin işlenen suça eş değer şekilde cezalandırılması anlamına gelmekteydi. Yani göze göz, dişe diş, kulağa kulak ve cana karşılık can. Eski toplumlarda suçun şahsiliği ilkesi bulunmadığı için suçlu yerine bir başkası, örneğin en yakın akrabası cezalandırılabilir, çoğu zaman müessir fiilin kasdi bir eylem olup olmadığı da göz ardı edilerek her can için bir can veya kan bedeli alınırdı. Kısas İslam öncesi Arap toplumunda kabileler arasında süregiden savaşların çözümü için kullanılırdı. Kan döküldüğünde, kısas aşiret misillemesi şeklinde gerçekleşir, katil bulunamazsa yakın bir akraba öldürülebilir veya daha az onurlu bir ikame olarak kan bedeli alınırdı. Ayrıca kısas toplumsal denklik şartı üzerinden yürütülür, öldürülen kişinin kadın, erkek, köle-hür insan, seçkin ya da sıradan olması göz önüne alınarak, katilin aşiretinden öldürülene denk birisi infaz edilirdi. Örneğin köleye karşılık ancak bir köle, kadına karşılık bir kadın öldürülebilirdi. Kısasta sosyal denklik şartı, sosyal olarak alt sınıfta bulunanların üst sınıftan birini öldürmelerinde kısasın uygulanacağı, üst sınıftan birinin alt sınıftan birini öldürmesi durumunda kısas uygulanamayacağı, ancak diyet ödenebileceği anlamına gelmektedir. Daaif, diyete benzer bir kavramın İslam öncesi Arabistan'da mevcut olduğunu ve bunun nakit yerine mal veya hayvan olarak ödendiğini belirtiyor. İslam bilgini Joseph Schacht diyeti erkek bedeli anlamında "weregeld" olarak çevirir. Kısasta toplumsal denklik şartı ve diyet ödemesi Bakara 178'de açıkça ifade edilmiştir. Şeriata göre kasdi olmayan öldürmelerde diyet ödenmesi yapılır. Cinayet fiilinde mağdurun ailesinin bu durumu kabul etmesi durumunda geçerlidir. Tazminat miktarları Diyet, tazminat oranları tarihsel olarak mağdurun cinsiyetine ve dinine göre değişmiştir. Modern çağda diyet, İran, Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin hukuk sisteminde geçerlidir. İran ve Pakistan'da diyet Müslümanlar ve gayrimüslimler için aynıdır, Suudi Arabistan'da mağdurun dinine bağlı olarak farklılık gösterir. İslam kaynaklarında Kuran, bir Müslümanın başka bir Müslüman'ı öldürdüğü durumlarda, Kısas ve Diyet ilkesini belirlemektedir. "Yanlışlıkla olması dışında, bir müminin bir mümini öldürmeye hakkı olamaz. Yanlışlıkla bir mümini öldüren kimsenin mümin bir köle âzat etmesi ve ölenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gereklidir; ancak ölünün ailesi diyeti bağışlarsa o başka. Öldürülen, mümin olmakla birlikte size düşman olan bir topluluktan ise mümin bir köle âzat etmek lâzımdır. Eğer kendileriyle aranızda antlaşma bulunan bir topluluktan ise ailesine teslim edilecek bir diyet vermek ve mümin bir köleyi âzat etmek gerekir. Bunları bulamayan kimsenin Allah tarafından tövbesinin kabulü için iki ay peşpeşe oruç tutması lâzımdır. Allah her şeyi bilmektedir, hikmet sahibidir." Nisa Suresi, 4.ayet Hadis de bundan söz eder. "Ebu Cuhayfe şöyle demiştir: Hz. Ali'ye: "Sizin yanınızda bir kitap var mıdır?" diye sordum. O: "Hayır, ancak Allah'ın