Dökme demir

[bullvar_katip]

küçükresim|upright=1.09|Dökme demirden bir kanalizasyon kapağı küçükresim|upright=1.09|Dünyanın ilk dökme demirden yapılan köprüsü küçükresim|upright=1.09|Dökme demir tava Dökme demirler, %2'den fazla karbon oranı içeren demir-karbon alaşımlarıdır. İçindeki karbonun grafit şeklinde olanlarına gri dökme demir, sementit şeklinde olanlara ise beyaz dökme demir denir. 1150°C derece olan erime sıcaklığı çeliğinkinden düşüktür. Mutfak eşyası üretiminde tercih edilen maddelerden biridir. Çünkü zehirli madde içermez, yüksek derecedeki ısıya dayanıklıdır, ısıyı çok iyi bir şekilde iletir ve dağıtır, şekil verilmesi kolaydır. Dökme demir mutfak eşyaları ya ham olarak bırakılmış veya koruyucu tabaka ile kaplanmıştır. Ham dökme demir Ham dökme demirler, diğer adıyla pik döküm, dökme demir ve çelik üretim safhasından önceki ilk üründür ve mukavemeti oldukça düşük olan ham (pik) Sfero dökme demir, kupol ocakları, endüksiyon ergitme ocaklarında yapılarındaki karbonun %4'ün altına düşürülmesi ve sülfür, fosfor gibi istenmeyen empürütelerin giderilmesinin ardından dökme demir elde edilir, pik döküme göre mukavemeti ve çekme kabiliyeti ham dökümden daha yüksektir. Yüksek ısı dayanımları, darbe ve yük altında çalışabilme kabiliyetleri sayesinde sanayide çeşitli amaçlarla kullanım alanı elde etmişlerdir. Örneğin ham dökme demir yiyeceklerin pişirilmesinde yüzyıllardır kullanılmaktadır. Yüksek ısıya dayanıklı olması nedeniyle kızartma, sote yapmak için çok uygundur. Ayrıca ısıyı uzun süre muhafaza etmesi ve eşit bir şekilde tüm yüzeye dağıtması nedeniyle yavaş ve uzun süreli pişirme gerektiren yemekler (baklagiller, etli yemekler vb.) için idealdir. Dökme demirden üretilmiş tava ve tencereler hem ocak üzerinde hem de fırında kullanılabildiği için bazı tarifler için mükemmel bir tercihtir. Örneğin önce ocak üzerinde dış yüzeyi kahverengileştirildikten sonra fırında pişirilen biftek ve pirzola veya meyveli alt-üst keki gibi. Dökme demirden yapılmış demlikler ise ısıyı uzun süre koruması ve eşit dağıtması nedeniyle mükemmel şekilde demlenmiş eşsiz bir çay içebilmenizi sağlar. Ham dökme demir mutfak eşyalarının bakımı zordur ve bulaşık makinesinde yıkanamaz. Elde ılık su ile yıkanmalı ve her yıkamadan sonra mutlaka sıvı yağ ile yağlanmalı ve hep kuru tutulmalıdır. Aksi hâlde hemen paslanır. Koruyucu tabaka ile kaplanmış (enameled) dökme demir Ham dökme demirin kullanımı,bakımı ve temizlenmesi sırasında karşılaşılan zorlukları ortadan kaldıran enameled işlemi dökme demir mutfak eşyalarının kullanımını kolaylaştırmış ve bu malzemenin tercih edilip yaygınlaşmasını sağlamıştır.19.yy sonu-20.yy ortalarında uygulanmaya başlanan bu teknik sayesinde koruyucu emaye ile kaplanmış, canlı renklerdeki dökme demir tencere ve tavalar popülerleşmiştir. Koruyucu tabaka paslanmayı önler ,her yıkamadan sonra yağlama ve kurulama zorunluluğunu ortadan kaldırır.Ayrıca gerektiğinde bulaşık makinesinde yıkanabilmesini de mümkün kılar. Koruyucu tabaka bir tür püskürtülmüş camımsı yüzey olduğu için yüksek ısıda bile canlılığını kaybetmeyen gözalıcı güzellikteki renklerin kullanılmasını da sağlamaktadır. Koruyucu tabaka iç ve dış yüzeyleri kaplamakta ancak her iki yüzeyin birleştiği sınırlarda ham dökme demir görülebilmektedir. Bu nedenle mutfak eşyasının dökme demir olup olmadığını bu detaylara bakarak anlayabilirsiniz. Enameled dökme demirden üretilen mutfak eşyaları bulaşık makinesinde yıkanabilse de çok sıklıkla bulaşık makinesinde yıkanması tavsiye edilmez. Çünkü ham dökme demirin göründüğü yerler zarar görebilir ayrıca koruyucu tabaka kimyasal deterjan nedeniyle zamanla yıpranabilir. Birçok ünlü şef ve aşçı dökme demir mutfak eşyaları kullanarak yemek pişirmeyi tercih etmektedir. Paul Bocuse, Martha Stewart, Emeril lagasse, Rachael Ray vb