Domestikos ton sholon

[bullvar_katip]

Domestikos tōn scholōn Bizans İmparatorluğu'nda kıdemli bir askeri makam, 8. yüzyıl ile en az 14 yüzyıl başlarına kadar kullanılmıştır. Başlangıçta basitçe seçkin tagmata alayları kıdemlisi Scholai komutanıydı, Domestikos hızlıca öne çıktı: 9. yüzyıl ortalarında unvanı taşıyanlar temelde İmparatorun yanında Bizans ordusu baş komutanıydı. Makam 12. yüzyılda Megas Domestikos ile çakıştı ve Paleologos Hanedanı döneminde (13.-15. yüzyıllar arası) sadece onursal orta seviye saray unvanlığına indi. Tarihçe Domestikos tōn scholōn makamını ilk alan kaynaklarda (Günah Çıkartıcı Theofanis'in Vakainamesi) ilk defa 767 yılında gözükür,, bu tagmata oluşturulmasından kısa bir süre sonradır. Bunlar Konstantinopolis'ta ya da etrafında konuşlu seçkin süvari alaylarıydı, "domestikos" (δομέστικοι, domestikoi) unvanlı komutanlar tarafından yönetiliyorlardı ve ilgili stratēgoi komutasında Thema ordularından farkları buydu. (, scholai), kıdemli tagmata birliydi, kökleri I. Konstantin (306-337 arası hükümdar) zamanında kurulan Scholae Palatinae birliğine kadar izlenebilir ve başlangıçta magister officiorum komutası altındaydı. Tarihçi J. B. Bury, 624 yılında, Chronicon Paschalede "magister Domestikos" olarak geçen Anianos isimli bir kişiye referans verilmesine kadar izini sürmektedir ve bu görevin Domestikos tōn scholōn görevinin öncülü olduğunu düşünmektedir. Magister officiorum nihayetinde 7.ve 8. yüzyılda bazı fonksiyonlarını kaybetmiş ve Domestikos bağımsız bir makam olmuştur. 899 yılına ait Kletorologion bu makama bağlı görevlileri şöyle sıralar: yardımcısı ya da topotērētēs (τοποτηρητής), sekreter ya da chartoularios (χαρτουλάριος), şef haberci ya da proximos (πρόξιμος) ve diğer haberciler (μανδάτορες, mandatores) yanında alaya bağlı başka görevliler (cf. Scholae Palatinae makalesi). [[Dosya:Capture of Berroia by the Byzantines.png|küçükresim|sağ|upright=1.14|Domestikos tōn scholōn Nikiforos Fokas'ın birlikleri 962 yılında Halep'e saldırıyor.]] 9. yüzyılda, Domestikos ton sholon makamının önemi arttı ve bu makamda bulunanlar sıklıkla imparatorun olmadığı durumlarda ordunun başı olarak atandılar. Fakat bu rol henüz kurumsalllşmıştı daha ziyade o sırada görevde olan kişinin yeteneklerine bağlıydı ve daha düşük rütbedeki generaller bazen bu yüksek komutaya atandıkları oluyordu. Yine de Domestikos ton sholon, şöyle öne çıktı ki dönemin kaynakları başka bir nitelik belirtmeden "Domestikos" makamından sıklıkla bahsetmişlerdir ve makamın gücü ile etkisinin, makam imparatora yakın ilişki içinde olan kişilerce doldurulduğunda ortaya çıkmıştır. III. Mihail (842-867 arası hükümdar) zamanında, Domestikos, imparatorluk hiyararşisinde Anatolikon theması Stratigosu dışında tüm diğer askeri komutanlıkların üstüne yükseltilmiştir. Uygulamada, Domestikos hızla Stratigosun üstü olabiliyordu, bunun örnekleri Nikiforos Fokas ve İoannis Çimiskes gibi askeri liderler, Anatolikon generalliğinden Domestikos’a terfi ettirilmişlerdir. II. Romanos'un (959-963 arası hükümdar) hükümdarlığında, makam, "Batı Domestikos" (, domestikos tēs dyseōs) ve "Doğu Domestikos" (, domestikos tēs anatolēs) şeklinde bölündü, sırasıyla Avrupa ve Asya'dan sorumluydular. Scholae alayının komutasıda Domestikos'un yardımcısına (topotērētēs) geçti, bazı zamanlar bu makamdan birçok subayın olduğu görülmüştür. De Ceremoniis (II.3); kitabında Domestikos'un atanma seronomisi anlatılmıştır, aynı çalışmada saray seronomilerinde görevleri ve rolü de anlatılmıştır. Sıradışı bir şekilde 22 yıl bu görevde kesintisiz kalan İoannis Kurkuas gibi bazı istisnalar hariç, Domestikos'un görev süresi istikrarsızdı, Domestikos ortalama 3 ya da 4 yılda bir değişirdi. 