kitabı, Müslüman bir adam’a verilen kavrama kabiliyeti ve bir de şu sahifedekiler vardır" dedi. Ben: "O sahifede ne var?" diye sordum. Ali: "Diyetler, esirin serbest bırakılması vardır. Bir Müslüman bir kafire karşılık olarak öldürülmez" dedi." (Sahih Buhari, 93-39-111) "Mugire bin Şu'be'den rivayetle: Ömer, bir kadının kürtaj (başka birinin neden olduğu) hakkında sahabelere danıştı. Mugire şunları söyledi: Peygamber, bir erkek ya da kadın kölenin (diyet olarak) verilmesi gerektiğine karar verdi. Sonra Muhammed bin Mesleme, Peygamberimizin böyle bir karar verdiğine şahitlik ettiğini ifade etti." (Sahih Buhari) Dindarlık ve ilmiyle takdir edilen halife Ömer ibn Abdülaziz, diyete hükmetti: "Yahya, Malik'ten benimle, Ömer bin Abdulaziz'in bir Yahudi ya da Hristiyan öldürüldüğünde diyetinin hür bir Müslüman'ın diyetinin yarısı olduğu kararını verdiğini duyduğunu söyledi." Geleneksel İslam hukukunda İslam hukuku, öldürme olayını bedene ve mala verilen zarar gibi ele alır ve kasıtlı öldürme (cinayet) ve kasıtsız öldürmeyi arasında ceza açısından farklılık gözetmez. . Suçlu, Kısas olarak bilinen mukabele ile karşı karşıya kalır. ("Yaşam için yaşam, göz için göz, burun için burun, kulak için kulak, diş için diş ve yaralama için kısas." ) Alternatif bir seçim olarak (mağdur veya varislerin onaylaması durumunda) mağdura veya mağdurun varislerine diyet ödenir veya mağdurun veya mağdurun varisleri tarafından tamamenaffedilirler. (yani diyet ödemekten de kurtulurlar) Geleneksel şeriat anlayışına göre tüm ölüm, yaralanma ve hasar vakalarında savcı devlet değil, mağdur, mağdurun varisi veya kurbanın köle olduğu durumda köle sahibidir. Diyet pratikte haksız fiil davasında "mahkeme dışı anlaşmaya" benzer, ancak önemli farklılıklar vardır. Şeriat uygulamasında haksız fiil benzeri hukuki sorumluluk anlaşması maddi hasarla sınırlıdır, bedensel yaralanma ve ölüm durumlarında ise "kan parası" tazminatı bir formülle (belirli sayıda devenin değeri) sabitlenir. Tüm şeriat mezheplerinde diyet'in değeri, mağdurun dini ve yasal statüsüne (özgür ya da köle) göre değişmektedir. Hür bir Müslüman için diyet değeri geleneksel olarak 100 devedir. Bu, 4.25kg altın veya 29.7 ila 35.64kg gümüşe karşılık gelen 1000 dinar veya 12000 dirheme eşit bir değerdir. Kurbanın İslam dışı (zimmi) veya köle olması durumunda değer mezheplere göre değişmektedir. Diyet, katil tarafından, kendi malı ile ödenir. Katilin çocuk olması gibi durumlarda ise katilin ailesi tarafından diyet ödenir. Gayrimüslimler için kısas ve diyet Şeriat mahkemelerinde diyet gayrimüslimler ve Müslümanlar için aynı değildir. Müslümanlar ve gayrimüslimler, kasıtsız ölüm vakalarında, mahkumiyet sürecinde eşit görülmemektedir. İslam'ın erken tarihinde, bir Müslüman zimmi, musta'min (kendisine can güvenliği için söz verilen yabancı) veya bir köle öldürdüğünde, Müslüman hukukçuların kısas ve diyetin uygulanabilirliği konusunda önemli anlaşmazlıkları vardı. Hanefi mezhebinin alimlerinin çoğu, bir Müslüman bir zimmi