10. yüzyıl boyunca, Fokas ailes Domestikos ton sholon makamına hakimdi, makama bu aileden altı kişi getirildi. Makamı tekelleştirmeye yönelik girişimleri, askeri aristokrasinin gücüyle ilgilenen bir dizi imparatorun, askeri olarak aşırı güçlü olan bu makamı hadımlar dahil olmak üzere askeri olmayan saray yetkililerine emanet etmek de dahil olmak üzere -askeri aristokrasinin otoritesini yeniden geri almasından önce özellikle 11. yüzyılın ilk yarısında- teorik olarak yasak olmasına rağmen stratopedarchesin alternatif makamı bu amaçla oluşturuldu. [[Dosya:Seal of Alexios Komnenos as Grand Domestic of the West.jpg|küçükresim|upright=1|I. Aleksios'un "Batı Megas Domestikos" olarak kurşun mührü]] 10 ve 11. yüzyılda düzensiz surette çeşitli Megas Domestikos (μέγας δομέστικος) ortaya çıkmıştır, buna paralel aynu kişi için "Megas Domestikos ton sholon" ya da "Batı/Doğu Megas Domestikos" gibi diğer formları kullanıldı. Bizanstolog Rodolphe Guilland, bu erken referansların çoğu ya 12. yüzyıl yazarlarının yanlış tarihlendirmesi, ya da basitçe "megas" önekinin bu dönemde Drungarioss tēs viglēs ya da Domestikos ton Excubitores gibi diğer kıdemli makamlarda olduğu gibi onursal olarak kullanıldığı durumlar olarak değerlendirir. Yine de Guilland, I. Aleksios (1081-1118 arası hükümdar) zamanından itibaren “Megas Domestikos” ayrı bir makam olduğunu, “düz” Domestikos ton sholon makamlarından kıdemli olduğunu ve imparatorun yanında yeni bir ordu komutanı olduğunu söyler. Bununla birlikte, unvanların kullanımı tutarlı değildir ve Doğu ile Batı arasındaki komutanlığın alışılmış bölünmesi, bazen 12. yüzyıl boyunca Megas Domestikos makamına da uygulanmaktaydı, bu da makamın doğası ve “düz” Domestikos ile ilişkisi üzerine bir karışıklığa neden olmaktadır. Ancak 13. yüzyılda, iki unvan açıkça belirginleşti: Megas Domestikos, tüm ordunun başkomutanı ve devletin en yüksek makamlarından biriydi, Domestikos ton sholon ise görevleri olmayan basit bir saygınlığa düştü, valilere ve diğer orta dereceli memurlara veriliyordu. 14. yüzyıl Pseudo-Kodinos'un Makamlar Kitabının kelimeliriyle, "Domestikos ton sholon, bir zamanlar şu anki Megas Domestikos'a benzer bir makamdı, fakat şimdi elinde bir şey yok". Pseudo-Kodinos'un çalışması, Domestikos ton sholon unvanını imparatorluk hiyararşisinde mistikos ile Megas drungarios tu stolu arasında 31. sıraya koyar. Domestikos'un ayırt edici elbisesi, Pseudo-Kodinos'ta anlatıldığı üzere, altın sırmalı şapka (skiadion), düz ipek kabbadion ceket ve tepede ve bir topuz bulunan gümüş bir baston (dikanikion). Seronomi ve festivallerde, uzun skaranikon giyerdi, bu tören şapkası sarı ipektendi ve altın telden nakış süslenmişti, iktidarda bulunan imparatorun portresi ön tafında, ata binerken hali ise arkada yer alırdı. Bilinen kişilerin listesi Not: Liste sadece mühürler ile ama başka türlü tanımlanamayan sahipleri içermez. Kaynakça Kaynakça Kategori:Bizans askerî unvanları Kategori:Bizans saray unvanları