öldürürse, kısas'ın Müslümana karşı uygulanabilir olduğuna hükmetti, ancak bu bir diyet ödeyerek önlenebilirdi. Bir olayda, Hanefi hukukçusu Ebu Yusuf başlangıçta bir Müslüman bir zimmi öldürdüğünde kısas emretti, ancak bu emri (Halife Harun el-Reşid'in baskısı altında) kurbanın aile fertlerinin gayrimüslim vergisi (cizye)ni gönüllü olarak ödediğini kanıtlama şartına bağladı ve kısası diyet ile değiştirdi. Maliki, Şafi ve Hanbeli mezhepleri tarihsel olarak bir Müslüman (zimmi veya eman verilmiş farketmez) Müslüman olmayan bir kişi veya bir köle öldürdüğü takdirde kısası kural olarak reddediyor. Bunun yerine varisleri için bir diyet ödenecektir. Hanefi ve Maliki mezheplerinde, eğer katil yargı süreci içerisinde doğal veya diğer sebeplerden ötürü ölürse, bir katilin malından gayrimüslim bir kişiye diyet ödenmezdi . Diyet miktarları da yine mezheplere göre değişmekteydi; Erken Hanefi ve Hanbeli ve Maliki alimleri, Müslüman ve gayrimüslim kurbanlar için ödenen diyeti eşit görürken, Maliki okulu gayrimüslimin diyet değerini Müslümanın yarısı, Şafi'i mezhebi ise üçte biri olarak değerlendirdi. Caferi mezhebi, Müslüman olmayanların değerini müslüman erkekler için öngörülen 10.000 dirheme karşılık 800 dirhem olarak görüyordu. Müslüman bir katil tarafından bir köle sahibine ödenecek tazminat değeri, köle için ödenen piyasa fiyatıdır. Eğer kurban müste'min (yabancı gayrimüslim, izinli seyyah,) ya da bir mürted olsaydı, kurbanı öldüren Müslümanlara karşı ne kısas ne de diyet uygulanmazdı. Ödenecek diyet için farklı mezheplerin fıkıh alimleri gayrimüslimlere farklı değerler vermektedir; Yahudi ve Hristiyanlar dışında kalanlar için Hanefi, Maliki ve Şafi'i gibi Sünni İslam'ın mezhepleri ile Şii İslam mezhepleri, müşriklerin ve ateistlerin diyetini Müslümanın on beşte biri olarak kabul etmiştir. Müslüman ülkelerde Modern çağda diyet, İran, Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin hukuk sisteminde önemli bir rol oynamaktadır. Örneğin Suudi Arabistan'da Müslüman bir mağdurun mirasçılarının katilin infazı yerine Diyet'i isteme hakları vardır. Diyet miktarı, yasal kanunun bir parçasını oluşturduğu farklı devletler tarafından farklı şekilde hesaplanmaktadır. Pakistan ve Suudi Arabistan'da, miktar hakim tarafından belirlenir. Birleşik Arap Emirlikleri'nde devlet, mağdurun ailesi veya mirasçıları ile suçlu adına müzakere eder. İran'da, mağdurun ailesi veya varisleri doğrudan suçluyla müzakere eder. Bununla birlikte, Müslümanların ve gayrimüslimlerin diyet hakları Müslüman ülkeler arasında değişmiştir ve 20. yüzyılın sonlarında bazı ülkelerde eşit değildir ve Suudi Arabistan'daki 2010'larda eşitsiz kalmıştır. Pakistan'da Müslüman vatandaşlar, gayrimüslim vatandaşlar ve yabancılar için diyet aynıdır. İran, 2003 yılında Müslümanlar ve gayrimüslimler için diyet'i eşitlemiştir. Somali halkının geleneksel yasası da diyeti kabul eder, ancak bunu farklı kabilelerin veya hatta aynı kabilenin bir parçası olabilecek alt gruplar veya mag arasında olmak olarak tanımlar. Bu ülkelerin bazıları ayrıca, yasal mevzuat uyarınca, insanların yaşamları için tazminat oranları hiyerarşisini tanımlamaktadır; dini ilişki ve cinsiyet genellikle bu Kan Parası (diyet) oranları için ana modüle edici faktörlerdir. Suudi Arabistan Suudi Arabistan'da, bir kişi kasıtlı veya kasıtsız olarak başka birini öldürdüğünde, öngörülen diyetin şeriat mahkemesi tarafından kararlaştırılması gerekir. Tazminat miktarı sorumluluk yüzdesine dayanır. Diyet sadece cinayet için değil, aynı zamanda doğal olmayan ölüm durumunda, örneğin bir yangın, endüstriyel veya trafik kazasında ölümde de uygulanır, sürece bunun sorumluluğu sanığın üzerine düşer. Diyetin miktarı mağdurun dinine bağlıdır. İnsan Hakları İzleme Örgütü ve ABD'nin Din Özgürlüğü Raporu, Suudi Arabistan'ın şeriat mahkemelerinde, "Kazayla ölüm veya yaralanma tazminatının hesaplanmasının ayrımcı olduğunu belirtiyor. Bir mahkemenin Yahudi veya Hristiyan bir erkek davacı lehine bir karar vermesi halinde, davacı Müslüman bir erkeğin alacağı tazminatın sadece yüzde 50'sini alma hakkına sahiptir; diğer tüm gayri-Müslimler (Budistler, Hindular, Jainler, Sihler, Animistler, Ateistler) erkek bir Müslümanın alabileceği miktarın sadece on altıda birini almaya hak kazanır ". Suudi hâkimler herhangi bir yerleşimde son söz alırken, 2011 itibarıyla, Suudi Arabistan'daki bir Müslüman erkeğin diyet fiyatı, kazara ölüm için 300.000 riyal (80.000 $) ve kasıtlı cinayette 400.000 riyal (106.666 $) idi. (Deve fiyatındaki artış nedeniyle fiyat o yıl artırıldı.) Suudi Arabistan'da diyet, 2013'te bir babanın beş yaşındaki kızını taciz edip öldürdüğü, ancak annesine para ödeyerek hapisten kurtulduğu bir davada olduğu gibi tartışmalı oldu. İran Dört haram ayı boyunca; (Zilkad), Zilhicce, Muharrem ve Recep) Arap Yarımadasında ve daha sonra İslam dünyasında savaşlar ve cinayetler geleneksel olarak caydırıldığında, diyet oranları üçte bir oranında artar. İran'ın 1991 İslam Ceza Kanunu başlangıçta sadece Müslüman bir adam için diyeti belirtmiştir. Müslüman olmayanlar için diyet bir belirleme bulunmadığı durumlarda, İran hakimleri geleneksel Şii fıkıhına atıfta bulundular. 2003 yılında 1991 tarihli Kanunun 297. Maddesi Ayetullah Hamaney tarafından verilen fetvaya göre değiştirilmiştir. Bu, Müslümanlar ve gayrimüslimler için eşit diyetin tanınmasına neden oldu. Bununla birlikte, 2006 ABD Dışişleri Bakanlığı İran Din Özgürlüğü Raporu'na göre, kadınlar ve Bahailer 2003'teki eşitleme hükümlerinden hariç tutulmuş ve Bahai kanının "Mübah yani cezasızlıkla dökülebileceği" olarak kabul edilmiştir. 2013 İslam Ceza Kanunu (1991 kanunun yerini almıştır), 554. maddede Müslümanlar ve gayrimüslimler arasındaki eşitliği tanımaktadır. 2013 ceza kanunu, cinayet vakalarında kadın ve erkekler için diyeti eşitlenmektedir. Bununla birlikte, Muhammed H. Tavana'ya göre, erkekler ve kadınlar arasındaki diyetin bedensel zarar durumlarında eşit olup olmadığı belirsizdir; karar İran mahkemelerine bırakılmıştır. Irak Irak'ta, Bedevi kabileleri, kan para talep etme pratiğini sürdürüyorlar, ancak bu laik yargı sisteminin yargılamalarını zorunlu olarak ortadan kaldırmıyor. Pakistan Ağırlıklı olarak Sünni Müslüman olan Pakistan, 1990 yılında kısas ve diyet Yönetmeliğini tanıttı. Pakistan Ceza Kanunu'nun 229 ila 338 maddelerini değiştirdi. Yeni yönetmelik, Pakistan Yüksek Mahkemesi'nin Şeriat Temyiz Mahkemesi tarafından talep edildiği üzere, İngiliz dönemi bedensel zarar ve cinayet suç cezalarını şeriat uyumlu hükümlerle değiştirdi. Ceza Muhakemesi Kanunu da kısasu'l cinayet veya bedensel zarar için eşit mukabele cezaları yerine, öldürülen bir kişinin yasal varislerine diyeti kabul etmesi için uzlaşmaya girmesi şeklinde değiştirilmiştir.. Demokratik olarak seçilen Navaz Şerif hükûmeti, 1997 yılında, parlamento Yasası ile kısas ve diyet şeriat hükümlerini yasa olarak yürürlüğe koyarak yönetmeliğin yerini aldı. Şeriat uyumlu kısas ve diyet yasası, cinayeti topluma veya devlete karşı bir suç değil, özel bir suç haline getirdi ve böylece cinayet peşinde koşma, kovuşturma ve ceza mağdurun mirasçılarının ve vasilerinin sorumluluğu haline geldi. Pakistan Ceza Kanunu, Müslümanlar ve gayrimüslimler arasındaki ayrımları ortadan kaldırarak Hanefi, kısas ve diyet hükümlerini modernize etti. Pakistan'ın diyet yasasından kaynaklanan tartışmalar, katillerin, diyet yasalarına göre 2016'da düzeltilen katili affetme yetkisine sahip olan kurbanın aynı aile fertleri tarafından öldürüldüğü kızların namus cinayeti davalarını içeriyor. Başka bir mesele, faillerin maruz kaldığı tek cezanın, gelirlerinin veya servetlerinin küçük bir kısmını oluşturan parasal tazminatı ödemesi olduğu, varlıklı kişilerin kasten öldürülmesi veya bedensel olarak zarar görmesidir. Ayrıca bakınız Hudud/Had Kısas Şeriat Kaynakça Dış bağlantılar Felç mi kan parası mı? Suudi Arabistan'da çarpık adalet The Guardian (5 Nisan 2013) Kadınlar, köleler ve gayrimüslimler için diyet Al-Muwatta, Kitap 43, Maliki Fıkıh Pakistan'da Qisas ve Diyat'ın Yeniden Ortaya Çıkışı , Evan Gottessman, Columbia İnsan Hakları Hukuku Dergisi (1992) Uygulamada İslam Hukuku: Pakistan'da Qisas ve Diyat Hukukunun Uygulanması , Tahir Wasti, YB İslam ve Orta Doğu Hukuku (2007) Diyat Formülünün Hasarların Kuantum için Modern Yorumu: Cinayet ve Kişisel Yaralanmalar Örneği , SZ İsmail, Üç Aylık Arap Hukuku, Cilt 26, Sayı 3, s. 361-379 Kan döküldüğünde: İran Ceza Muhakemesinde Toplumsal Cinsiyet, Onur ve Tazminat, Arzoo Osanloo (2012), Siyasi ve Yasal Antropoloji Dergisi, 35 (2), s. 308-326. Suudi Arabistan'da Ölüm Cezası - Diya ve Qisas Uluslararası Af Örgütü (2008) Kuzey Nijerya'da İslam Ceza Hukukunun Yeniden Kurulması , R. Peters, Avrupa Komisyonu adına yapılan çalışma, Nijerya (2001) Kategori:İslam terimleri Kategori

inde cezalar Kategori:İslam ceza hukuku Kategori:Category:İslam hukuku Kategori:Category:İslam hukuku terimleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Diyet (İslam)

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi